PEDAGOGIKA PRACY- wyklady.doc

wykład #1                                                                                                                                               6 i 13.10.10

Temat:  Aktualne i antycypowane problemy pedagogiki pracy.                                              

1. Powstanie pedagogiki pracy

1)Powody powstania pedagogiki pracy

a) powód pierwszy (brak)

b) powód drugi:

to potrzeby pracy, jak z historii wiadomo po II Wojnie Światowej na skale masową rozwijało się szkolnictwo zawodowe, potrzeba było wielu fachowców w różnych dziedzinach, czyli można powiedzieć zaistniała określona rzeczywistość edukacyjna, a brakowało „obudowy” naukowej tej rzeczywistości. Brakowało badań, refleksji, koncepcji rozwoju tego szkolnictwa. W związku z powyższym było to też powód, aby stworzyć subdyscyplinę czy dyscyplinę naukową, która tym właśnie się zajęła.

Po wielu dyskusjach ustalono że nazwa pedagogika pracy będzie najlepsza najbardziej adekwatna do treści i znowuż były dwa powody dla tej właśnie nazwy:

a) pierwszy – to fakt że nazwa pedagogika pracy nie była nazwą zupełnie nową. W latach XX już w Niemczech była już dość powszechnie stosowana, nawet podręcznik pod nazwą pedagogika pracy opublikowano

b) drugi – to fakt istnienia innych nauk o pracy. Filozofia pracy, psychologia pracy, socjologia pracy, prakseologia. W związku z tym pedagogika pracy w sposób jakby naturalny wpisywała się w kompleks nauk o pracy oraz uzupełniała ten kompleks ów rozważania dotyczące edukacji, dotyczące kształcenia czy wychowania.

Za twórcę pedagogiki pracy w Polsce uznaje się pana profesora Tadeusza Nowackiego.

2. Przedmiot badań i charakterystyczne dla niego problemy badawcze

• Zagadnienia teleologiczne

(cele kształcenia i doskonalenia zawodowego i ich związek z życiem gospodarczym, z rynkiem pracy, z gospodarką mówiąc ogólnie)

• Zawodoznawstwo

(opisywanie, analizowanie, praktyfikowanie zawodów i specjalności)

• Dobór kształcenia i układ treści kształcenia

(treści kształcenia i doskonalenia zawodowego, kryteria doboru itd.)

• Zagadnienia wychowania

(wychowanie zawodowe dotyczące z jednej strony ucznia szkoły zawodowej, z drugiej strony pracownika, zagadnienia dot. Kształtowania kultury technicznej)

• Teoretyczne podstawy opracowań metodycznych

(planowanie i przebieg procesu kształcenia i doskonalenia zawodowego, organizacje tego procesu, metody, środki)

• Orientacje zawodowe

(przygotowanie do wyborów edukacyjno-zawodowych, proces trwający całe życie, wielokrotne wybory)

• Dokształcanie i doskonalenie zawodowe

(dot. osób w okresie aktywności zawodowej, główne dwa zagadnienia to funkcje i szczeblowość tego dokształcania i doskonalenia)

• Zagadnienia wyposażenia i materialnych warunków realizacji kształcenia i doskonalenia zawodowego

(chodzi tu o infrastrukturę, architekturę, a przede wszystkim wyposażenie warsztatów szkolnych, pracowni laboratorium gł. szkół zawodowych)

• Zagadnienia organizacji  i kierownictwa

(akcent jest na jakość szkolenia, na ocenę tej jakości oraz wzrost jakości szkolenia)

• Pedeutologia

(przygotowanie merytoryczne i metodyczne nauczyciela kształcenia zawodowego oraz zagadnienia deontologii ["etyka prywatna" - nauka o powinnościach i obowiązkach])

