Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi 01.pdf
(
2107 KB
)
Pobierz
okladka_1.indd
ISSN 1731-092X
I L U S T R O W A N A
H I S T O R I I
Ł O D Z I
.
•
1423 – 2008
O K R E S
P R A D Z I E J Ó W
I
R E D N I O W I E C Z A
zeszyt
nr 1
LSTOPAD
1
I LUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
2008
LSTOPAD
2008
1
I LUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
LSTOPAD
2008
ZBIERZ KOLEKCJ
!
1
I LUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
CO MIESI
C
NOWY ZESZYT!
. t 1423 – 2008
. t 1423 – 2008
.
t
1423 – 2008
zeszyt
nr 3
zeszyt
nr 4
ZBIERZ KOLEKCJ
!
CO MIESI
C
NOWY ZESZYT!
zeszyt
nr 2
.
WA
A
A
III
.
WA
A
.
WA
A
WA
A
III
ZBIERZ KOLEKCJ
!
CO MIESI
C
NOWY ZESZYT!
NR I / 1
LUSTROWANA
ENCYKLOPEDA
HSTORI
ŁODZI
ZBIERZ KOLEKCJ
!
CO MIESI
C
NOWY ZESZYT!
WA
A
.
WA
A
III
III
I
D A
O Z
U X U
NR I / 1 LUSTROWANA ENCYKLOPEDA HSTORI ŁODZI
NR I / 1
LUSTROWANA
ENCYKLOPEDA
HSTORI
E N C Y K L O P E D I A
O K R E S
P R A D Z I E J Ó W
III
I
D A
O Z
U X U
III
I
D A
O Z
U X U
zeszyt
III
I
D A
O Z
U X U
zeszyt
A
III
ŁODZI
spis treści
• DO CZYTELNIKÓW •
Łódź nie jest kojarzona z odległą tradycją historyczną,
nie posiada zabytków z zamierzchłych wieków, ale ma
długą historię, która w ostatnich latach odkrywana
jest na nowo i wzbudza zainteresowanie mieszkań-
ców naszego miasta. W roku 2008 obchodziliśmy
585. rocznicę uzyskania praw miejskich i z tej właśnie
okazji zrodził się w redakcji misięcznika „Piotrkowska
104” pomysł opracowania w formie zeszytów histo-
rycznych dziejów Łodzi od jej zarania we wczesnym
średniowieczu aż po współczesność. I chociaż wielu
autorów podaje, że przez kilka wieków nic się w Ło-
dzi nie działo, że milczą o niej źródła historyczne, to
jednak nagromadziło się sporo rozproszonych mate-
riałów wartych zaprezentowania w przystępny sposób
z uwzględnieniem materiałów źródłowych oraz wyko-
rzystaniem dostępnej ikonografi i.
Łódź poszukuje swojej tożsamości i tradycji histo-
rycznej, która budzi w ostatnich latach coraz większe
zainteresowanie. Można nawet zaryzykować stwier-
dzenie, że nasze miasto niejako „odzyskuje” swoją
historią – tę sprzed wielu wieków, a także z okresu
ostatnich stuleci. kiedy to z rolniczej mieściny prze-
kształciła się w przemysłową metropolię. Przewodni-
kiem po dziejach naszego miasta, które często poda-
wane są dość hermetycznym językiem, ma być właśnie
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi edytowana
w formie comiesięcznych zeszytów edukacyjnych
pod szyldem miesięcznika UMŁ „Piotrkowska 104”.
W pierwszym numerze przedstawiamy ogólne wia-
domości o mieście ważne z pozycji jego historii oraz
pradzieje i okres średniowieczny terenów Łodzi.
Zapraszamy do lektury i kolekcjonowania całej
serii – specjalne zszywki pozwalają wpiąć poszczegól-
ne części do segregatora, a naklejka posłuży za jego
okładkę. Mamy nadzieję, że nasze wydawnictwo przy-
bliży w interesujący i przystępny sposób łódzkie dzie-
je Czytelnikom „Piotrkowskiej 104”, a także uczniom
łódzkich szkół, do których trafi część nakładu.
