Szkoła w systemie edukacji (Woźniak)
Pojecie szkoła obejmuje swym zakresem wszystkie rodzaje szkół, które składają się na system edukacji państwowej i prywatnej, podstawowej i średniej aż do szkół wyższych- zawodowych i magisterskich. Ujęci to obejmuje także wszelkiego rodzaju szkoły specjalistyczne, studia podyplomowe czy tez formy permanentnego kształcenia.
J.J Wiatr twierdzi ze szkoła to grupa zespolona szczególnego rodzaju więzią wynikającą zarówno zadań szkoły jak i trwałych stosunków tworzących się miedzy nauczycielem i uczniami oraz grupach rówieśniczych, wśród kolegów.
Szkoła realizuje wiele wartości i potrzeb::
-poznanie
-samourzeczywistnienie
-współżycie
-uzyskanie odpowiedniego prestiżu i pozycji
-uznanie
-zapewnienie bytu
-uczestniczenie w realizacji idei doniosłych społecznie
Szkoła jest instytucją oświatowo-wychowawczą, gdyż w tym zakresie zaspokaja potrzeby jednostek zbiorowości. Stanowi jeden z elementów systemu oświatowo – wychowawczych czynnych w określonym kraju i czasie.
Szkoła jest zjawiskiem historycznym, podstawą i typową dla cywilizacji europejskiej instytucją wychowawczą wywodzącą się ze starożytnej kultury greckiej. Wychowanie szkolne w odróżnieniu od wychowania w rodzinie ma charakter czynności planowanych, gdyż realizuje z góry wyznaczone cele i zadania określone w programach wychowawczych poszczególnych szkól. Szkoły powinny urzeczywistniać 2 składniki procesu kształcenia: nauczanie i wychowanie.
Przemiany szkolnictwa w Polsce, wpływanie społeczeństwa na szkołę państwową:
* 1773 Apel Komisji Edukacji Narodowej dot. Nadsyłania projektów reform szkolnych (jest to pierwsza forma wpływania społeczeństwa na szkołę państwową)
*1808 Izba edukacyjna Księstwa Warszawskiego celem była chęć pozyskania środków materialnych dla szkoły i nauczycieli. Wyznaczono dozór szkolny mający dbać o byt materialny szkoły i nauczyciela.
*Egzaminy publiczne
*wybór przedstawicieli i kierowników gron nauczycielskich
*wg I. Moszczeńskiej rodzice powinni znajdować się na radach pedagogicznych, istotna była dla niej demokracja w szkole oraz poza nią
Uważano, że w szkole powinny odzwierciedlać się wszystkie ideały społeczne, idee, wartości, cele wyobrażenia, poziom umysłowy i moralny społeczeństwa. Miała być probierzem wartości społeczeństwa – moralnej, duchowej i kulturowej. Dobrowolski uważała ze do odpowiedniego rozwoju społeczeństwa potrzebne są 3 warunki: uświadomienie ogółu ludności, odpowiednie środki materialne, oraz odpowiedni nauczyciele.
Florian Znaniecki uważał ze celem wychowania powinien być najwyższy możliwy rozwój jednostki a nie potrzeby grup społecznych. Społeczeństwa po to powołały swoje szkoły, aby one tym społeczeństwom służyły tzn. żeby spełniały swoje określone funkcje społeczne. Wg niego nie tylko szkoła powinna wychowywać, ale całe społeczeństwo powinno być wychowującym społeczeństwem.
Chrzanowski uważał, że społeczeństwo powinni zabierać głos na temat wychowania, aby tworzyła się opinia publiczna, będącą wyznacznikiem dla osób kierujących szkolnictwem.
W przeszłości dopuszczano ogól społeczeństwa do wpływu na szkołę i umożliwianie mu wypełniania tej roli. Propozycje organizacyjne, które miały mieć wpływ społeczeństwa na szkołę można ująć w 3 formy
1. Wewnątrzszkolne i wokółszkolne mieszane ciała takie jak pracownicy szkoły uczniowie rodzice mieszkańcy ( mięli rozwiązywać wewnętrzne problemy pojedynczych szkół)
2. Międzyszkolne ciała złożone z szefów instytucji funkcjonujących na danym terenie, władz szkolne ( celem ich było rozwiązywanie problemów wspólnych dla wszystkich lub większości szkół z okreś. Terenu)
3. Regionalne i ogólnokrajowe ciała społeczne, opiniodawcze, kontrolujące i konfrontujące kierunki rozwoju oświaty.
Funkcje szkoły
Przez funkcje szkoły rozumie się określony sposób działania związany z rozwijaniem i zaspokajaniem potrzeb oraz aspiracji społeczeństwa zwłaszcza w zakresie edukacji i wychowania. Efektywność funkcji szkoły określana jest nie tylko poziomem wiedzy i kultury społeczeństwa, ale także stanem bazy materialnej szkoły, kadry nauczycielskiej czy tez charakterem środowiska społecznego, w którym ona występuje.
