Analiza kierunku nurtów podejść i teorii organizacji i zarządzania
w aspekcie współczesnej ich przydatności.
Pod pojęciem organizacji rozumie się: ład, porządek, logikę w jakiejkolwiek dziedzinie działalności lub w zbiorach przedmiotów czy pojęć.
Organizację w znaczeniu atrybutowym i rzeczowym nazywa J. Zieleniewski organizacją
w znaczeniu rezultatowym.
Najpopularniejszą definicją organizacji jest definicja Kotarbińskiego, według której jest ona „pewnym rodzajem całości ze względu na stosunek do niej jej własnych elementów,
a mianowicie taką całością, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości”.
W ujęciu systemowym organizacja utożsamiana jest systemem.
System to zbiór celowo wyodrębnionych elementów w czasoprzestrzeni, na którym zdefiniowano relacje o pewnych właściwościach lub innych ujęciach. System, to zbiór elementów sprzężonych ze sobą albo zbiór elementów w interakcji.
Każda organizacja jest strukturalnie wyodrębniona z otoczenia. Wyodrębnione obiekty mogą mieć różnorodny charakter i prowadzić różną działalność ( gospodarczą, społeczną, polityczną, religijną itp. ).
Organizacja stanowi wewnętrznie zintegrowaną całość złożona z czterech podstawowych elementów, a mianowicie:
- celów realizowanych przez organizację i wynikających stąd konkretnych zadań,
- ludzi wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami i wzorcami zachowania,
- wyposażenia materialno – technicznego i technologicznego oraz określonych zasad posługiwania się nim,
- formalnej struktury, czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności oraz inormacji.
Dwa pierwsze elementy należą do społecznych, dwa następne do technicznych.
Cele organizacji często utożsamiane są z funkcjami, jakie pełnią one na rzecz otoczenia. Cele organizacji rozumiane bywają również jako zbiory konkretnych efektów działań podejmowanych w ramach i dla realizacji ich funkcji.
Cele organizacji stanowią więc zbiór wzajemnie powiązanych dążeń, aspiracji i zamierzonych efektów o różnym stopniu konkretności.
Cele rozumiane jako zbiory konkretnych zamierzeń również mają hierarchiczną konstrukcję. Cele długofalowe, kosztowne i szczególnie ważne dla rozwoju organizacji nazywa się celami strategicznymi. Cele strategiczne wyznaczają pole konkretnych działań i przedsięwzięć opisywane przez cele taktyczne i operacyjne.
Cele organizacji są wypadkową wyników gry interesów, możliwości i ograniczeń.
Struktura organizacyjna to zbiór elementów danego systemu (pojedynczych stanowisk pracy, komórek i jednostek organizacyjnych) oraz powiązań między nimi.
Powiązania te zwane są więziami organizacyjnymi.
Współczesne struktury organizacyjne są bardzo różnorodne i ciągle się zmieniają. Zmienia się charakter powiązań łączących elementy struktur, zmieniają się podziały ról, funkcji i celów.
Struktura organizacyjna w formie schematu odzwierciedla przede wszystkim związki przestrzenne. Te zaś są charakterystyczne dla tzw. statycznego opisu organizacji.
Ujęcie dynamiczne organizacji to przede wszystkim ujęcia przebiegów wytwórczych procesów technologicznych oraz informacyjnych.
Ludzie są najważniejszym składnikiem każdej organizacji. Pozostałe elementy organizacji, tj.: cele, struktura, technika, są w stosunku do nich elementami wtórnymi, sztucznymi, określonymi i tworzonymi jedynie jako instrumenty działania. W tym społecznym podsystemie wyróżniamy trzy poziomy:
- jednostkowy, uznając zróżnicowanie osobowości za jego najbardziej charakterystyczną cechę,
- grupowy, akcentując mechanizmy powstawania i funkcjonowania grup społecznych,
- kulturowy, przesadzający o klimacie społecznym organizacji.
Cele
Człon kierowniczy
System społeczny
System mater.-społeczny
Struktura
`
Pięcioczłonowy model organizacji.
Każda organizacja, aby móc funkcjonować, musi dysponować określonymi środkami rzeczowymi i finasowymi. Możliwość dysponowania tymi środkami wynika z tytułu własności albo z upoważnienia właściciela. Środki te mogą być własnością:
- jednostek lub spółek osób fizycznych,
- grup,
- społeczności.
Forma własności określa, kto inwestuje w działalność organizacji, kto czerpie z nich
zyski, kto ponosi ryzyko finasowe. Forma własności w istotny sposób wpływa na sposób zarządzania organizacją i sprawność jej funkcjonowania.
W każdej organizacji, w tym zwłaszcza w przedsiębiorstwie, można wyodrębnić podstawowe i pomocnicze rodzaje działalności. Te pierwsze, zwane domenami, stanowią dominującą część oferty rynkowej, są głównym źródłem dochodów, kreują image tożsamość firmy. Domeny przedsiębiorstw dotyczą przede wszystkim sfer wytwórczości i handlu. Realizacja czynności w obrębie domen wymaga specjalistycznej obsługi związanej z zasileniami materialnymi i informacyjnymi oraz obsługi ogólnej, związanej z istnieniem i rozwojem przedsiębiorstwa.
W krajowej literaturze tematu przez wiele lat toczyła się jałowa dyskusja na temat tego, czy kierowanie jest pojęciem szerszym od zarządzania, czy jest odwrotnie. Ostatecznie przeważył pogląd pierwszy, według którego kierowanie to oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany), zmierzający do tego, aby obiekt kierowany zachowywał się w kierunku postawionego przed nim celu. J. Zieleniewski przez kierowanie rozumie działanie do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy, zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje. Natomiast pojęciu zarządzanie przypisuje sens sprawowania władzy nad ludźmi jaka wynika z własności rzeczy stanowiących dla nich niezbędne przedmioty lub narzędzia pracy lub z upoważnienia otrzymanego od właściciela tych rzeczy.
Zarządzanie, administrowanie i rządzenie są odmianami kierowania, które nie różnią się co do istoty, lecz co do zakresu i form oddziaływania organu kierującego na organ kierowany.
Funkcje i subfunkcje zarządzania to:
1. PLANOWANIE:
- gromadzenie informacji,
- prognozowanie,
- programowanie,
- bilansowanie i optymalizacja planów,
- pomoc podległym organizacjom.
2. ORGANIZOWANIE:
- grupowanie czynności i pracowników,
- przydzielanie zadań,
- kształtowanie więzi pomiędzy komórkami,
- delegowanie i rozgraniczanie uprawnień,
- dobór kadr kierowniczych.
3. MOTYWOWANIE:
- dobór i instruowanie pracowników,
- ustalanie zadań i miar ich spełnienia,
- wyznaczanie wynagrodzeń,
- ocena i rozwój kadr,
- stosowanie bodźców pozapłacowych.
4. KONTROLA:
- identyfikacja zadań i ustalanie procedur kontroli,
- kontrola merytoryczna zadań,
- kontrola po przez system finasowy,
- formułowanie zaleceń pokontrolnych.
Funkcja – kierowanie w węższym znaczeniu, zawiera w sobie głównie: motywowanie, komunikowanie i styl kierowania.
Zarządzanie to dysponowanie zasobami (ludzkimi, rzeczowymi i finasowymi).
Jedną z najnowszych i najciekawszych koncepcji zarządzania jest potraktowanie go jako złożonego systemy gier społecznych, skoncentrowane na menedżerskim aspekcie procesów przebiegających w systemach społeczno-technicznych.
Zarządzanie polega na definiowaniu i redefiniowaniu kryteriów równowagi oraz warunków jej osiągania w wymiarze materialnym i społecznym, zewnętrznym i wewnętrznym oraz na takim oddziaływaniu na podsystemy i otoczenie, które prowadzi do przywracania i podtrzymania równowagi.
Podstawowymi rodzajami instrumentów przywracania równowagi, a zatem i podstawowymi narzędziami zarządzania są:
1. strategia,
2. struktura,
3. procedury organizacyjne,
4. kultura organizacyjna.
Myśl w dziedzinie zarządzania kształtowała się przez całe wieki pod wpływem trzech głównych zespołów sił. Owe siły społeczne, gospodarcze i polityczne nadal wpływają na współczesną teorię zarządzania.
Normy i wartości, które cechują kulturę.
Zrozumienie sił społecznych. Siły społeczne są to normy i wartości, którymi odznacza się dana kultura. We wczesnym okresie amerykańskiej przedsiębiorczości właściciele na ogół sami zarządzali swoimi firmami. W miarę jednak rozrastania się przedsiębiorstw, do ich prowadzenia zaczęto zatrudniać zawodowych menedżerów, w tym też okresie zaczęła się organizować siła robocza. Robotnicy w większych organizacjach często byli traktowani z pogardą, a zaciekłe strajki dzieliły pracowników i kierownictwa firm. Na przestrzeni lat nastąpiły ogromne zmiany w umowie społecznej pomiędzy robotnikami i przedsiębiorstwami, dla których pracowali. Z początku robotnicy otrzymywali symboliczną płacę i w swej pracy byli całkowicie zdani na łaskę i niełaskę pracodawcy. Dzisiejsi robotnicy poczynili jednak wielkie postępy. Idee wolności i sprawiedliwości w zakładzie pracy coraz bardziej się upowszechniają, robotnicy są chronieni rozmaitymi prawami federalnymi, same zaś organizacje stają się coraz bardziej wrażliwe na potrzeby pracowników. Zmiany tych i innych czynników społecznych odegrały ważną rolę w kształtowaniu teorii zarządzania w takich dziedzinach, jak motywacja, przywództwo i zarządzanie zasobami ludzkimi.
SIŁY EKONOMICZNE
Siły związane z systemami gospodarczymi i ogólnymi warunkami i tendencjami w gospodarce.
