Diagnoza5_wywiad.pdf

Reguły budowania pytań

Funkcje pytań:

Konstrukcja pytań:

Diagnoza psychologiczna

Technika prowadzenia wywiadu

na podst.

StemplewskaŻakowicz, Krejtz (2005)

Wywiad psychologiczny t.I

• informacyjna

• motywująca

• otwarte vs zamknięte

• wprost vs nie wprost

▫ uwikłane

▫ projekcyjne

• sugerujące

• inne

▫ odroczone

▫ przejściowe

Obniżać motywację mogą:

O Pytania zagrażające

O O małej trafności fasadowej

O Zaskakujące

O Niezrozumiałe

O Podważające kompetencje OB

Pytania otwarte ö zamknięte

• Otwarte – pozostawiają OB swobodę w budowaniu

odpowiedzi;

• Zamknięte – OB może wybrać spośród podanych w

pytaniu możliwości;

W jakich sytuacjach lepiej stosować pytania

otwarte, a w jakich zamknięte?

Ze względu na:

• Cel wywiadu

• Poziom wiedzy osoby badanej na dany temat

• Stopień przemyśleń i ustrukturalizowania danego tematu

• Łatwość przekazywania informacji na dany temat

• Motywacje do uczestniczenia w wywiadzie

• Stopień, w jakim diagnosta zna nastawienie/wiedzę OB. W

zakresie omawianej problematyki

Wymyśleć pytanie otwarte i zamknięte nt.:

¤ kontaktu z rodzicami (rodzeństwem)

¤ atmosfery w pracy

¤ zainteresowań

Pytania wprost ö nie wprost

Konstrukcja pytań

Û W pewnym sensie podczas wywiadu psychologicznego wszystkie pytania są nie wprost

ze względu na język teorii psychologicznych (nie pytamy przecież OB np. czy

charakteryzuje się dużą złożonością poznawczą)

• Wprost – gdy zadajemy pytanie bezpośrednio o to, co nas

interesuje z punktu widzenia wywiadu;

• Nie wprost – gdy pytania w formie bezpośredniej mogłyby być

dla OB zagrażające, szokujące, wstydliwe, sugerowałyby

odpowiedź;

▫ Uwikłane – pytanie wprost ukryte w ciągu wielu pytań,

które mają maskować to właściwe

▫ Projekcyjne – prosi się o opis osoby (sytuacji) hipotetycznej,

z punktu widzenia poszukiwanych przez nas informacji (np.

Czego Pana zdaniem ludzie w życiu najbardziej się wstydzą? ,

Jak mogłaby zareagować osoba w Twoim wieku, gdyby rodzice

zabraniali jej..? )

• Pytania sugerujące – narzucają odpowiedź; powodują, że

OB ma większe tendencje do odpowiadania w określony

sposób, niż w inny (np. Nie sądzi Pani chyba, że… );

Utrudniają OB udzielenie prawdziwej, osobistej odpowiedzi, ze wzgl. na:

▫ Formę

▫ Lęk przed dezaprobatą, wyrażeniem opinii sprzecznej z oczekiwaną

• Odroczone – pytania nasuwające się pod wpływem tego, co

aktualnie mówi OB, ale przesunięte na bardziej odpowiedni

moment rozmowy;

• Przejściowe – zapewniające łagodną zmianę tematu

rozmowy

Sekwencje pytań

• Konstrukcja lejka – zaczyna się od pytania bardzo

ogólnego (to OB decyduje o czym w obrębie danego

tematu chce mówić), przechodząc stopniowo do

coraz bardziej szczegółowych, dotyczących

konkretnych wątków.

• Konstrukcja odwróconego lejka – zaczynać od pytań

konkretnych, szczegółowych i przechodzić do coraz

bardziej ogólnych.

• Progresja – najpierw pytamy o sprawy zbliżone do

tematu, który nas interesuje, stopniowo przechodząc

do meritum.

