2. Perspektywa i wyobraźnia socjologiczna w badaniach i refleksji nad edukacją
Giddens
SOCJOLOGIA jest badaniem życia społecznego człowieka, grup społecznych i społeczeństw. Przedmiotem socjologii jest zachowanie nas samych jako istot społecznych. Ma szeroki zakres zainteresowań- od analizy przelotnego spotkania na ulicy do badań nad globalnymi procesami społecznymi. Socjologia pokazuje konieczność uzyskania szerszego spojrzenia na to dlaczego jesteśmy, kim jesteśmy i dlaczego działamy tak jak działamy.
Nauka socjologicznego myślenia- myślenia w szerszych kategoriach- polega na ćwiczeniu wyobraźni. Socjolog to osoba, która potrafi wyzwolić się ze swoich bezpośrednich uwarunkowań i zobaczyć rzeczy w szerszym kontekście. Praca socjologa polega na tym co Charles Wright Mills nazwał wyobraźnią socjologiczną, która wymaga przede wszystkim zdystansowania się do naszych codziennych, rutynowych czynności i nowego spojrzenia na nie np. picie kawy : 1) nie jest jedynie napojem, ma wartość symboliczną np. poranna kawa jako podstawa porannej rutyny 2) kawa towarzyszka- rytuał społeczny 3) kawa jako używka- ludzie piją ją by się pobudzić
Wyobraźnia socjologiczna pozwala nam dostrzec wiele zdarzeń na pozór dotyczących tylko jednostki, w rzeczywistości odzwierciedla szersze kwestie np. rozwód może być kwestią osobistą, może być publiczną.
Ważnym pojęciem socjologicznym jest koncepcja struktury społecznej, która daje wyraz temu, że na społeczne konteksty naszego życia nie składa się przypadkowy zbiór zdarzeń i czynności oraz, że w rzeczywistości są one poukładane w określone wzory. Nasze stosunki z innymi i sposoby zachowań charakteryzują się pewnymi prawidłowościami. Struktura społeczna różni się od struktury fizycznej takiej jak struktura budynku, który stoi niezależnie od ludzkich poczynań. Społeczeństwa ludzkie znajdują się w ciągłym procesie strukturacji. "Klocki" z których się składają (ludzie) dokonują ich bezustannej przebudowy.
Wg. Millsa socjologia na wiele praktycznych zastosowań w życiu:
1) świadomość różnic kulturowych: pozwala patrzeć na świat społeczny z innych niż nasz własny punkt widzenia
2) ocena skutków działania: badania socjologiczne pozwalają w ocenie efektów praktycznych inicjatyw społecznych
3) samopoznanie: socjologia może nam pod wieloma względami pomóc w samopoznaniu- lepszym rozumieniu siebie
Meighan
Socjologia a edukacja- związek pomiędzy nimi nie jest wyraźny, pojawia się tu kilka kwestii np.
1) dlaczego socjologowie interesują się edukacją?
2)co studia socjologiczne mogą dać wychowaniu ?
3)czy rezultat badań socjologicznych stanowi receptę działania?
To właśnie indywidualne postępowanie i życie społeczne są pod znacznym wpływem życia grupowego, nacisków grupowych, norm, reguł i grupowych kultur.