Zrozumienie sił ekonomicznych. W podobny sposób również siły ekonomiczne, albo czynniki związane z systemami gospodarczymi i ogólnymi warunkami i tendencjami w gospodarce, wpłynęły na kształt teorii zarządzania. Stany Zjednoczone mają gospodarkę rynkową opartą na zasadach własności prywatnej, wolności ekonomicznej, konkurencyjnych rynków i ograniczonej roli państwa. Większość głównych krajów uprzemysłowionych wykorzystuje podobne systemy. W takich systemach dostępność zasobów, łatwość ich nabycia oraz rodzaje dóbr i usług, jakich potrzebują konsumenci odgrywają istotną w określeniu pola działa dla zarządzania. Tendencje ogólnogospodarcze i charakter konkurencji wywierają poważny wpływ na organizację. W ramach współczesnej teorii zarządzania czynniki ekonomiczne wywierały wpływ na sposób myślenia w najrozmaitszych dziedzinach, włącznie z analizą środowiska, planowaniem strategicznym i projektowaniem organizacji.
Instytuty sprawujące władzę polityczną oraz ogólna polityka i postawa rządu wobec działalności gospodarczej.
Zrozumienie sił politycznych. Siły polityczne obejmują instytucje sprawujące władzę polityczną, a także ogólną politykę i postawę rządu wobec działalności gospodarczej. Czynniki te wywierają zarówno ogólny, jak i konkretny wpływ na teorię zarządzania. Ogólna polityka rządu wobec regulacji działalności gospodarczej odgrywa ważną rolę dla sposobu, w jaki zarządzane są organizacje.
Zarówno ogólne, jak i specyficzne czynniki polityczne zawierają wpływ na teorię zarządzania w takich dziedzinach, jak analiza środowiska, planowanie, projektowanie organizacji, prawa pracownicze i kontrola.
Spojrzenie klasyczne na zarządzanie wykształciło się w pierwszych latach naszego stulecia. Idee te stanowią pierwsze dobrze rozwinięte ramy teoretyczne zarządzania. Klasyczne spojrzenie na zarządzanie obejmuje dwa różne spojrzenia: „naukowe zarządzanie” i „zarządzanie administracyjne”.
Podejście klasyczne:
- Składa się z dwóch wyodrębnionych gałęzi: naukowego zarządzania i zarządzania administracyjnego (klasycznej teorii organizacji).
Naukowe zarządzanie:
- Podejścia do zarządzania zajmujące się poprawą wyników osiągniętych przez poszczególnych robotników.
Spowalnianie pracy:
- Pracownicy celowo pracują w tempie wolniejszym od możliwego.
Wydajność jako poważany problem gospodarczy pojawia się w ciągu kilku pierwszych lat naszego stulecia. Gospodarka się rozwijała, kapitał był łatwo dostępny, ale jednocześnie panował niedobór rąk do pracy. Dlatego menadżerowie zaczęli poszukiwać sposobów bardziej efektywnego wykorzystania siły roboczej. Reagując na tę potrzebę, eksperci zaczęli się koncentrować na sposobach poprawy wyników osiąganych przez pojedynczych robotników. Ich praca doprowadziła do powstania naukowego zarządzania.
Głównym założycielem był Frederick W. Taylor. Jego zdaniem Naukowe Zarządzanie powinno być oparte na czterech podstawowych zasadach:
- Zasadzie naukowego opracowania każdego elementu pracy ludzkiej w miejsce w miejsce metod zdroworozsądkowych typu „mniej więcej”,
- Zasadzie naukowego doboru oraz stopniowego szkolenia i doskonalenia robotników,
- Zasadzie współpracy kierownictwa i robotników w celu realizacji naukowych zasad zarządzania,
- Zasadzie prawie równego podziału pracy i odpowiedzialności między kierowników i robotników w miejsce istniejącego „totalnego” obciązenia pracowników wykonawczych.
Podczas gdy naukowe zarządzanie zajmuje się pracą poszczególnych pracowników, zarządzanie administracyjne koncentruje się na zarządzaniu całą organizacją. Głównymi twórcami kierunku administracyjnego byli Henri Fayol, Lyndall Urwick, Max Weber i Chester Barnard.
Badacze administracji dążyli przede wszystkim do rozwiązania problemów , które można ująć następująco:
- Rozłączny podział pracy administracyjnej między poszczególne stanowiska i wyraźna specjalizacja w sferze zadań,
- Rozgraniczenie ściśle określonych kompetencji, niezbędnych do pełnienia poszczególnych funkcji,
- Budowa hierarchii funkcji i stanowisk oraz niesprzecznej sieci zależności między nimi,
- Utrzymanie dyscypliny w pracy administracji,
- Porządkowanie interesu osobistego urzędników wymogom sprawnego funkcjonowania całej organizacji.
Wyszczególnienie
Uzdolnienie
administracyjne
Techniczne
yalishandela90