2 zajecia osob horney.doc

karen horney. poglądy.

neurotyzm a kultura.

Wg Horney, neurotycy różnią się od przeciętnych ludzi swoimi reakcjami. Należy jednak dokonując porównania zawsze uwzględnić kontekst kulturowy, w który uwikłana jest dana osoba. Ludzie mają tendencję do oceniania zachowania innych poprzez porównywanie ich zachowań do obowiązującego w danej kulturze stylu życia (bądź jednego z oferowanych rzez kulturę stylów).

Poglądy na to, co jest normalne i pożądane:

·          różnią się w różnych kulturach;

·          wynikają z tego, że przyjmujemy pewne wzorce zachowania i odczuwania obowiązujące w naszej grupie, która narzuca je pozostałym członkom jak i nam;

·          ewoluują w czasie w obrębie jednej kultury;

·          różnią się w zależności od klasy społecznej czy środowiska w obrębie jednej kultury;

·          różnią się w zależności od płci, której dotyczą (inaczej spostrzegane są role i zachowania mężczyzn i kobiet, więc różne są kryteria i oczekiwania).

Podstawowym założeniem Horney jest więc to, że uczucia i postawy w znacznym stopniu kreowane są przez warunki kultury i środowiska, w którym kształtuje się jednostka. Znajomość kontekstu kulturowego umożliwia nam zrozumienie psychiki jednostki i jej zachowań.

Nerwica to odchylenie od normalnego wzorca zachowania występującego w danej kulturze. Jest to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się występowaniem lęków i środków obronnych przeciwko nim a także poszukiwaniem rozwiązań kompromisowych w powstających sytuacjach konfliktowych. Oznacza to, że: 

·          występuje w nich zawsze element zahamowania, nie zawsze widoczny;

·          mogą jej towarzyszyć zaburzenia somatyczne, fobie czy depresja, ale nie muszą;

·          zawsze można wyróżnić sztywność reakcji- brak giętkości umożliwiającej różnicowanie reakcji w zależności od sytuacji;

·          zawsze obecna jest rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami jednostki- jeśli nie wynika z przyczyn zewnętrznych; neurotyk ma bardziej lub mniej uświadomiony w tym, że sam sobie przeszkadza;

·          zahamowanie radości i zdolności do rozwoju i osiągnięć;

·          podstawowym czynnikiem wspólnym dla wszystkich nerwic jest lęk: wg  Horney to on jest odpowiedzialny za uruchomienie i utrzymanie procesu nerwicy:

o         neurotycy podzielają lęki charakterystyczne dla całej kultury, którym towarzyszą specyficzne dla ich warunków życia lęki różniące się ilościowo i jakościowo od tych właściwych całej kulturze;

o         neurotycy ponoszą wyższe od przeciętnych ludzi koszta zmagania się z lękiem, cierpią bardziej, 

o         występują tendencje konfliktowe, których istnienia i/ lub treści neurotyk nie jest do końca świadom i dla których poszukuje rozwiązań kompromisowych; charakterystyczne jest to, że osiągnięty kompromis jest dla neurotyka niewspółmiernie kosztowny.

Nerwica może pojawić się u ludzi z niezaburzoną osobowością, jako reakcja na sytuacje zewnętrzna. Wtedy mówimy o nerwicy sytuacyjnej. Wówczas można powiedzieć o chwilowym braku przystosowania.

Zainteresowanie Horney i psychoanalizy koncentruje wokoło nerwicy charakteru. W myśl teorii Horney są one wynikiem chronicznego procesu, który ma swój początek najczęściej w dzieciństwie i obejmuje większe lub mniejsze obszary osobowości.

Wszystkie nerwice charakteru zawierają element konfliktu lękowego, który wpływa na jednostkę. Podstawowe podobieństwa we wszystkich odmianach nerwic i pomiędzy ludźmi są trudności wynikające z okresu historycznego oraz wspólne dla danej kultury warunki, która ona kreuje.

Postawy charakteryzujące nerwice charakteru:

·          dawanie i przyjmowanie uczuć-

o         nadmierna zależność od aprobaty i uczucia ze strony innych ludzi, Horney mówi tu o braku zróżnicowania pomiędzy osobami ważnymi a nieistotnymi;

o         najczęściej zależność ta jest wcale lub słabo uświadomiona, a świadczy o niej wrażliwość i siła reakcji, gdy nie nadchodzi troska czy zainteresowanie ze strony otoczenia;

o         osią jest sprzeczność między pragnieniem uczucia a niezdolnością do jego odczuwania

o         zależność od innych rodzi się również na bazie braku poczucia bezpieczeństwa, co implikuje kolejną postawę:   

·          ocena własnej osoby;

o         zazwyczaj pojawia się poczucie własnej niższości, które (nie do końca świadome) przejawia się w rożnych formach;

·          samopotwierdzanie, rozumiane jako domaganie się uznania własnych praw, przekonań i swojej osoby;

o         jest powiązane z zahamowaniami, które wiążą się albo z walką o swoje prawa czy swego stanowiska, albo z uświadomieniem sobie swoich rzeczywistych pragnień (trudności z podejmowaniem decyzji czy życzeń)- charakterystyczna jest tu niezdolność do planowania, bierne uleganie zdarzeniom, brak jasnego obrazu swoich pragnień.

·          przejawy agresji;

o         problemy w zakresie zachowań skierowanych przeciwko komuś:

o         mogą ujawniać się na dwa sposoby: albo poprzez nadmiernie agresywne zachowania, rzadko świadome; albo poprzez zachowania zbyt ulegle, poddawanie się cudzej dominacji.

·          płeć:

o        kompulsywne pragnienie kontaktów seksualnych vs całkowite lub częściowe zahamowania w tej sferze.

Pragnienie miłości– najpewniejszy wskaźnik lęku, w którym dominującym uczuciem jest potrzeba bezpieczeństwa.

Tak naprawdę to sprawianie pozorów miłości, gdyż ze strony neurotyka pokazują się brak stałości uczuć,

lekceważenie potrzeb drugiej osoby. Obiektem uczucia może być każdy.

Neurotyk charakteryzuje się też pogonią za władzą i prestiżem, co chroni przed poczuciem braku znaczenia.

Chce kontrolować siebie i innych, chce stawiać na swoim, imponować, dominować, poniżać innych.

Zawsze z kimś współzawodniczy (nawet gdy nie trzeba).

Poczucie winy neurotyka wiąże się z fikcyjnymi samooskarżeniami i równa się przejawowi lęku lub obawie przed nim.

lęk

Lęk tym różni się od strachu, że reakcja lękowa jest niekiedy nieproporcjonalna albo nieadekwatna do bodźca, adekwatność reakcji jest zależna od kultury. Reakcje lękowe mogą być również właściwe jeżeli chodzi o nasilenie, ale w przypadku leku niebezpieczeństwo jest ukryte i subiektywne, zaś w przypadku strachu ma ono najczęściej subiektywny charakter i jest widoczne. Lęk dotyczy sytuacji, która nie zawsze jest rzeczywista, ma on subiektywne podłoże.  Możemy przeżywać lęk nie zdając sobie z tego sprawy.

Przejawy lęku są różnorodne:

·          mieszczą się na kontinuum od lęku rozlanego do ostrych ataków paniki;

·          lęk może mieć określoną treść i jasną przyczynę, albo być niesprecyzowany. 

4 sposoby radzenia sobie z lękiem oferowane przez kulturę zachodnia (Horney):

·          racjonalizacja- zmiana leku w racjonalny strach; pozwala wytłumaczyć sobie chęć unikania odpowiedzialnością; ten zabieg nie zmienia wiele w uczuciach jednostki, ale pozwala je postrzegać jako uzasadnione i słuszne;

·          zaprzeczenie- usunięcie leku ze świadomości; obecność zjawisk somatycznych podobnych jak przy przezywaniu lęku; Horney dopuszcza zjawisko świadomego przezwyciężania lęku- w przypadku neurotyka nie likwiduje to czynników lękotwórczych, więc chociaż jeden z objawów znika, pozostają pozostałe i nadal zablokowany jest rozwój jednostki; w związku z tym nie zmienia się dynamika osobowości a neurotyk pozbawia się widocznych objawów zaburzeń, więc nie może im przeciwdziałać;

·          odurzanie lęku- przy pomocy używek lub podejmując działania mające na celu zagłuszenie lęku; pogrążanie się w jakiejś działalności często powiązanej z bodźcami lękotwórczymi;

·          ucieczka przed lękiem- unikanie wszystkich sytuacji związanych z lekiem, unikanie myśli i uczuć wywołujących lęk; człowiek może ale nie musi być świadom zarówno lęku jak i tego, że go unika;

o         Horney uważa, że ten właśnie mechanizm prowadzi do powstawania zahamowań- polegają one na niemożności wykonywania i odczuwania określonych działań, treści myślowych, uczuć;

o         gdy zahamowanie jest silne do tego stopnia, że jednostka powstrzymuje  swoje dążenia czy życzenia, nie może być uświadomione;

o         zahamowanie pełni niejednokrotnie ważną funkcję w życiu człowieka- człowiek jest przekonany, że działa w sytuacji, której nie da się zmienić- ma to funkcję obronną;

o         trudne do uświadomienia są również te zahamowania, które pokrywają się z kulturowo aprobowanymi formami zahamowań

lęk a działanie:

·          podejmowanie działań które budzą lęk, daje poczucie napięcia, zmęczenia i wyczerpania;

·          lęk związany z jakimś działaniem powoduje zaburzenia w jego wykonywaniu;

·          lęk pozbawia wykonywanie czynności z nim związanych przyjemności, którą jednostka mogłaby czerpać, gdyby nie jego odczuwanie.

