Matura_starozytnosc_sredniowiecze_smp.pdf

ŚREDNIOWIECZE

Informacje wstępne

Czas trwania

Jako początek umownie przyjmuje się rok 476 (upadek Rzymu), jako

koniec – rok 1492 (odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba) albo

rok 1453 (zdobycie Konstantynopola).

W Polsce średniowiecze rozpoczęło się w wieku X (996 r. – przyjęcie

chrześcijaństwa), koniec przypada na wiek XV.

Nazwa epoki

Nazwa średniowiecze, czyli wieki średnie, została wprowadzona, aby

zaznaczyć obniżenie poziomu kultury okresu, który oddzielał wielki an-

tyk od równie wielkiego renesansu.

Hasła epoki

Hasła epoki ściśle określają jej charakter, wskazując jednocześnie na

wartości w tym okresie najistotniejsze.

„Memento mori” (Pamiętaj o śmierci)

„Ad maiorem Dei gloriam” (Na wieczną chwałę Bogu)

„Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (Marność nad marnościami

i wszystko marność)

MATURA – TO NIE BOLI – Starożytność i średniowiecze

Charakter epoki

Kulturę wieków średnich cechował uniwersalizm . Przejawiał się on

w przekonaniu o jedności kultury europejskiej, którą charakteryzowało

podobne pojmowanie świata, sposób myślenia, wzorce osobowe, wartości

moralne, sztuka i literatura.

Średniowiecze cechował także teocentryzm, czyli pogląd stawiający

Boga w centrum zainteresowania.

Z tego względu światopogląd epoki ma charakter raczej jednolity,

a dominującą rolę odgrywał Kościół. Patronował on rozwojowi kultury,

literatury oraz sztuki. Oddziaływał silnie na niemal wszystkie dziedziny

życia, kształtował wzorce osobowe. W gestii Kościoła pozostawała także

edukacja.

Style w architekturze epoki

Styl romański

Budulcem był kamień. Budowle romańskie były kompozycjami pro-

stych brył geometrycznych. Zasadą kompozycji była równowaga mas,

ciężarów i kierunków. Kościoły i zamki budowane w tym stylu miały

charakter obronny. Cechowały je bardzo grube mury, wysoko umiesz-

czone, małe i wąskie okna. Budowle powstawały na planie krzyża lub

rotundy (koła), projektowane były najczęściej przez zakonników. Charak-

terystyczne dla świątyń romańskich są ozdobne portale. Często występo-

wały też półokrągłe, liczne przybudówki. Styl ten ukształtował się

w X wieku we Francji i utrzymał się w Europie do wieku XIII. Przykła-

dem stylu romańskiego w Polsce jest:

•

kolegiata w Tumie,

•

kolegiata w Sandomierzu,

•

kościół Świętego Andrzeja w Krakowie,

•

zespół sakralny w Strzelnie.

ŚREDNIOWIECZE

Styl gotycki

Budulcem był początkowo kamień, później cegła.

Budowle były wysokie i lekkie. Opierały się na systemie szkieleto-

wym. Strzelistość podkreślały ostre łuki oraz łamane okna z kolorowymi

witrażami, a także wieżyczki. Architektura ta stosuje przeważnie łuk

ostry oraz krzyż żebrowy pod sklepieniem. W budowlach kościelnych

charakterystyczna jest bogata dekoracja architektoniczna w formie ołtarzy

i obrazów na deskach. W tym stylu tworzono nie tylko budowle sakralne,

ale również świeckie, takie jak: ratusze, kamienice czy zamki.

Styl ten pojawił się w drugiej połowie XII wieku, a przetrwał do po-

czątków wieku XVI.

Przykładem może być:

• katedra Notre Dame w Paryżu

• katedra w Remis

• gmach uniwersytecki w Oxfordzie

• gmach uniwersytecki Cambridge.

W Polsce zaś:

• kościół Bożego Ciała w Krakowie

• kościół Mariacki

• kolegiata w Wiślicy.

Średniowieczne malarstwo

Nie naśladuje rzeczywistości, lecz przekazuje treści za pomocą

umownych znaków dotyczących przeważnie relacji Bóg – człowiek,

spraw wiary. Postacie na obrazach są płaskie, wydłużone, nieruchome,

umieszczane często na złotym tle, nie znano wówczas pojęcia perspekty-

wy. Popularnym środkiem była alegoria oraz symbol.

Przykłady:

• „Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga

• „Syn marnotrawny” Hieronymusa Boscha.

MATURA – TO NIE BOLI – Starożytność i średniowiecze

Średniowieczna rzeźba

Rzeźba średniowiecza łączy się z architekturą. Przykładem mogą być

rzeźby portalowe, na kolumnach, rzeźby Madonn czy też rzeźby na ołta-

rzach o konstrukcji tryptyku lub poliptyku.

Przykłady:

• „Madonna z Dzieciątkiem” Wita Stwosza,

• ołtarz Mariacki Wita Stwosza,

• Tympanon głównego portalu w Strassburgu.

Średniowieczne szkolnictwo

We wczesnej fazie epoki życie umysłowe koncentrowało się

w klasztorach. Tam właśnie istniały zbiory ksiąg, tam także je przepisy-

wano.

Później zaczęły powstawać szkoły. Były to szkoły katedralne, klasz-

torne i parafialne. Obowiązywał dwustopniowy system kształcenia. Sto-

pień niższy obejmował:

• gramatykę (oczywiście łacińską)

• retorykę (naukę wysławiania się)

• dialektykę (podstawy logiki i filozofii).

Stopień wyższy natomiast:

• arytmetykę (proste działania rachunkowe)

• geometrię (wiadomości geograficzno – przyrodnicze)

• astronomię (obliczanie świąt ruchomych)

• muzykę (nauka śpiewu kościelnego).

Nauka odbywała się sposobem pamięciowym, wykładowcami byli

duchowni, a celem kształcenia – przygotowanie do stanu duchownego.

Największym osiągnięciem średniowiecznego szkolnictwa były uni-

wersytety. W XII wieku powstały uniwersytety w:

• Bolonii

• Paryżu

ŚREDNIOWIECZE

• Oxfordzie

• Cambridge

• Padwie

• Rzymie

Miały one zazwyczaj cztery fakultety: sztuk wyzwolonych, prawa,

medycyny i teologii. Wszędzie językiem wykładowym była łacina.

W Polsce założenie pierwszego uniwersytetu ma miejsce nieco póź-

niej – w 1364 r. Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską.

W wieku XV należała do najświetniejszych uniwersytetów w Europie,

przyciągała studentów nie tylko z Polski.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: