Zagadnienia 19-20
(notatki z wykładu)
1. Przełom romantyczny w Europie
Etymologia
XVII-XVIII wiek to upowszechnienie przymiotnika romantyczny w wersji angielskiej (zapożyczenie z j. francuskiego, gdzie roman oznaczało powieść) w znaczeniu nieprawdopodobny, tkliwy, malowniczy
w wersji francuskiej – romanesque, słowo na rodowód powieściowy, romantyczny ogród, postać
schyłek XVIII wieku – romantyzm teoretyczny, August i Fryderyk Schlegel, określenie romantyczny w teorii poezji i sztuki
wreszcie romantyczny odnosi się do pisarzy, filozofów, którzy przyjęli ideologię romantyzmu teoretycznego
Przełom aksjologiczny
Jan Śniadecki O pismach klasycznych i romantycznych 1818r.
spór klasyków z romantykami
Kazimierz Brodziński O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej 1819r.
dużo uwag i zastrzeżeń zarówno wobec klasycyzmu, jak i romantyzmu, ani klasycyzm, ani romantyzm nie mają narodowego ducha, są obce
narodowym duchem przeniknięte są sielanki
Maurycy Mochnacki O duchu i źródłach poezji w Polszcze 1825r.
O literaturze polskiej w XIX wieku 1830r. – podsumowanie krytyki literackiej w XIX wieku, dodatnie wartościowanie romantyzmu, poszukiwanie w historii ducha narodowego, odwołania do mitu słowiańskiego i mitologii ludów północnych, duże znacznie zyskała poezja gminna, odwołania do chrześcijaństwa (akcentowanie niewyczerpywalności wiary i poezji)
Przełom epistemologiczny
Adam Mickiewicz Romantyczność (Ballady i romanse 1822r.)
postawa starca – empiryzm, racjonalizm, szaleństwo jako choroba (Jan Śniadecki)
postawa poety – wiara, uczucie, szaleństwo jako metoda poznania rzeczywistości
2. Romantyzm i narodziny nowoczesnej teorii literatury
literatura / projekt romantyczny jako odpowiedź na kryzys
kryzys społeczny związany z sytuacją mieszczaństwa, które zyskało dostęp do kultury, ale straciło podstawy ekonomiczne
kryzys polityczny wynikający z rozbieżnych ocen rewolucji francuskiej
kryzys filozoficzny związany z rewizją stanowiska Kanta
przełamanie substancjalnej wizji podmiotu – materialności, poznawalności podmiotu (metafizyczne twierdzenie o substancjalności podmiotu wywodzi się z pism Arystotelesa)
procesualność, dialogowość, fragmentaryzm w stosunku do dzieła literackiego
3. Przełom antyretoryczny
Gerard Genette – postulat retoryki ograniczonej
odrzucenie klasycznego podziału retoryki:
inventio + dispositio + elcutio + memoria + pronuntiatio (= partes artis)
odrzucenie 4 części retoryki, skupienie na elcutio (teorii tekstu)
skutki przełomu antyretorycznego:
· wskazanie różnicy między językiem poezji a językiem prozy
· akcentowanie istotności wewnętrznego porządku sztuki, jego spójności
· porzucenie zewnętrznego celu (porzucenie imitacji, zanik funkcji impresywnej, wzrost znaczenia funkcji ekspresywnej, nieprzechodniość tj. dzieło nie ma celu poza samym sobą)
teoria retoryki uległa marginalizacji w związku z nastaniem nowej estetyki, zerwaniem z kultem autorytetu, odstąpieniem od hierarchii sztuk wyzwolonych
Novalis
· imitacja genetyczna – odwołanie do idei Boga-Stwórcy
· imitacja symptomatyczna – naśladowanie symptomów rzeczywistości
ważniejsza była imitacja genetyczna, naśladowanie Boga, który jest stwórcą świata i wszystkich stworzeń
heaen