Szkoła jest syntezą ról społecznych związanych z określoną zbiorowością społeczną, zlokalizowana w czasie i przestrzeni, wpływająca na zachowanie i postępowanie ludzi, umożliwiającą im dzianie w różnych dziedzinach.
Szkoła spełni funkcje zewnętrzne i wewnętrzne:
Zewnętrzne funkcje to te, które wpływają z postanowień zbiorowości powołującej szkołę do istnienia, organizującej szkolnictwo, zapewniającej jej bazę materialną i warunki ciągłości działania. Wyznaczają je następujące tkwiące w społeczeństwie:
1. kultura narodowa
2. ideologia zwłaszcza polityczna oraz system norm moralnych i obyczajowych zakresie współżycia ludzi
3. działy gospodarki narodowej i prywatnej profilujące szkolnictwo
4. struktura społeczno-zawodowa wyznaczająca role społeczne, kariery zawodowe i sposób życia społeczności lokalnej, w której żyje
Wewnętrzne funkcjeszkoły to te, które niejako nadbudowują się nad jej strukturą instytucjonalną czy tez wypełniają strukturę zindywidualizowanymi zachowaniami. Mają one bliższy lub dalszy związek z realizacją podstawowych zadań edukacyjnych. Kategoria charakteryzującą jest wewnątrzszkolny punkt widzenia jest postawa wobec szkoły.
Można wymienić takie funkcje jak”
1. Funkcje edukacyjne, polegające na przekazywaniu wiedzy, umiejętności i nawyków
2. Funkcje selekcyjne szkoły, decydujące o ilości i jakości przygotowanych kadr
3. Funkcje adaptacyjne i kulturowe, wyrażające sie we wprowadzaniu do społeczności lokalnej i jej kultury.
4. Funkcje ideologiczne, wskazujące na określone cele działania, filozofie edukacji
5. Funkcje integracyjne i dezintegracyjne. Szkoła zbliża, ale i dzieli
6. Funkcje społeczne wynikają z etapu rozwoju społecznego stosunków społecznych i układu tych stosunków
7. Funkcje opiekuńcze i wychowawcze (najważniejsze) są to czynności związane ze sprawowaniem opieki i udzielaniem pomocy dziecku. Funkcje te spełniane SA SA następujących formach
· Diagnozowanie sytuacji dziecka
· Ratownictwo indywidualne
· Kompensacja
· Profilaktyka
· Stymulowanie rozwoju
· Poradnictwo
· Integracja i koordynacja działalności opiekuńczo – wychowawczej.
Szkoła pomaga tez rodzicom w sferze materialnej.
Do zadań szkoły w zakresie opieki wychowawczej zalicza się:
1. Tworzenie optymalnych warunków do rozwoju
2. Zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych społecznych
3. Wzbogacanie potrzeb poprzez rozwijanie zainteresowań i zamiłowań
4. Zapewnienie możliwości indywidualnego rozwoju wg posiadanych możliwości
5. Prowadzenie działalności korekcyjnej i wyrównawczej
6. Pomoc w wyborze określonego systemu wartości oraz kreowaniu siebie
7. Wychowanie do czasu wolnego – organizowanie form racjonalnego korzystania z czasu wolnego
Można tez tu zaliczyć dożywianie. Wiele funkcji pełni nauczyciel, który powinien dobrze poznać ucznia i pracować z nim.
Modernizacja szkoły
Istnieją różne szkoły wyłania się tu szkolnictwo prywatne, państwowe szkoły początkowe, państwowe szkoły średnie i wyższe, edukacja w domu i inne.