3. Trzy działy pedagogiki pracy

a) kształcenie przedzawodowe – obejmuje to wszystko co decyduje o rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym systematyczne kształcenie zawodowe i pomaga w dokonaniu właściwego wyboru zawodowego. Główne problemy zawierające się w tym dziale, to wychowanie przez pracę, kształcenie ogólnotechniczne oraz orientacje i poradnictwo zawodowe

b) kształcenie zawodowe – dotyczy kształcenia ogólno zawodowego i specjalistycznego realizowanego gł. w szkole zawodowej, ale także w zakładach pracy i instytucjach oświaty pozaszkolnej, obejmuje przede wszystkim (…)

W systemie szkolnym istnieje kilka szkół, które nazywamy szkołami zawodowymi:

• Zasadnicza szkoła zawodowa (należą do niej)

1. Technikum
2. Technikum uzupełniające
3. Każda szkoła policealna
4. Ewentualnie - Szkoła wyższa na poziomie pierwszego stopnia

c) ustawiczne kształcenie zawodowe osób dorosłych – orientacja, poradnictwo i doradztwo zawodowe

4. Dwie regułki pedagogiki pracy

1) Pedagogika pracy – subdyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem badań są pedagogiczne aspekty relacji

CZŁOWIEK -> WYCHOWANIE -> PRACA

2) Pedagogika pracy – subdyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem zainteresowań i badań naukowych są problemem wychowania przez pracę, kształcenia ogólnotechnicznego, orientacji, poradnictwa i doradztwa zawodowego, edukacji pro zawodowej, zawodowej i ustawicznej dorosłych oraz problemy edukacyjne zakładu pracy.

5. Aby dana dziedzina wiedzy mogła być uznana za samodzielną musi spełniać określone kryteria.  Podstawowym kryterium to:

- przedmiot badań – który nie może być przedmiotem badań żadnej innej dyscypliny naukowej np.: człowiek –wychowanie-praca,  żadna inna dyscyplina nie zajmuje się tym

- terminologia – praca nad terminologią jest pracą ciągłą, nieustanną, cały czas trzeba tworzyć, uaktualniać terminy którymi się posługujemy

- metodologia – podobna do innych dyscyplin pedagogiki ale różni się przede wszystkim procedurami badań bo one zależą od problemu badań oraz różni się metodami które do badania stosujemy

6. Miejsce pedagogiki pracy w kompleksie nauk (opracowanie autorskie – Z. Wiatrakowski)

wykład #3                                                                                                                                                    20.10.10

kontynuacja z dwóch pierwszych wykładów

8. Dorobek pedagogik pracy

• Uzasadniono teoretycznie, że kategoria praca może być traktowana także jako podstawowa kategoria pedagogiki pracy a tym samym pedagogika pracy może zostać zaliczona zarówno do kompleksu nauk pedagogicznych jak i nauk o pracy (to wynika ze schematu z poprzedniego wykładu – istniało wiele nauk o pracy ale brakowało pedagogiki pracy)
• Wykazano pełną zasadność stosowania nazwy „kształcenie przedzawodowe” i skupienia pod nią trzech ważnych problemów tj. wychowania przez pracę, orientacje poradnictwa i doradztwa zawodowego oraz edukacji ogólnotechnicznej.
• Formułowano i potwierdzono w praktyce tezę, że we spółczesnej teorii kształcenia zawodowego liczą się równoważnie treści teoretyczne i praktyczne, a także treści ogólne, ogólno zawodowe i specjalistyczne.
• Wykazano, że dzięki dopełniającym się układom treści ogólnokształcących i zawodowych współcześnie realizowane kształcenie zawodowe umożliwia realizacje założeń kształcenia wielostronnego
• Opracowano i upowszechniono współczesną koncepcję kwalifikacji pracowniczych
• Znaczący dorobek badawczy zanotowano także w zakresie podejmowania decyzji zawodowych, w zakresie kwalifikacji prac ludzkich oraz stworzenia systemu zawodów szkolnych w dziedzinie doskonalenia zawodowego szczególnie jego funkcji i szczeblowości
• Podejmowano też wielokrotnie w badaniach zagadnienia pedeutologiczne szczególnie problematyka nauczyciela szkoły zawodowej oraz nauczyciela zatrudnionego w pozaszkolnej edukacji zawodowej została w sposób pogłębiony opracowana
• Wypadkową osiągnięć badawczych w dziedzinie pedagogiki pracy jest charakterystyka zawodowa pedagoga pracy