Grupy lęku:

A.       jednostka ma poczucie, że zagrożenie pochodzi z zewnątrz i dotyczy jej samej lub innych

B.       jednostka ma poczucie, że źródłem zagrożenia są jej własne impulsy skierowane przeciwko sobie

lub też przeciw innym

Lęk wynika nie tyle z obawy przed istniejącymi impulsami, co z obawy przed impulsami wypartymi.

Występuje zjawisko współzależności leku i wrogości:

A.       wrogość prowadzi do powstawania lęku

B.       gdy lęk wynika z poczucia zagrożenia, powstaje reakcja obronna w postaci wrogości.

lęk a wrogość.

Wg Horney głównym źródłem lęku są różne wrogie impulsy. Silny impuls agresywny może być bezpośrednim impulsem lękowym, w większości przypadków związek przyczynowy między wrogością a neurotycznym lękiem nie jest wyraźny na pierwszy rzut oka.

Wrogość jest uczuciem, które często podlega wypieraniu, polegającym na udawaniu, że wszystko jest w porządku i powstrzymywaniu się od walki. Pierwszą konsekwencją wypierania wrogości jest uczucie bezbronności, lub jego nasilenie.

To czy jednostka skontroluje wrogość, czy też ją wyprze nie zależy od świadomego wyboru. Wyparcie jest procesem, który Horney porównuje do odruchu,  który pojawia się w momencie, gdy uświadomienie sobie własnej wrogości jest dla jednostki nie do zniesienia:

·          osoba, wobec której odczuwamy wrogość jest nam bliska albo jej potrzebujemy, jesteśmy od niej zależni;

·          wrogość wywołana jest nieakceptowanymi przez jednostkę lub kulturę uczuciami,

·          rozpoznanie u siebie wrogości jest dla człowieka z jakichś powodów zagrażające czy wręcz nie do zniesienia.

Wyparta wrogość znika ze świadomości, ale- oderwana od kontekstu osobowości- pozostaje poza kontrolą człowieka. Jednostka traci możliwość wpływu na formę, sposób czy okoliczności jej wyrażania. Horney rozróżnia za Sullivanem kilka poziomów świadomości oraz uważa, że granica pomiędzy tym, co świadome a nieświadome nie jest ostra.

W tym ujęciu, długotrwale i uporczywe wypieranie wrogości prowadzi do tego, że jednostka w końcu rejestruje ją w swej świadomości- nie powoduje to jednak wygaszenia wrogości, która nadal działa, gdyż jednostka nadal nie przyjmuje jej do wiadomości. Horney rozróżnia tu termin rejestrować, który oznacza utrzymywanie w świadomości treści nie zauważanych czyli nie przyjmowanych do wiadomości od terminu uświadomić, a więc zauważać i przyjmować do wiadomości. 

afekt – wrogość domaga się ujścia

zakłóca wewnątrz jednostki jej interesy i bezpieczeństwo

↓

rejestrowanie impulsu, wrogości

↓

uruchomienie projekcji,

jednostka rzutuje swoje wrogie uczucia na otoczenie czy świat zewnętrzny

np. na osobę która budzi wrogość

często osobą, na którą jednostka rzutuje wyparte wrogie impulsy jest ktoś inny niż pierwotny adresat

zaprzeczanie wrogości ma zwłaszcza miejsce, gdy budzi ją osoba, która jest z jednostką w związku,

który z definicji powinien być pełen ciepła, miłości czy szacunku albo opiera się na autorytecie

↓

dzięki projekcji jednostka zaspokaja również swoją potrzebę uzasadniania zachowań i uczuć

Projekcji może, ale nie musi towarzyszyć lęk przed odwetem.

Związek między lękiem a wrogością jest dwukierunkowy- lęk może wywoływać wrogość, również wrogość może być źródłem lęku. W myśl teorii Horney to ta dwukierunkowość odpowiada za zaostrzanie się głębokich nerwic bez żadnych wyraźnych przyczyn. 

Kształtowanie się struktury nerwicy.

Dzieciństwo.

Wg Horney cechą wspólną wszystkich nerwic charakteru jest doświadczenia braku miłości i akceptacji w dzieciństwie. Dziecko jest istotą wyposażoną w  zdolność rozróżniania autentycznego uczucia od udawanego. Za przyszłe uczucie zagrożenia odpowiadają niewłaściwa atmosfera i niesprzyjające rozwojowi dziecka metody wychowawcze:

·          nadopiekuńczość,

·          nadmierne i ostentacyjne poświęcenie,

·          niekonsekwencja,

·          faworyzowanie jednego dziecka spośród innych,

·          niesprawiedliwość,

·          odrzucanie,

·          niespełnienie obietnic,

·          zabieranie autonomii,

·          brak szanowania praw dziecka.

Zazwyczaj jest tak, że neurotyk wychowywany jest przez rodziców, którzy sami są neurotykami. Horney uważa, że zazwyczaj oni sami są niezadowoleni ze swego życia oraz nie mają satysfakcjonujących związ...