Szkoły społeczne
Szkoła ta ma się charakteryzować bezstresową atmosferą oraz zastosowaniem nauczania do zainteresowań ucznia. Podstawowym źródłem utrzymania jest tu czesne. Niektóre licea chcąc utrzymać własne propozycje prowadzą podwójna grę. Wystawiają dwa świadectwa jedno własne, drugie państwowe, wydawane na życzenie rodziców przypadku zmiany szkoły. Większość szkół społecznych pracuje wg. programów państwowych, państwowych, czego cześć realizowana jest w postaci zmienionej. Mogłyby się stać szkołami alternatywnymi, ich alternatywność polegałaby na pomocy dziecku w tworzeniu siebie a nie kształtowanie go wg określonego modelu. Szkoły alternatywne powinny by ć wolne od błędów charakteryzujących szkołę istniejąca obecnie. Jest kilka odmian szkół alternatywnych:
- odmiana północnoamerykańska (uczeń uczy się we własnym tępię, proces nauczania uczenia jest bez przymusu, presji wywierania wpływów)
-odmiana duńska ( dla uczniów wieku 14-18, zbierani są uczniowie mający problemy w nauce, rygor konsekwentność w łączeniu nauki z pracą, kolektywistyczny tryb życia)
- Odmiana bostwańska
- odmiana brytyjska (samokształcenie, nauczyciel obserwator-bierny, indywidualność, zabawa i praca.
Wychowanie integralne
We współczesnych środowiskach występują liczne placówki wychowania pozaszkolnego typu pałace młodzieży , domy kultury , biblioteki, świetlice czy kluby sportowe. Ośrodki te stają się podstawowymi środkami wiedzy o świecie. R. Wroczyński wychowanie integralne określa jako takie wychowanie , które obejmuje całość warunków i sytuacji zarówno w szkole jak i poza nią. Wg. E. Trempały wychowanie integralne to uznanie podobnych norm, wzorów zachowania i stosowanie podobnych środków wychowania oraz łatwe i sprawne komunikowanie się i skuteczne współdziałanie wśród członków przynależnych do podstawowych środowisk wychowawczych.
Szkoły środowiskowe
Instytucją pełniącą pierwszoplanową rolę w procesie wychowania integralnego gwarantującą jego efektywność, jest dobrze funkcjonująca szkoła środowiskowa (otwarta)
Jest to wg większości autorów szkoła środowiskowa to placówka dydaktyczno – wychowawcza która przyjęła na siebie rolę inspiratora i koordynatora wszelkich poczynań i oddziaływań środowiska wychowawczego, współdziała z organizacjami młodzieżowymi i społecznymi, współpracuje z zakładami pracy, placówkami kulturalnymi, stosując odpowiednie formy działania organizuje dzieciom i młodzieży czas wolny, umożliwia kształtowanie zainteresowań i uzdolnień integruje cały system oddziaływań opiekuńczo- wychowawczych na terenie środowiska lokalnego.
I Celem takiej szkoły jest między innymi :
-stworzeni odpowiednich warunków do pożytecznego spędzania czasu wolnego na terenie szkoły nie tylko dla uczniów lecz również dla młodzieży pozaszkolnej i dorosłych , udostępnienie boisk , sal gimnastycznych
-zapewnienie dzieciom opieki w zakresie dożywiania, odrabiania prac domowych , odpoczynku
-utworzenie na terenie osiedla terenów gier i zabaw
-urządzenie imprez
Mikulski wyróżnił 3 typy szkół środowiskowych świadczące o stopniu zaangażowania w pracy środowiskowej:
Koncepcja mikrosystemu wychowawczego
Mikrosystem wychowawczy wg Lewina to system działalności wychowawczej w określonej instytucji oświatowej np. w szkole, internacie, w odróżnieniu od makrosystemu, który oznacza system oświaty i wychowania.Wyróżnia on 4 zakresy pojęcia system wychowania:
W mikrosystemie role kierowniczą pełnią wszyscy ponieważ mają oni uprawnienia do podejmowania decyzji dotyczących wykonywania zada wychowawczych, za które odpowiadają. Mikrosystem wyrasta zazwyczaj z określonej koncepcji pedagogicznej. Może być ta koncepcja narzucona z zewnątrz i wprowadzona w życie. Ale koncepcja może być również tworem własnych przemyśleń, doświadczeń, powstaje wówczas system o charakterze nowatorskim. Takie tworzenie jest wysiłkiem dążącym by doświadczeniom szkoły nadać bardziej spójny wewnętrzny charakter . Doświadczenia te przybierają taki charakter gdy :
· przenikają je wyraźnie idee pedagogiczne scalające różnorodne elementy systemu
· obejmują stopniowo wszystkie najważniejsze dziedziny pracy dydaktyczno wychowawczej
· wyzwalają podstawowe siły które mogą dopomóc w tworzeniu systemu wychowawczego
Siły tworzące system to nauczyciele, uczniowie, rodzice, instytucje pozaszkolne. Tworzenie i rozwijanie mikrosystemów wychowawczych stanowi podstawę do działalności szkoły.
Hierarchiczna struktura formalnej organizacji systemu oświatowo-wychowawczego – schemat poniżej:
Wewnętrzna struktura instytucji wychowawczej(poniżej)
Są tu przedstawione podsystemy uwzględnione w statutach szkół, aktach normatywnych regulujących funkcjonowanie instytucji oświatowych. W strukturach hierarchiczno – dyrektywnego kierowania szkołą brak jest form samorządnego kierowania tą instytucją. Przejaw samorządności należy uznać w latach 1980-1981 samorządnych rad pracowniczych oraz samorządów uczniów, które wpisywały się w istniejącą strukturę szkoły.
System społeczny to to pojęcie ogólniejsze od systemu wychowawczego. Stosunek Tych pojęć nie polega na współwystępowaniu obok siebie czy w związku ze sobą, ale na tym, że system wychowawczy może być rozpatrywany jako część struktury systemu społecznego.
Szkoły ekologiczne
Wg. Kowalewskiego szkoła powinna odpowiadać za to jak żyją uczniowie w czasie pobytu na jej terenie oraz po części za to, co robią poza nią z jej powodu. A nie za to jak żyją ci uczniowie w ogóle. Sytuacje szkolne dzieci i młodzieży są szczególnymi przypadkami ich sytuacji życiowych. Wyróżnia się tu sytuacje trudne, innowacyjne, sytuacje wychowawcze, opiekuńcze, a specyficznością sytuacji szkolnych jest szkolność. Ogólnie sytuacją życiową człowieka jest jego aktywność.
Szkoła opiekuńcza jest szkołą ekologiczną. W podejściu ekologicznym szkołę rozpatruje się jako środowisko życia społeczności szkolnej. Szkoła będzie opiekuńcza, gdy w jej otoczeniu będzie dominowała orientacja ekologiczna. W takiej szkole będą opiekuńczo zwaloryzowane sytuacje szkolne uczniów. Celem takiej szkoły jest zapewnienie dobrego samopoczucia, nieskrępowania, zaspokojenia podstawowych potrzeb, a więc potrzeby bezpieczeństwa, sprawiedliwego traktowania omawianych zagadnie ń, treści nauczania są w niej organizowane w pewne całościowe formy bez ograniczeń wynikających z tradycyjnego podziału na poszczególne dziedziny wiedzy. Szkoła sprzyja indywidualnemu rozwojowi ucznia, dominuje w niej demokratyczny styl kierowania zespołem, atmosfera życzliwości i partnerstwa. Lekcje są ciekawe, urozmaicone, aktywizują ucznia, zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami. Szkoła wyposażona jest w różnorodne pomoce. Posiada wykształconą kadrę. Nauczyciel w takiej szkole zna indywidualny tok rozwoju swych uczniów i sam również rozwija się zawodowo. Ekologiczny charakter powinien przejawiać się we wszechstronnym zaspokajaniu potrzeb rozwojowych uczniów (potrzeby wrodzone, i społecznie nabyte).Szkoła powinna otaczać uczniów szeroką opieką przejawiającą się poprzez:
· Zapewnienie warunków higieny zdrowie i bezpieczeństwa
· Kompensacje niedostatków opieki rodzinnej
· Korygowanie, rewalidację deformacji i deficytów rozwojowych
· Stwarzanie dodatniej atmosfery życia
Szkoła powinna likwidować błędy i braki w pracy szkoły. Szkoły powinny być elastyczne, lubiane. Opiekuńczy nauczyciel próbuje diagnozować zaburzenia ucznia w jego zachowaniu i i stara się mu pomóc.
Przeciwieństwem szkoły ekologicznej jest szkoła instytucjonalna. Gdzie dominuje autokratyczne zarządzanie szkołą, występuje rutyna w postępowaniu dąży do eliminowania aktywności nauczycielskiej i uczniowskiej.
Trudno znaleźć szkołę czysto ekologiczną czy czysto instytucjonalną. Mamy najczęściej do czynienie z pośrednimi typami szkół.
Szkoła jakościowej transgresji.
Postępujące przemiany w gospodarce organizacji pracy i stylu zarządzania wymuszają modernizację pracy szkół i zakładów pracy uczenia się i korzystania z Widzy. Permanentnej edukacji podlegać muszą nie tylko jednostki, ale i firmy, jeśli chcą zwiększać swoją wydajność zyski i udział w rynku. Tradycyjna szkoła wkuwania, fasadowego oceniania prowadzi do frustracji. Filarami współczesnej szkoły są:
coliberek44