Podsumowując:

Pedagogika pracy

• Ze względu na stosowaną metodologię jest nauką empiryczną doświadczalną
• Ze względu na główne zadania jest nauką praktyczną stosowaną
• Ze względu na przedmiot zadań jest nauką humanistyczną stosowaną

9. Perspektywy rozwoju pedagogiki pracy

1)      Państwowy zakład pracy, w którym niemal równoważnie traktowano zadania produkcyjne i tzw. pozaprodukcyjne.

2)      Pracowników skonkretyzowanych stanowisk pracy, na których kwalifikacje oraz zmienność zadań wynikająca z postępu naukowo technicznego nie były cechą dominującą.

3)      Dominującą w systemie edukacyjnym szkołę zawodową nastawiono na kształcenie wąskoprofilowe zgodnie z potrzebami gospodarki centralnie sterowanej.

10. Nowe punkty odniesienia dla pedagogiki pracy (TROCHE ZAMIESZANIA Z PISANIEM, POGUBIONE)

1)      Przemiany ustrojowe dokonywane w naszym kraju

2)      Tendencje występujące w innych krajach szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych takie jak rozwój społeczeństwa informacyjnego (…….) techniki technologii  (…) i wynikające z nich konsekwencje dla formułowania celów kształcenia zawodowego

Badania(mi) wzbogacić należy działania związane z reformą edukacji

3)      (CHYBA TRZECI PRZYKŁAD)Rozwijać należy badania dotyczące prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych uwarunkowań funkcjonowania edukacji zawodowej dorosłych.

Warto powrócić do badań dotyczących losów absolwentów szkół zawodowych oraz przydatności zawodowej absolwentów

4)      Jako ważne należy uznać badania dotyczące humanizacji pracy

5)      Badaniami należy objąć szkolnictwo wyższe szczególnie w aspekcie potrzeb rynku pracy

wykład #4                                                                                                                                                    27.10.10

Temat:  Praca człowieka jako podstawowa kategoria pedagogiki pracy.

1. W języku potocznym termin praca rozpatrywany jest najczęściej w dwóch znaczeniach:

1)      Czynnościowym (funkcjonalnym) – oznacza pewną formę działania

2)      Rzeczowym (przedmiotowym) – oznacza wynik, efekt, dzieło, wytwór jakiegoś działania

2. Praca w różnym ujęciu (przykłady):

• Fizyka - praca to przesunięcie siły wzdłuż drogi
• Biologia - praca to ruch, jaki odbywa się w organizmach żywych, ale też reakcje chemiczne o charakterze organicznym
• 
  
  
  
  Fizjologia - człowiek pracuje gdy porusza mięśniami     praca dynamiczna i gdy utrzymuje je w stanie napięcia    praca statyczna lub gdy następują określone przebiegi impulsów w sieci nerwowej i mózgu
• Psychologia - praca jest formą systematycznej aktywności intelektualnej (umysłowej), która jest ukierunkowana na osiągnięcie celu
• Prawo - praca koncentruje się na tych aspektach działań ludzkich, które są konsekwencją stosunku umownego między dwoma stronami: pracodawcą i pracownikiem
• Socjologia - na definicję pracy składają się następujące elementy:
• • Praca jest celową i świadomą działalnością
  • Praca jest zespołem czynności społecznie zorganizowanych i realizowanych w ramach celowej organizacji społecznej
  • Poprzez prace wytwarzane są nie tylko wartości gospodarcze, ale także kulturowe/kulturalne
  • Wykonywanie określonej pracy wyznacza jednostce pozycję w społeczeństwie