Arkadiusz Grzegorczyk
Redaktor naczelny
• Łódź – informacje ogólne
3
• Warunki naturalne
4
• Pradzieje obszaru Łodzi
9
• Geneza nazwy Łódź
12
• Łódź w dobie średniowiecza
14
• Szlaki i miasta wokół Łodzi
16
• Pierwsza wzmianka o Łodzi
18
• Dokumenty lokacyjne miasta
21
• Życie rolniczego miasta
27
• Legenda Janusza
32
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi
Suplement historyczny
miesięcznika „Piotrkowska 104”
ISSN 1731-092X
Wy d a w c a :
Urząd Miasta Łodzi
Biuro Analiz Medialnych i Wydawnictw
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104
Koncepcja, redakcja, opracowanie
Arkadiusz Grzegorczyk
Projekt grafi czny i skład
Paweł Kawiński
Zdjęcia:
Archiwum UMŁ, Paweł Kawiński,
Hanna Zubrzycka-Kolińska
NR I
/ 1
ILUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
2
PERIODYZACJA DZIEJÓW ŁODZI
•
wieś monrasza – założona ok. XII-XIII wieku n.e.
•
wieś biskupia – ok. XIV wieku (pierwszy zapis – 1332 r.)
•
miasto feudalne – pocz. XV wieku (lokacja – 1414 i 1423 r.)
•
1423 – 1806 – we władaniu biskupów włocławskich
•
1793 – 1806 – pod zaborem pruskim
(po sekularyzacji dóbr kościelnych
od 1806 r. miasto rządowe)
•
1807 – 1815 – w granicach Księstwa Warszawskiego
•
od 1815 roku – wchdzi w skład Królestwa Polskiego
•
1830 – 1863 – pod administracją polsko-rosyjską
•
1863 – 1914 – w adminstracji rosyjskiej
•
1914 – 1918 – głównie pod okupacją niemiecką
•
1918 – 1939 – drugie co do wielkości miasto II RP
•
1939 – 1945 – pod okupacją niemiecką
ŹRÓDŁA BIBLIOGRAFICZNE
Pierwszą pozycją jest wydana w styczniu 1853
roku książka Oscara Flatta „Opis miasta Łodzi
pod względem historycznym, statystycznym
i przemysłowym”. Stanowi do dziś nieocenione
źródło fundamentalnych wiadomości o wcze-
snych okresach istnienia miasta. Następne zna-
czące w historii naszego miasta pozycje to: Jana
Karola Kochanowskiego rozprawa z roku 1907,
pt. „Szkice i drobiazgi”, opublikowana w „Biblio-
tece Warszawskiej” oraz ks. Stanisława Muzne-
rowskiego: „Przyczynki do monografi i Łodzi”,
z roku 1922, a także Andrzeja Zanda „Narodziny
Łodzi nowoczesnej” i inne prace tegoż autora.
Z nowszych pozycji należy wymienić: „Ulicę
Piotrkowską” Anny Rynkowskiej oraz monogra-
fi ę „Łódź – dzieje miasta” , tom I, pod red. Ry-
szarda Rosina (PWN 1980), która pozostaje
najpełniejszym źródłem wiedzy o naszym mie-
ście. Ponadto korzystaliśmy z licznych artykułów
i publikacji: Witolda Kowalskiego, Franciszka
Lewandowskiego i Wacława Pawlaka niestrudzo-
nych badaczy łódzkich dziejów.
ILUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
NR I
/ 2
PLAC WOLNOSCI
BĄBLE
Łódź – informacje ogólne
3
Łódź
pow. 294,4 km
2
51°51’45”
•
Najwyższe jego wzniesienia – 282,9 m n.p.m.
koło wsi Dąbrowa, na północo-wschód od Łodzi oraz
288 m n.p.m, w kulminacji Pagórków Tuszyńskich
– stanowią zarazem najwyższe punkty w całym pasie
Nizin Środkowopolskich. Z tej m.in. racji cały ten te-
ren określany był dawniej mianem Wyżyny Łódzkiej.
W odniesieniu do północnego fragmentu ostrogi wy-
żynnej, w obrębie którego leżą północno-wschodnie
dzielnice Łodzi, przyjęła się nazwa Wzniesienia Łódz-
kie. Łódź położona jest zatem na styku dwu regionów
w strefi e przejściowej pomiędzy nizinami i równinami
południowej Wielkopolski a wzniesieniami południo-
wego Mazowsza i dalej wyżynami północnej Mało-
polski. Położenie takie nie pozostało bez wpływu na
rozwój procesów osadniczych i gospodarczych na ob-
szarze obecnego miasta.