NIEKTÓRE RADYKALNE ASPEKTY SOCJOLOGICZNEGO WYWIADU
Efekty zakłócające, które towarzyszą nauczaniu socjologii:
1) socjologia poddaje w wątpliwość kwestię indywidualnej odpowiedzialności za działanie- pogląd popularny wśród teologów i w szkołach spychologii; sugeruje natomiast alternatywny wgląd w skomplikowaną zbiorową, społeczną naturę ludzkich działań
2) analizowanie wychowania wymaga by socjologowie odmawiali przyjęcia sytuacji tak jak one z pozoru wyglądają, bezkrytycznej akceptacji oficjalnych definicji sytuacji czy też definicji formułowanych przez jej uczestników. Zadanie socjologów jest tu analityczne do zadania detektywa- wszyscy i wszystko są podejrzane
3) wynikający z intencji tych, którzy pragną ulepszyć "zdrowy rozsądek" ponieważ kwestionuje to przyjęte za oczywiste aspekty zachowania społecznego i eksponuje jako fałszywe lub zniekształcone niektóre z potocznych interpretacji, na których oparte jest zachowanie
4) próbując być w pewnym sensie naukową, dyscyplina ta przyjmuje relatywny, nieetnocentryczny sposób widzenia. Studia komparatywne innych kultur, grup, instytucji mogą przynieść złe skutki ponieważ przy porównaniach eksponują akceptowane i znajome sposoby zachowania, które mogą być interpretowane jako nieprzychylne. To podejście pozwala komuś być częścią jego własnej kultury a jednak być jednocześnie poza nią. Wywrotna natura tej perspektywy została opisana przez Postmana i Weingartnera w ich analizie nauczania.
SOCJOLOGICZNE ZAINTERESOWANIE KSZTAŁCENIEM
Dlaczego szkoły są przedmiotem zainteresowań socjologów ?
1)pozycja jako pośrednik w procesie uspołeczniania, jest nieuniknionym faktem w życiu wszystkich ludzi, jest ważną częścią procesu stawania się przez jednostkę istotą społeczna, doświadczania różnych kultur i subkultur; przekazywania, utrwalania i rozwijania postaw i ideologi
2)drugi powód wywodzi się z pierwszego: szkoły są rzadkim typem instytucji w których uczestnictwo jest obowiązkowe przez znaczny okres
3)kompleksowe funkcje szkoły- "przetwarzanie ludzi"- szkoły odzwierciedlają, oceniają, hierarchizują populacje ze względu na zawód - wpływają na życiowe szanse jej członków
4)szkoły są włączone w "przetwarzanie wiedzy" ponieważ wiedza jest selekcjonowana i umieszczona w programie nauki;szkoły przekazują i utrzymują złożona stratyfikacje wiedzy, następuje jej podział na wiedzę o wysokim i niskim statusie
5)połączenie między szkołami z innymi instytucjami w ramach struktury społecznej np. rodzina, instytucje ekonomiczne, polityczne, religijne
SOCJOLOGIA I JEJ ODNIESIENIE DO NAUCZYCIELI
Najbardziej bezpośrednie odniesienie socjologii do nauczania leży w przekonaniu, że nauczyciele są do pewnego stopnia społecznymi badaczami- praktykami. Nauczyciele "socjologizują " ponieważ wykorzystują sytuacje grupowe do próby zmiany zachowania dzieci, a wymaga się zazwyczaj od nich żeby działali w ramach instytucjonalnych ustaleń. Nauczyciele mogą z niechęcią podchodzić do stosowania socjologii w praktyce albo mogą świadomie wykorzystywać jej ustalenia. W każdym przypadku nauczyciele mogą być efektywni, częściowo efektywni lub nieefektywni. Znajomość socjologii edukacji nie daje gwarancji efektywniejszej pracy pedagogicznej, ale powinna wzmóc szanse postępów w pedagogice.
Niebezpieczeństwo nieodpowiedniego nauczania lub uczenia sie nie powinny być lekceważone. Hargreaves przypomina o socjologicznym micie, w którym fatalistyczny psychologiczny socjologiczny pogląd na istnienie przyczynowości indywidualnej jest zastąpiony przez fatalistyczny socjologiczny pogląd oparty na koncepcji determinizmu środowiskowego, w dowodach empirycznych sprowadza się on do przekonania, że jeśli dziecko pochodzi ze "złego" środowiska to jest to wystarczające wyjaśnienie jego problemów w szkole oraz, że czynniki te są poza kontrola szkoły, to nauczyciel niewiele może pomóc. Inny mit w którego stworzeniu miała udział wypaczona interpretacja socjologicznych tekstów to pogląd o kulturowym upośledzeniu (Friedman) gdy kulturowe różnice bywają błędnie interpretowane jako brak kultury.
Drugi powód dla którego nauczyciele powinni praktycznie zainteresować się socjologią leży w dowodach na to, że większość nie stosuje socjologi choć niektórzy intuicyjnie stosują ją skutecznie. Udowodniono, że to co się mówi o praktyce w szkołach znacznie różni się od tego co ma miejsce np. choć większość nauczycieli uważa, że rozwój umiejętności językowych u dzieci jest ich głównym zadaniem to wielu naucza w taki sposób że sobie przeciwdziała.
SPOŁECZNA NATURA KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA
Jednym z aspektów społecznej natury kształcenia i wychowania są instytucjonalne reguły dotyczące uczenia się. Szkoła rozwija konwencje, rytuały, rutynowe czynności aby rozwiązać swe administracyjne problemy- organizuje dzieci w grupy, klasy, rozdziela czas na przedmioty, zajęcia i przyporządkowuje im pomieszczenia i sprzęt. Te z kolei zaznaczają swój wpływ na świadomość osób związanych ze szkołą ponieważ stały się oczywistymi aspektami zachowania.
Inny aspekt społecznej natury uczenia się odnosi się do kompleksowej zależności od bezpośredniego otoczenia lub sytuacji. Uczniowie interpretują nie tylko nową wiedzę ( która sama ma pochodzenie społeczne) ale i wskazówki i postawy jej towarzyszące. Te z kolei zawierają określenie statusu nowej wiedzy ( to jest matematyka a nie wf i jest uważana za ważniejszą ), zastosowania informacji (znając matematykę mogę zdawać egzaminy gwarantujące lepszą pracę ), reakcji rówieśników ( nasza grupa nie lubi nauczyciela historii i jego przedmiotu ) i związku z inną wiedzą ( mój ojciec uważa, że hutnictwo jest ważniejsze ponieważ jest to wiedza praktyczna ).
KONFLIKTOWE ASPEKTY KSZTAŁCENIA
Nauczyciele mogą być nieskuteczni jako socjologowie-praktycy gdy nie doceniają konfliktowej natury uczenia się w szkole.
Pierwsza jej płaszczyzna polega na tym, że konflikt narasta z powodu różnic statusu- nauczyciele są zwykle zdefiniowani jako dorośli, zwierzchnicy, autorytety i względnie stali członkowie szkoły. Uczniowie z kolei określani są jako dzieci, młodociani, podwładni, ignoranci, tymczasowi członkowie szkoły. Te różnice statusu są wzmocnione przez powierzenie nauczycielom zadania nakłonienia dzieci do uczenia się.
II ga płaszczyzna polega na tym, że konflikt narasta, bo obecność w szkole jest obowiązkowa określając uczenie się w szkole jako odrębne od przypadkowego, indywidualnego i nieformalnego uczenia się odbywającego się poza szkołą. Ten drugi typ uczenia się ma wbudowane ulgi i możliwe do przyjęcia środki redukujące uczucie przymusu lub podległości. Te środki są trudne do utrzymania w sytuacji obowiązkowej obecności gdzie od jednej osoby wymaga się by skłoniła inną do uczenia się.
III płaszczyzna polega na tym, że konflikt narasta, bo nauczanie normalnie nie przewiduje selekcji „klientów”-> prawnicy i lekarze są w stanie do pewnego stopnia „kierować” selekcja klientów czy pacjentów podczas gdy „klienci” nauczycieli są zazwyczaj im podporządkowani i odwrotnie: uczniowie nie mogą z łatwością wybierać lub zmieniać swych nauczycieli, tak jak później mogą zmieniać swych lekarzy czy prawników, gdy możliwe konflikty są wygaszane z pomocą jednego z efektywnych rozwiązań- wzajemnego unikania.
Alternatywnym modelem nauczania jest model polegający na tym, że nauczanie jest traktowane jako społecznie uznawane zadanie dzielenia się wiedzą.
coliberek44