3. Pracę człowieka można rozpatrywać w różnych aspektach

1. praca jest działaniem technicznym (narzędzia itd.)
2. praca jest działalnością ekonomiczną (zarobki)
3. praca jest procesem fizjologicznym
4. praca jest procesem psychicznym i intelektualnym
5. praca jest procesem społecznym

W pedagogice pracy przyjmuje się następujące określenie pracy

Praca – występuje wszędzie tam gdzie efektem czynności człowieka jest produkt materialny lub innego rodzaju dobro spożywane przez wykonawcę lub innych ludzi.

Wg Stefana Klonowicza

Praca - Przez pracę należy określić wszelką działalność człowieka odbywającą się w ścisłym powiązaniu z oddziaływaniem czynników środowiska zewnętrznego prowadzącą do zaspokojenia dowolnych potrzeb ludzkich i wytworzenia dóbr materialnych i duchowych zapewniających wykonawcy określoną pozycję społeczną i ekonomiczną. Wszelka praca odbywa się dzięki uruchomieniu mechanizmów psychofizjologicznych, które powodują przestawienie się ustroju w toku wykonywanej czynności roboczej na nowy poziom czynnościowy wyrażający się przede wszystkim w charakterze i intensywności przemiany materii zamianach parametrów cechujących poszczególne układy i narządy pod względem morfologicznym i fizjologicznym oraz zmianach w strefie psychicznej człowieka i jego powiązaniach ze społecznością ludzką.

Wyróżniamy 3 główne konteksty myślenia o pracy człowieka:

a)      Uniwersalistyczny

b)      Chrześcijański

c)       Pragmatyczny

Możemy wyróżnić 6 aspektów pracy człowieka

• • Filozoficzny
  • Fizjologiczno – psychologiczny
  • Ekonomiczny
  • Społeczny
  • Moralny
  • Wychowawczy (wychowanie przez pracę, wychowanie do pracy i wychowanie przez pracę)

wykład #5                                                                                                                                                    3.11.10

kontynuacja oraz wstęp do nowego tematu

Zawód

Zawód jest definiowany często w dwojaki sposób:

a)      jako zespół czynności wymagających określonych kwalifikacji, wykonywanych poza gospodarstwem domowym będących podstawą utrzymania pracownika i jego rodziny oraz pozycji w społeczeństwie

b)      to samo wykonywanie czynności oparte na kwalifikacjach  wykazywanie ich w celach zarobkowych wynikających z podziału pracy.

Zawód stanowi kategorię głównie ekonomiczno–socjologiczną ale także pedagogiczną, która ma cztery (4) dopełniające się cechy:

• Jest układem wyodrębnionych i powtarzanych czynności
• Określa pozycję społeczno-zawodową pracownika
• Stanowi źródło utrzymania
• Wymaga specjalnego przygotowania zawodowego

Zawody dzielimy na 2 podstawowe grupy:

• Wyuczone
• Wykonywane

Czasami mówi się o zawodach wąskoprofilowych, szerokoprofilowych, masowych i unikatowych.

Praca zawodowa  w znaczeniu węższym – na pracę zawodową składają się czynności, które:

• Tworzą system wewnętrznie spójny
• Opierają się na określonej wiedzy i umiejętnościach
• Są skierowane na wykonywanie pewnych przedmiotów lub usług
• Wykonywane są systematycznie lub trwale

Praca zawodowa  w znaczeniu szerszym – bierzemy pod uwagę także

• warunki zewnętrzne pracy i jej organizację
• korzyści materialne
• prestiż zawodu
• szanse zawodowe
• i inne elementy wpływające bezpośrednio lub pośrednio na przebieg i wyniki pracy zawodowej

Kwalifikacje pracownicze  - jest to układ celowo ukształtowanych cech psychofizycznych człowieka warunkujących w jego skuteczne działanie zawodowe.