51°41’15”
19°20’31” 19°37’04”
• LUDNOŚĆ ŁODZI
W 2007/2008 ROKU
753,2 TYS. •
• POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE •
Łódź położona
jest w centrum kraju, w odległości zaledwie ok. 30 km
na południe od geometrycznego środka Polski znajdu-
jącego się w pobliżu Piątku.
•
Obszar administracyjny współczesnej Łodzi,
o powierzchni 294,4 km
2
, znajduje się pomiędzy
51°41’15” a 51°51’45” szerokości geografi cznej
północnej oraz pomiędzy 19°20’31” i 19°37’04”
długości geografi cznej wschodniej.
•
Odległość pomiędzy najdalej na północ wysunię-
tym fragmentem terytorium miasta leżącym na krań-
cu Lasu Łagiewnickiego koło wsi Skotniki a skrajnym
punktem południowym w Rudzie Pabianickiej wyno-
si 19,3 km, rozciągłość równoleżnikowa, wyznaczona
przez skrajne punkty w rejonie Kochanówki na za-
chodzie i w sąsiedztwie z Andrzejowem na wschodzie
– 18,6 km. Obszar administracyjny Łodzi daje się
wpisać w prostokąt o kształcie bardzo zbliżonym do
kwadratu, którego środek geometryczny znajduje się
u zbiegu ulic Narutowicza i Tramwajowej.
• POWIERZCHNIA
W TYS. KM
2
•
stan w dniu 31.XII.2007 r.
•
Pod względem fi zyczno-geografi cznym region
łódzki stanowi krainę przejściową pomiędzy wyżyna-
mi Polski południowej a nizinami Polski środkowej.
Łódzki półwysep wyżynny jest najdalej na północ wy-
suniętym zwartym obszarem o wysokościach powyżej
200 m n.p.m.
OGÓLNA:
294,4
• Bałuty
78,9
• Górna
71,9
• Polesie
46,0
• Śródmieście
6,8
• Widzew
90,8
NR I
/ 3
ILUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
4
Warunki naturalne
Las Łagiewnicki,
największy miejski
obszar leśny
w Europie
(pow. 1200 ha.)
• PUSZCZA ŁÓDZKA •
Obszar obecnej Łodzi był
w przeszłości bardzo silnie zalesiony. W pierwszej po-
łowie XVII w., a więc w okresie największej w czasach
przedprzemysłowych prosperity gospodarczej, wskaź-
nik lesistości tego terenu wynosił blisko 70%. Las po-
krywający powierzchnię dzisiejszej Łodzi przyjmował
wszystkie możliwe postacie, od suchego boru po pod-
mokłe łęgi i olesy. Lasy i parki leśne na pierwotnych
siedliskach zajmują powierzchnię 1460 ha, tj. 6,8%
obszaru Łodzi. W dwóch przypadkach – rezerwatu
Polesia Konstantynowskiego oraz Lasu Łagiewnickie-
go – zachowały one w znacznej mierze, przynajmniej
w zakresie drzewostanu, cechy zbliżone do natural-
nych, dawniej tutaj występujących zbiorowisk leśnych.
Z map pruskich z przełomu XVIII i XIX w. wy-
nika, że las był dominującym elementem pokrycia
terenu Łodzi. Największy stopień zalesienia, rzę-
du 85-90%, występował w północno-wschodniej
i wschodniej części obszaru, najmniejszy zaś, w grani-
cach 55 – 60%, w części południowo-zachodniej.
W zależności od warunków kształtowały się od-
powiednie rodzaje zbiorowisk leśnych. Na obszarze
Łodzi występowała ich zmienność różnorodność – od
borów poprzez grądy do łęgów i olesów – w miarę
przechodzenia od wyżej położonych, suchszych miejsc
do siedlisk niższych, bardziej wilgotnych i wręcz pod-
mokłych.
Dominującą formacją leśną na obszarze Łodzi
był przypuszczalnie bór mieszany, podobny do tego,
jaki zachował się w kompleksie łagiewnickim, choć
bardziej urozmaicony. W strefi e Wzniesień Łódzkich
bór mieszany charakteryzował się bardzo zróżnico-
wanym drzewostanem, zarówno liściastym, jak i igla-
stym. Jeśli chodzi o roślinność niedrzewiastą, łąkową
i bagienną, to występowała ona na obszarze Łodzi na
bardzo niewielkich przestrzeniach. Wydaje się przy
tym, że większość łąk uwidocznionych na dawnych
mapach i planach była pochodzenia antropicznego,
tzn. że została wydarta dawnym podmokłym lasom.
Stosunkowo najwięcej łąk wykazywały nizinne po-
łudniowo-zachodnie części obszaru, w dolinie Neru
oraz w ujściowych odcinkach dolin Jasieni, Olechówki
i Karolewki. Z bogatą szatą leśną wiązało się niewąt-
pliwie bogactwo fauny. Stare nazwy miejscowe lasów
i osiedli – Niedźwiedź, Turowiec, Żubardź – zdają
się wskazywać, że nie brakowało tu niegdyś i najgrub-
szej zwierzyny. Powszechne były z pewnością jelenie,
sarny i dziki oraz lisy, zające i wszelki drobiazg leśny,
skoro spotyka się je do dzisiaj w okolicznych lasach.
W związku z tym były tu też zapewne zwierzęta
drapieżne – wilki, rysie i in. Pospolite musiały być
także zwierzęta futerkowe: kuny, łasice, tchórze itp.
Z XVII w. pochodzą informacje o pieńkach pszczel-
nych w lasach, jak również o tym, że w stawach bisku-
pich „pstrągi bywały”. Biorąc pod uwagę fakt, że były
to stawy przepływowe, powstałe w wyniku spiętrze-
nia wody groblami młyńskimi, należy przypuszczać,
że pstrągi były naturalnym składnikiem fauny miej-
scowych rzeczek. Daje to świadectwo o ich czystości
i znacznym spadku.
W odróżnieniu od fl ory, fauna leśna uległa przy-
puszczalnie szybszemu wytrzebieniu. Ze sprawozdań
władz miejskich z 1822 r. wynika, że na ówczesnym
obszarze miasta „polowanie chociaż w borach i zaro-
ślach, przecież nie jest bardzo znaczne”. Z opisu lasów
miejskich z 1861 r. dowiadujemy się natomiast, że
„W lasach tutejszych gruba zwierzyna, to jest dziki
i sarny, nie znajdują się, są tylko w polach lub w lesie
zające i kuropatwy, zwierząt zaś i ptaków drapieżnych,
oprócz w porze zimowej rzadko widzianych wilków,
lisów tudzież jastrzębi wcale tu nie masz” . Nie było
już również leśnych barci z pszczołami, ani wód za-
sobnych w ryby. W pozostałych lasach dzisiejszego
obszaru Łodzi, a zwłaszcza w dwu największych ich
kompleksach, tj. łagiewnickim oraz wiskicko-andre-
spolskim, sytuacja przedstawiała się zapewne nieco
lepiej. Stąd przypuszczalnie wspomniane wyżej wilki
i lisy podchodziły jeszcze w drugiej połowie XIX w.
pod duże już wówczas miasto. Były to jednak ostatnie
mateczniki względnie naturalnej przyrody na teryto-
rium dzisiejszej Wielkiej Łodzi.
Park na Zdrowiu
Unikatowy, ścisły rezerwat Polesie Konstantynowskie
ILUSTROWANA
ENCYKLOPEDIA
HISTORII
ŁODZI
NR I
/ 4
Plik z chomika:
KAHA35
Inne pliki z tego folderu:
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi 02.pdf
(2587 KB)
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi 01.pdf
(2107 KB)
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi 03.pdf
(9215 KB)
Ilustrowana Encyklopedia Historii Łodzi 07.pdf
(4241 KB)
Inne foldery tego chomika:
■■■ mapy ŁODZI
1939r. - 1945r. Litzmannstadt
1940r. - 1944r. Litzmannstadt Getto
DOKUMENTY WORD, PDF, INNE
Dzieje Łodzi
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin