Sutek.doc

SUTEK

Sutek (mamma) czyli gruczoł mlekowy (glandula lactifera) lub sutkowy (glandula mammaria) jest to zmodyfikowany gruczoł potowy pokryty skórą i tkanką podskórną. Gruczoł sutkowy nieczynny (nie wytwarzający mleka) zbudowany jest z 15 – 25 płatów oddzielonych od siebie przegrodami z tkanki łącznej i tłuszczowej. Każdy płat jest zaopatrzony w jeden przewód mlekonośny (wyprowadzający), uchodzący na brodawce sutkowej. Przewód wyprowadzający dzieli się na przewody segmentalne, subsegmentalne a te na małe przewody zewnątrz – i wewnątrz zrazikowe. Od przewodów wewnątrz zrazikowych odchodzą lite, nieczynne zawiązki cewek gruczołu otoczone komórkami mioepitelialnymi. Końcowy przewodzik śród- i zewnątrz zrazikowy wraz z należącymi do niego zawiązkami cewek gruczołowych zwany jest w piśmiennictwie anglojęzycznym końcową jednostką przewodowo – zrazikową (Ang. terminal duct lobular unit –TDLU). Stanowi ona podstawową jednostkę morfologiczną a jednocześnie czynnościową sutka. Sutek dojrzałej płciowo kobiety zbudowany jest z kilkunastu płatów, z których każdy ma oddzielny przewód wyprowadzający.

Wewnątrz zrazików struktury nabłonkowe otoczone są wyspecjalizowaną, luźną tkanką łączną wrażliwą na wpływy hormonalne, bez włókien elastycznych. Dopiero większe przewody otoczone są tkanka łączną zawierającą włókna elastyczne. Na początku menarche w wyniku proliferacji odcinków dystalnych rozgałęziających się przewodów powstają zraziki.

Brodawka i areola są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. który wnika do ujścia przewodów mlecznych. Wewnętrzna część przewodów i cały system przewodów i zrazików wyścielony jest dwuwarstwowym nabłonkiem, którego wewnętrzną warstwę stanowią komórki nabłonka posiadające cechy wydzielania i wchłaniania. Warstwę zewnętrzną, w pobliżu błony podstawnej stanowią komórki mioepithelialne. Podścielisko sutka zbudowane jest z gęstej tkanki łącznej włóknistej i tkanki tłuszczowej.

Sutek podlega wpływom hormonalnym w czasie cyklu miesiączkowego. Po owulacji pod wpływem estrogenów i progesteronu wzrasta stopień proliferacji komórek zrazików, zwiększa się liczba cewek w zraziku a podścielisko zrazików ulega zmianom obrzękowym. U wielu kobiet zmiany te wywołują uczucie obrzmienia, pełności sutków przed menstruacją. W czasie menstruacji następuje obniżenie poziomu estrogenów i progesteronu co powoduje apoptozę komórek nabłonkowych.  Jednocześnie cofają się zmiany obrzękowe i zraziki wracają do pierwotnej wielkości.

Pełne morfologiczne i czynnościowe dojrzewanie sutka ma miejsce w ciąży. Zwiększa się średnica, liczba i długość odgałęzień przewodów a z przewodów końcowych rozwijają się bardzo liczne pęcherzyki wydzielnicze wyścielone jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym lub sześciennym. W trzecim trymestrze ciąży w cytoplazmie komórek tego nabłonka widać pęcherzyki wydzielnicze zawierające lipidy. Po zatrzymaniu laktacji następuje zanik części zrazików i związane z tym zmniejszenie objętości sutka. Wraz z upływem czasu zraziki, przewody i podścielisko ulegają dalszemu zanikowi tak, że u osób w podeszłym wieku pozostają tylko przewody i nieliczne zraziki. W miejscu gęstej tkanki łącznej włóknistej podścieliska łącznotkankowego widać tkankę tłuszczową. Ponieważ większość zmian patologicznych w sutku ma w obrazie mammograficznym dużą gęstość, są one dobrze widoczne na tle małej gęstości tkanki tłuszczowej w sutkach osób starszych.

ZMIANY PATOLOGICZNE

Większość zmian patologicznych sutka to zmiany niezłośliwe. Niektóre tylko wspominamy, natomiast szerzej omówimy te z nich, które odgrywają dużą rolę w diagnostyce różnicowej z rakiem sutka, albowiem rak sutka jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. Zmiany łagodne sutka mają postać zmian zapalnych, wycieku z brodawki, guzków, które można zbadać palpacyjnie lub zmian widocznych tylko w mammografii. Spośród kobiet badanych w gabinecie chirurgicznym najwięcej bo około 40% zgłasza się z powodu zmian włóknisto torbielowatych sutka (laesiones fibroso-cysticae mammae; morbus fibroso – cysticus mammae), 7% z łagodnym nowotworem (fibroadenoma), około 10% z rakiem sutka a około 30% nie ma zmian chorobowych w sutku.

ZABURZENIA ROZWOJOWE.

Do zmian wrodzonych zaliczamy niedorozwój (hypoplasia) lub brak jednej lub obu piersi (amastia), nadmierny rozrost sutków (macromastia), który może być młodzieńczy lub ciążowy (występuje u mniej niż 0,01% ciężarnych,. bardzo wcześnie po zajściu w ciążę) oraz ektopię (odszczepienie) tkanki sutka (ectopia mammae). Ektopia sutka występuje w dwóch postaciach: jako nadliczbowe sutki i brodawki oraz jako mamma aberrans czyli tkanka sutka umiejscowiona w pobliżu ale poza anatomicznym zasięgiem sutka np. w jamie pachowej. Jeżeli w takiej tkance powstają zmiany patologiczne (np. fibroadenoma) diagnostyka różnicowa obejmuje powiększone węzły chłonne tej okolicy. Z drugiej strony tkanka sutka może czasem sięgać aż do jamy pachowej. Ma to znaczenie przy wykonywaniu profilaktycznej mastektomii gdyż w takim przypadku zmniejsza ona ale nie eliminuje całkowicie ryzyka wystąpienia raka.

ZAPALENIA I ZMIANY WSTECZNE

Zapalenia sutka dzielimy na ostre i przewlekłe. Zapalenia są związane z okresem karmienia, ze zmianami w okolicy brodawki, rzadko z obecnością guza przysadki typu prolactinoma. Występują też zapalenia ziarniniakowe oraz zmiany w wyniku uszkodzenia tkanek sutka.

Ostre (ropne) zapalenie sutka (mastitis acuta; mastitis purulenta; mastitis puerperalis).

Występuje przede wszystkim we wczesnym okresie laktacji. Bakterie typu Staphylococcus aureus lub Streptococcus przenoszone przez noworodka, którego jama nosowo – gardłowa została zakażona w szpitalu, wnikają zwykle przez szczelinowate pęknięcia brodawki. Rozwojowi zapalenia sprzyja zaleganie wydzieliny w sutku. Przy spóźnionym leczeniu antybiotykami może się wytworzyć ropień. Po okresie karmienia ostre zapalenie sutka występuje rzadko.

Okołoprzewodowe zapalenie sutka (mastitis periductalis).

Zapalenie to nie ma związku z laktacją. Jest ono też znane jako nawracający ropień okołobrodawkowy (abscessus subareolaris recurrens) lub metaplazja płaskonabłonkowa przewodów mlecznych (metaplasia planoepithelialis ductuum lactiferum). Występuje w większości u kobiet palących papierosy co przemawia za uszkadzającym wpływem palenia na nabłonek zatok mlecznych. Klinicznie stwierdza się bolesne zgrubienie pod otoczką brodawki z widocznym rumieniem.

Obraz mikroskopowy. Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący zbyt głęboko tapetuje zatoki, do których uchodzą przewody wyprowadzające brodawki. Z powodu gromadzących się złuszczonych zrogowaciałych komórek nabłonkowych dochodzi do rozszerzenia a następnie pęknięcia ściany przewodów z następowym przewlekłym i ziarniniakowym zapaleniem w tkankach stanowiących przewody.

Znaczenie kliniczne. Po wycięciu i drenażu zwykle występują nawroty, później przetoki otwierające się na brzegu otoczki brodawki. W końcowym etapie dochodzi do wytworzenia blizny z wciągnięciem brodawki sutkowej. (Ważne w różnicowaniu z wciągnięciem brodawki z powodu raka!). Lepsze wyniki daje wycięcie zajętego przewodu razem z przetoką.

Zapalenie plazmatycznokomórkowe sutka (mastitis plasmocellularis).

Jest to przewlekłe zapalenie (uważane przez niektórych za odmianę mastitis periductalis). Pojawia się w różnym – zwykle długim – okresie czasu po laktacji. We wczesnej fazie występuje ból, zaczerwienie, obrzęk oraz wyciek z brodawki sutka. Po ustąpieniu objawów ostrego zapalenia pozostaje guzowate zgrubienie, utrzymuje się wyciek z brodawki i może dojść do wciągnięcia brodawki. Zwykle towarzyszącym objawem są powiększone węzły chłonne pachowe.

Obraz mikroskopowy. Widoczna jest hiperplazja nabłonka przewodów oraz obfity naciek z komórek plazmatycznych dookoła przewodów i zrazików. Zmianom tym może towarzyszyć naciek z histiocytów czasem o charakterze ziarniniakowym.

Znaczenie kliniczne. We wczesnej fazie zapalenie to wymaga różnicowania z carcinoma inflammatorium (obrzęk, zaczerwienienie). Utrzymujące się guzowate zgrubienie można mylnie ocenić badaniem palpacyjnym jako raka (twardy naciek, wciągnięcie brodawki). Również mammograficzny obraz może symulować raka szczególnie gdy widoczne są mikrozwapnienia. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa może ułatwić rozpoznanie. W rozmazach cytologicznych występują bardzo liczne plazmocyty i histiocyty.

Martwica tkanki tłuszczowej sutka (necrosis telae adiposae mammae; steatonecrosis; lipogranuloma. Ang. fat necrosis).

Zmiana ta jest ograniczonym ogniskiem martwicy tkanki tłuszczowej sutka z obecnością przewlekłego odczynu zapalnego wokół. Najczęstszymi przyczynami są radioterapia i zabiegi chirurgiczne. Może też powstać w wyniku urazu, najczęściej u otyłych kobiet i u kobiet z obwisłymi sutkami zarówno u dziewcząt jak i kobiet dojrzałych. Zwykle stwierdza się mały, bezbolesny, twardy, dość dobrze odgraniczony guz (średni rozmiar około 2cm), skóra nad guzem może być zaciągnięta i pogrubiała. Mammograficznie widać zwykle nieostro odgraniczoną zmianę z obecnością „spikuli” i mikro- lub makrozwapnień.

Obraz makroskopowy. Początkowo widać ognisko krwotoczne i martwicę rozpływną tkanki tłuszczowej. W części centralnej może powstać jama zawierająca gęsty płyn i zmienione martwiczo fragmenty tkanki tłuszczowej. Ostatecznie pozostaje guzek o nieregularnym obrysie, na przekroju szaro – białawy z czerwonymi ogniskami .

Obraz mikroskopowy. Widać martwicę tkanki tłuszczowej otoczoną przez lipofagi (makrofagi obładowane tłuszczem) i neutrofile oraz zmiany krwotoczne. Na obwodzie tej zmiany znajduje się warstwa tkanki łącznej z naczyniami krwionośnymi i naciekami z histiocytów, limfocytów i komórek plazmatycznych. Z biegiem czasu w części centralnej zmiany pozostają lipofagi, kryształy lipidów, komórki olbrzymie wielojądrowe typu ciał obcych oraz złogi hemosyderyny. Mogą też odkładać się role wapnia (wapnienie dystroficzne). Końcowym efektem tych przeobrażeń jest torbiel z nawapnieniami (charakterystyczny obraz mammograficzny) lub ognisko bliznowatej tkanki łącznej o nieregularnym zewnątrz obrysie z obecnością mikrozwapnień.

Znaczenie kliniczne. Ze względu na podobne cechy kliniczne i mammograficzne martwicę tkanki tłuszczowej należy przede wszystkim różnicować z rakiem sutka. Rozstrzyga badanie histologiczne usuniętej zmiany.

Rozstrzenie (rozszerzenie) przewodów wyprowadzających sutka (ductectasiae mammae).

Etiologia tej choroby jest niejasna. Przypuszcza się, że rozszerzenie przewodów, które występuje u kobiet głównie między 40 – 70 rokiem życia, jest związane z zanikiem i inwolucją struktur wydzielniczo – przewodowych sutka co prowadzi do zastoju wydzieliny i przenikania lipidów przez ścianę przewodów. To z kolei wywołuje okołoprzewodowy odczyn zapalny. Nie można wykluczyć, że przyczyną szkliwienia, obliteracji i rozszerzenia przewodów jest zapalenie okołoprzewodowe. W każdym razie, w odróżnieniu od fibrosis periductalis, nie stwierdzono związku rozstrzeni przewodów z paleniem papierosów. W niektórych przypadkach w rozwoju rozstrzeni przewodów może odgrywać rolę hiperprolaktynemia.

Wczesnym objawem jest powtarzający się wyciek z brodawki sutka, żółtawy lub brązowy. W połowie przypadków można w nim znaleźć krwinki czerwone. Rzadko występuje zaczerwienienie i ból. W późniejszym okresie pojawia się nieregularne, o nieostrych granicach, guzowate czasem bolesne zgrubienie pod brodawką. Skóra nad zmianą może być zaciągnięta a brodawka wciągnięta w związku z włóknieniem okołoprzewodowym i obkurczaniem się tkanki łącznej włóknistej.

Obraz makroskopowy. Na przekroju widać rozszerzone przewody, które zawierają gęstą ziarnistą wydzielinę zwykle koloru żółtawego, białego lub brązowego. Ściany przewodów są pogrubiałe. Można zauważyć zwapnienia.

Obraz mikroskopowy. Wewnątrz rozszerzonych przewodów widać eozynochłonny, bezpostaciowy lub ziarnisty, białkowy materiał, komórki piankowate (histiocyty, makrofagi) zwane też komórkami siary (cellulae colostri) oraz złuszczone komórki nabłonkowe. Dodatkowo można znaleźć kryształy cholesterolu i złogi wapnia. Niektóre histiocyty zawierają ceroid (ochrocyty) posiadający właściwości autofluorescencyjne. Komórki piankowate i ochrocyty widoczne są również w przetrwałym częściowo nabłonku przewodów oraz w otaczającym je podścielisku. Zarówno ściany przewodów jak i tkanki około przewodowe są intensywnie nacieczone głównie przez limfocyty z mniejszym udziałem histiocytów i komórek plazmatycznych. Pęknięcie ściany przewodu z wydostaniem się zawartości na zewnątrz zwiększa odczyn zapalny w otoczeniu czasami z wytworzeniem ropnia (abscessus). W niektórych przypadkach może powstać ziarniniak cholesterolowy (granuloma cholesterolicum) utworzony przez makrofagi i komórki olbrzymie typu ciał obcych fagocytujące kryształy cholesterolu, otoczone przez limfocyty, komórki plazmatyczne i tkankę łączną włóknistą. Następstwem zmian zapalnych wokół przewodów jest włóknienie około przewodowe (fibrosis periductalis) oraz hyperelastosis lub zwężenie albo całkowite zamknięcie światła przewodów przez ziarninę (mastitis obliterans).

Znaczenie kliniczne. Obraz mammograficzny i badanie kliniczne może imitować raka sutka. Rozpoznanie ustala się badaniem histologicznym wyciętej zmiany.

Ziarniniakowe zapalenie zrazików sutka (mastitis lobularis granulomatosa; lobulitis granulomatosa).

Choroba ta występuje u kobiet, które rodziły średnia wieku 33 lata. Etiologia nieznana. Ziarniniakowe oraz okołozrazikowe zapalenie sugeruje odczyn komórkowy na obecność antygenów zawartych w wydzielinie lub komórek zrazika. Choroba ta występuje też częściej u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne. Przypuszcza się, że powodują one hiperplazję przewodzików doprowadzając do ich zatkania przez złuszczające się w nadmiarze komórki nabłonkowe z następowym  rozdęciem światła przewodzików i odczynem okołozrazikowym.

Obraz makroskopowy. Typowo stwierdza się twarde guzowate zgrubienie tkanki sutka, nieostro odgraniczone od pozostałego miąższu. Zmiany te mają średnicę kilku cm i występują zwykle poza okolicą okołobrodawkową. Zwykle nie ma wycieku z brodawki sutka.

Obraz mikroskopowy. Stwierdza się ziarniniakowe zapalenie zrazików i okolicy okołozrazikowej. Ziarniniaki zbudowane są z komórek nabłonkowatych, komórek olbrzymich wielojądrowych, limfocytów i komórek plazmatycznych. Zmianom tym rzadko mogą towarzyszyć mikroropnie i ogniska martwicy tkanki tłuszczowej.

Znaczenie kliniczne. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić gruźlicę, sarkoidozę, chorobę kociego pazura a szczególnie raka piersi.

Gruźlica sutka (tuberculosis mammae).

Obecnie w Polsce jest schorzeniem rzadkim. W wyniku rozsiewu krwiopochodnego, postać narządowa gruźlicy może występować w sutku jako odosobniony guz o nieregularnym obrysie z obecnością martwicy serowatej, jamistym rozpadem, obecnością przetok i włóknieniem. Rozpoznanie można ustalić biopsją aspiracyjną cienkoigłową.

Sarkoidoza sutka (sarcoidosis mammae)

Może wystąpić w przebiegu uogólnionej sarkoidozy, zwykle u kobiet w drugiej i trzeciej dekadzie życia. W sutku stwierdza się twardy guz o nieregularnym obrysie. Mogą mu towarzyszyć powiększone węzły chłonne pachowe co budzi podejrzenie raka. Na ogół jednak zmiany w sutku występują u chorych z już ustalonym rozpoznaniem sarkoidozy.

W diagnostyce różnicowej ziarniniakowych zapaleń sutka (mastitis granulomatosa) należy uwzględnić: gruźlicę (tuberculosis), brucellozę (brucellosis), trąd (lepra), guzek reumatoidalny (nodulus rheumatoideus), zapalenie grzybicze i pasożytnicze.

Zapalenie silikonowe sutka (mastitis siliconica) oraz ziarniniaki silikonowe sutka (granuloma siliconicum mammae).

Silikon czyli polimer dimetylsiloxanu występuje w postaci stałej, płynnej i jako żel. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wstrzykiwano silikon do sutka, następnie wprowadzono implanty silikonowe, które zbudowane są z torebki silikonowej wypełnionej solą fizjologiczną lub żelem silikonowym. Stosowane są one jako protezy po operacji radykalnej sutka lub w celach zwiększenia objętości piersi. Jednak silikon przesiąka do otaczających tkanek zarówno z torebki jak i z wnętrza protezy. W odpowiedzi, tworzy się torebka włóknista otaczająca protezę co może prowadzić do deformacji piersi i jej stwardnienia.

Obraz makroskopowy. Na przekroju twardego guza o nieregularnych obrysach widoczne są ogniskowe zwapnienia a czasem, również torbiele.

Obraz mikroskopowy. Silikon wywołuje zwykle przewlekły proces zapalny typu ziarniniaka resorpcyjnego z włóknieniem. Utworzona torebka zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej zawierającej grube pasma kolagenu, fibroblasty, miofibroblasty oraz włókna elastyczne. Na zewnętrznej stronie tej torebki widać nacieki z limfocytów głównie limfocytów T, plazmocytów, histiocytów oraz komórek olbrzymich wielojądrowych typu ciał obcych. Po wewnętrznej stronie stwierdza się obfity naciek z histiocytów i komórek olbrzymich wielojądrowych typu ciał obcych. W cytoplazmie histiocytów i komórek olbrzymich znajdują się kryształy lub krople silikonu. W otoczeniu mogą być widoczne makro- i mikrozwapnienia. W około połowie przypadków wewnętrzna powierzchnia torebki włóknistej tworzy brodawkowate twory wyścielone palisadowato ułożonymi komórkami fibro – histiocytarnymi przypominającymi synowiocyty (metaplasia synovialis). Po wielu latach torebka włóknista może pęknąć nawet bez zauważalnego urazu. Silikon przedostaje się wówczas do tkanek otaczających w większych ilościach. Może on też zostać przeniesiony do węzłów chłonnych pachowych, a nawet pachwinowych.

Znaczenie kliniczne. Opisano przypadki wystąpienia raka sutka po 5 – 2- latach od wstrzyknięcia silikonu lub implantacji protezy silikonowej. W USA jest około 2 mln kobiet z implantami. Jednak w badaniach epidemiologicznych nie stwierdzono zwiększonego ryzyka wystąpienia raka sutka u kobiet z implantami silikonowymi. Zapalenie silikonowe sutka utrudnia znacznie rozpoznanie raka w takim sutku ponieważ występuje szereg objawów klinicznych typowych dla raka takich jak obecność guza, zaciągnięcie skóry czy wciągnięcie brodawki sutkowej. Powiększenie węzłów chłonnych pachowych związane z silikonem może sugerować przerzutowego raka. Ocena mammograficzna sutka z zapaleniem silikonowym jest również znacznie utrudniona ze względu na obecność nieregularnych zacienień i mikrozwapnień.

ZMIANY WŁÓKNISTO - TORBIELOWATE SUTKA. CHOROBA WŁÓKNISTO – TORBIELOWATA SUTKA (laesiones fibroso – cysticae mammae; morbus fibroso – cysticus mammae).

Dla określenia tych zmian powodujących występowanie w sutku wyczuwalnych, nieregularnych stwardnień, czasem bolesnych w przeszłości stosowano różne nazwy m.in.: dysplasia benigna mammae (najczęściej stosowana w Polsce), mastopathia fibroso – cystica, morbus Reclus. Określenie dysplazja jest niewłaściwe ponieważ wielu lekarzy i chorych kojarzy je ze zmianami przedrakowymi co w tym przypadku nie ma miejsca. Uważa się obecnie, że najbardziej odpowiednim jest określenie: „zmiany włóknisto – torbielowate”, po którym patolog powinien te zmiany dokładnie wyszczególnić np.: torbiele, zmiany włókniste. Rozróżnienie to jest istotne ponieważ: 1. nie jest to ściśle sprecyzowana jednostka chorobowa gdyż zmiany morfologiczne są raczej wynikiem różnej, czasem krańcowej odpowiedzi sutka na stymulację hormonalną lub mogą być zaburzeniami prawidłowego rozwoju i inwolucji . 2. występujące tu zmiany mikroskopowe nie są związane ze zwiększonym ryzykiem raka sutka. Ryzyko to jest zwiększone w chorobach proliferacyjnych sutka, które omówimy dalej.

Zmiany włóknisto – torbielowate pojawiają się zwykle u kobiet od dwudziestego roku życia do okresu menopauzy. Mogą oczywiście przetrwać w sutku do późnej starości. Jest to najczęściej występująca zmiana w sutku zwykle obustronna, mikroskopowo stwierdzana u ponad 50% kobiet (badania autopsyjne). W etiopatogenezie kluczową rolę odgrywają wpływy hormonalne w szczególności bezwzględny lub względny (w stosunku do progesteronu) nadmiar estrogenów oraz zmieniony metabolizm hormonów w tkance sutka. Wyniki niektórych badań wskazują na prawdopodobieństwo zmniejszonego ryzyka zmian włóknisto – torbielowatych u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne.

Obraz makroskopowy. Na przekroju w tkance sutka widoczne są różnej wielkości torbielki wśród białawo – szarawej tkanki włóknistej.

Obraz mikroskopowy. Torbiele, metaplazja apokrynowa, włóknienie, gruczolistość prosta i mikrozwapnienia są głównymi morfologicznymi zmianami. Torbiele (cystes). Chociaż w sutku mogą występować pojedyncze torbiele, w LFC są one najczęściej liczne i różnych, poczynając od mikroskopowych rozmiarów. Zawierają mętny płyn barwy żółtawej lub brązowawej. Torbiele otoczone są gruba włóknistą ścianą i wyścielone – niekiedy tylko fragmentarycznie – spłaszczonym, nabłonkiem. Część torbieli wyścielona jest nabłonkiem z cechami metaplazji apokrynowej (metaplasia apocrinalis). Komórki takiego nabłonka są duże, wieloboczne, ze średnich rozmiarów jądrem, wyraźnym jąderkiem i obfitą kwasochłonną, ziarnistą cytoplazmą. Przypominają one morfologicznie komórki apokrynowych gruczołów potowych. Nabłonek z cechami metaplazji apokrynowej może też wyścielać nierozszerzone przewody. Nie wykazano związku metaplazji apokrynowej ze zwiększonym ryzykiem raka. Torbiele mogą pękać a ich zawartość wywołuje przewlekłe zapalenie z włóknieniem (fibrosis) w otaczającej tkance. Wśród tkanki łącznej szklisto – włóknistej widoczne są torbielki lub zraziki z cechami zaniku. W niektórych zrazikach widać zwiększoną liczbę i poszerzenie światła elementów gruczołowych co prowadzi do zwiększenia ich rozmiarów. Takie zwiększenie rozmiarów zrazików nosi nazwę gruczolitości prostej (adenosis simplex). W ciąży mamy do czynienia z adenosis simplex physiologica. Mikrozwapnienia są zbudowane z fosforanów wapnia (dobrze widoczne w mammografii oraz mikroskopowo w skrawkach barwionych hematoksyliną i eozyną) lub oxalanów wapnia, które maja mniejszą gęstość i dlatego są trudniej zauważalne mammograficznie i mikroskopowo.

Znaczenie kliniczne. Badaniem fizykalnym w zmianach włóknisto – torbielowatych wyczuwa się nieostro odgraniczone ogniska o wzmożonej spoistości. Jednocześnie może wystąpić wyciek z brodawki sutkowej. Mammograficznie widoczne są zagęszczenia i mikro – lub makrozwapnienia. Wszystkie te zmiany mogą budzić podejrzenie raka. W takich przypadkach rozpoznanie można ustalić celowaną biopsją gruboigłową lub badaniem...