W skład kwalifikacji pracowniczych wchodzą:

• kwalifikacje społeczno-moralne
• kwalifikacje fizyczne i zdrowotne
• kwalifikacje zawodowe

Kwalifikacje pracownicze dzielimy również na

• kwalifikacje formalne
• kwalifikacje rzeczywiste

Ogół pracowników ze względu na kwalifikacje dzielimy na następujące grupy:

• pracownicy bez kwalifikacji
• pracownicy przyuczeni do zawodu (nie posiadają formalnych kwalifikacji)
• pracownicy wykwalifikowani dzielimy ich ze względu na posiadane wykształcenie:

1)      na pracowników z wykształceniem zasadniczym

2)      na pracowników z wykształceniem średnim

3)      na pracowników z wykształceniem wyższym

Kompetencje – jako zakres uprawnień osoby, grupy, instytucji

Kompetencje - dyspozycja podmiotu wyrażająca się odpowiedniością do wypełniania określonych zadań

wykład #6                                                                                                                                                    10.11.10

Temat: Orientacja, poradnictwo i doradztwo zawodowe.                                                                

1. Analiza podstawowych pojęć

Orientacja zawodowa – to całokształt zabiegów wychowawczych mających pomóc młodzieży w samodzielnym, właściwym i uzasadnionym wyborze zawodu.

Orientacja zawodowa: może być definiowana w trojaki sposób:

1)      Orientacja zawodowa w znaczeniu węższym -  jest utożsamiania głównie z informacją zawodową; określa się ją mianem orientacji w czymś.

Ten kierunek to zawodoznawczy.

2)      Orientacja zawodowa w szerszym znaczeniu – to orientacja na określony cel. Mówimy o wychowaniu do zawodu.

Ten kierunek to pedagogiczno – psychologiczny.

3)      Orientacja zawodowa w ujęciu systemowym – to uznanie tego procesu jako zjawiska o zasięgu społecznym.

Ten kierunek to socjologiczny

Orientacja szkolna - termin podporządkowany orientacji zawodowej. Sprawą podstawową jest decyzja wyboru określonego, a pochodną tej decyzji jest wybór drogi umożliwiający uzyskiwanie tego zawodu

Orientacja szkolna i zawodowa - to ogół poczynań wychowawczych, które mają na celu takie pokierowanie rozwojem ucznia, aby sam dojrzał do podejmowania optymalnych decyzji w sprawie kierunku swojej dalszej edukacji oraz swojego zawodu.

Preorientacja zawodowa - wszelkie działania podejmowane przez rodziców, nauczycieli, pedagogów szkolnych i inne osoby z otoczenia dziecka do 10. roku życia tj. w podokresie fantazji, stadium rośnięcia.

Reorientacja szkolna i zawodowa - ma na celu ponowne przygotowanie jednostki do wyboru zawodu oraz kierunku i poziomu nauki. Dotyczy uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy z różnych powodów chcą lub musza zmienić kierunek kształcenia oraz osób dorosłych, które chcą lub muszą zmienić zawód, rodzaj wykonywanej pracy, zajmowane stanowisko.

Selekcja zawodowa - ma za zadanie wydobycie spośród osób zgłaszających się do pracy tych, którzy posiadają najlepsze kwalifikacje do jej wykonywania

Selekcja szkolna - występuje wtedy, gdy do danego typu szkoły zgłasza się wielu kandydatów, ale także wtedy gdy szkoła stawia im określone wymagania i przyjmuje tylko tych, którzy je spełnią

Poradnictwo zawodowe - to metoda działania rodziców, nauczycieli, kwalifikowanych doradców zawodowych, psychologów, lekarzy, a przede wszystkim pracowników poradni pedagogiczno-psychologicznej oraz urzędów pracy, której głównym celem jest udzielanie rad i niesienie pomocy w podjęciu świadomej decyzji dotyczącej wyboru zawodu, a także zmiany zawodu czy miejsca pracy.

...