O czym warto pamiętać:

• Zasada zadawania tylko jednego pytania na raz

Tzn. poruszać na raz tylko jedną sprawę (zwłaszcza w pyt.

zamkniętych), co pozwoli uniknąć niejasności (np. Czy jest Pani

zwolenniczką czy przeciwniczką stosowania środków

antykoncepcyjnych i przerywania ciąży? )

• Zasada pełnego zrozumienia wypowiedzi OB.

Nie „przechodzić” przez wywiad powierzchownie, byle zgodnie z

ustalonym wcześniej planem. Rozwijać na bieżąco te zagadnienia,

które wydają się niejasne, albo w toku wypowiedzi OB okazały się

szczególnie ważne.

Rejestrowanie przebiegu wywiadu

Wady i zalety metod zapisu

To nie tylko zapis wypowiedzi OB., ale także forma

wypowiedzi, kontekst, zachowania pozawerbalne

• Notatki odręczne

▫ w czasie trwania wywiadu

▫ po zakończeniu rozmowy

• Zapis magnetofonowy

• Zapis video (?)

Notatki po wywiadzie

+ nie wywołuje się obaw OB.

tym, że każde jej słowo jest

utrwalane;

+ można się skupić na

prowadzeniu wywiadu, tym

co badany mówi, obserwacji

zachowania;

mała wierność zapisu, wiele

szczegółów może umknąć,

także kolejność i kontekst

niektórych wypowiedzi;

Notatki w trakcie wywiadu

+ większa wierność zapisu, pozwala

zachować kolejność wątków, łączyć

treść z opisem zach. niewerbalnych;

ale pomija wiele szczegółów

wymaga od diagnosty dużej podzielności

uwagi (jednocześnie pisać, słuchać,

obserwować i myśleć nad kolejnymi

pytaniami);

zakłóca kontakt; notujący diagnosta

może sprawiać wrażenie, jakby nie

słuchał;

prowadzone zbyt ostentacyjnie mogą

wzbudzić lęk (OB może sobie wyobrażać,

że zawierają jakieś oceny, „tajne” opinie)

Jakie są dobre i złe strony poszczególnych metod

rejestracji wywiadu?

Czy są sytuacje, w których jakaś metoda daje lepszy efekt

niż inne?

Wady i zalety metod zapisu

Budowanie całości wywiadu

Zapis magnetofonowy

+ doskonała wierność zapisu

treści wywiadu;

+ pozwala się skoncentrować

na rozmowie (diagnosta nie stara

się zapamiętać treści

wypowiedzi badanego);

może wywołać lęk i opór OB.

nie stanowi zapisu zachowań

niewerbalnych towarzyszących

poszczególnym wypowiedziom

Zapis video

+ dokładny zapis całości wywiadu

(treści werbalnych i

pozawerbalnych);

+ pozwala skupić uwagę diagnosty

wyłącznie na prowadzeniu

wywiadu;

najsilniej ze wszystkich metod

może wywoływać lęk badanego;

może powodować zachowania;

nienaturalne, „granie”, zwłaszcza

zanim badany przyzwyczai się, że

jest nagrywany;

• Rozpoczynanie

▫ OB musi się zorientować w nowej sytuacji, poczuć się pewnie ë

zaczynamy od zagadnień łatwych, pytań na które OB na pewno zna

odpowiedź i chętnie jej udzieli;

▫ Można wyjątkowo zacząć od tematu trudnego, gdy osoba jest w

stanie silnego napięcia, widać że nie jest w stanie skupić się na

niczym innym, sama chce się „wygadać”;

• Sekwencje tematów

▫ Dla każdego badanego indywidualna kolejność

▫ tematy neutralne na przemian łatwe i trudne neutralne

▫ Żeby zbudować szkielet wywiadu trzeba mieć pewne informacje o

OB. Gdy tego brak, możemy poprosić OB, o krótką autoprezentację,

albo przeprowadzić Test Zdań Niedokończonych Rottera, jako wstęp

do wywiadu.

Każdą formę zapisu można stosować po uzyskaniu zgody badanego (minimum

jeśli nie wyrazi sprzeciwu).

Budowanie całości wywiadu

Język wywiadu

• Zmiana tematu

▫ Powinno być wrażenie logicznej spójnej całości wywiadu (nawet

jeśli OB mówi chaotycznie)

▫ Temat należy zmieniać łagodnie, bez przeskoków (w przeciwnym

razie brzmi sztucznie i może nabrać charakteru przesłuchania)

• Zakończenie

▫ Nie gwałtowne (OB musi być przygotowana na to, że wywiad

niebawem się skończy).

▫ Nie w sytuacji silnego napięcia emocjonalnego OB (pozwolić pod

koniec opowiedzieć o emocjach, rozładować je).

▫ OB może prosić o ocenę „jak wypadła”, zapytać „co jej wyszło”,

pytać o wskazówki. Raczej powinno się unikać ocen, czy „złotych

rad”, można na koniec podsumować czego się dowiedziało o OB..

Typowe błędy:

• Język zbyt trudny

▫ Fachowe określenia, których OB nie zna, albo używa w innym

znaczeniu (wydaje jej się, że zna !)

▫ ALE: osoba wykształcona może czuć się niedoceniana, jeśli

psycholog używa prostych, potocznych sformułowań.

• Język sztuczny

▫ Dostosowywanie się do stylu mówienia OB (manier językowych)

▫ Używanie slangu typowego dla grupy do jakiej należy OB

Jeżeli znamy słabo – będziemy robić błędy

Nawet gdy umiemy się nim biegle posługiwać – w ustach psychologa w

sytuacji zawodowej może brzmieć śmiesznie i nieodpowiednio

Jak moŜna „przetłumaczyć”

pytania na język zrozumiały dla

przeciętnego człowieka?

Technika wywiadu

• stopień standaryzacji wywiadu – ujednolicenie

warunków prowadzenia wywiadu przez różnych

diagnostów

▫ Zależy od celu wywiadu

(poradnictwo rodzinn e ö badania nau k owe) Sztywny

kwestionariusz

wywiadu

• Czy opisanej przez Pana sytuacji towarzyszył

wysoki poziom agresji?

• Czy wywoływało to u Pani obniżenie nastroju?

• Proszę wymienić osoby znaczące w Pana życiu.

• Czy mogłaby Pani opisać swój kontakt

emocjonalny z matką?

• Czy te myśli mają charakter perseweracji?

Zakres informacji

kluczowe pytania

Określenie

zbioru informacji

do uzyskania w

wywiadzie

Technika wywiadu

• stopień kierowania wywiadem

„sterowanie tematyką rozmowy przy użyciu minimalnych środków”

Zależy od:

motywacji OB

▫ Gdy sama przychodzi z problemami, chce mówić, wtedy po prostu

słuchać . Dyrektywne zachowania diagnosty mogą zniechęcić OB

(są sprzeczne z jej oczekiwaniami), wywołać opór.

▫ Gdy OB nie przyszła z własnej woli, ma małą motywację do

uczestniczenia w rozmowie, psycholog może (jest zmuszony?) w

dużym stopniu kierować wywiadem.

celu wywiadu (selekcja zawodowa ö wyjaśnienie problemów

emocjonalnych)

możliwości czasowych

• „głębokość” wywiadu – stopień, w jakim dociera się w

wywiadzie do treści emocjonalnie ważnych, intymnych,

trudno dostępnych dla samej OB;

Zależy od:

Celu wywiadu

Orientacji teoretycznej diagnosty (behawiorysta ö

psychoanalityk)

Wglądu OB we własne emocje, ich źródła i konsekwencje

Względów etycznych (do jakiego stopnia psycholog ma prawo

nalegać, gdy OB broni się przed „otwarciem emocjonalnym”)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: