Wykład II
Historyczny rozwój mediów. Część II
Funkcje mediów.
Komunikacja międzykulturowa.
dr Marta Jas-Koziarkiewicz
· Wykład drugi rozpoczyna refleksja teoretyczna na temat rozwoju środków komunikowania masowego. Kolejnym z analizowanych zagadnień jest funkcja mediów we współczesnym świecie. Ostatni z wątków wykładu dotyczy komunikowania międzykulturowego.
Materiał dla Państwa wygody podzielony został na dwie części - Lekcje. Lekcje obejmują karty z treścią teoretyczną oraz pytania sprawdzające zdobytą przez Państwa wiedzę. Obydwie lekcje są oceniane. Mogą Państwo odpowiedzieć na zawarte w nich pytania dwukrotnie, brana będzie pod uwagę średnia Państwa odpowiedzi.
Po zapoznaniu się z materiałem proszę o wykonanie zadania nr 1.
Materiał zawarty w module II (Wykład II) dostępny jest do 24 marca.
W ciągu ostatnich stu lat jesteśmy świadkami pojawiania się nowych rodzajów mediów, wykorzystywania przez już istniejące nowoczesnych technologii oraz intensywnej rozbudowy sieci telekomunikacyjnych. Przeobrażenia w świecie środków komunikowania masowego wymagają ponoszenia ogromnych inwestycji, tak do uruchomienia nowych ich rodzajów, jak i zapewnienia systematycznej działalności instytucji medialnych. Nic dziwnego, że dotychczasowy rozwój nasycenia środkami masowymi wykazuje korelację z poziomem dochodu narodowego i innymi wskaźnikami rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych państw. Poniżej scharakteryzowano wybrane ograniczenia rozwoju mediów.
Jak już zasygnalizowano jednym z ograniczeń rozwoju mediów może być zasobność państw, ale i użytkowników. Jako przykład przywołać można państwa Afrykańskie. Tylko ułamek mieszkańców tego kontynentu (ok. 5 %) mieszka w miastach, reszta żyje w okręgach wiejskich, utrzymując się z rolnictwa lub dorywczych usług. Oznacza to, że już kupno gazety pociąga poważne wyrzeczenia, a zakup telewizora wymaga długiego oszczędzania. Media w tych warunkach docierają do zamożnych warstw ludności miejskiej, przede wszystkim młodych Afrykanów, wykształconych w zagranicznych uniwersytetach. Są więc dostępne tylko elicie społecznej. O powszechnym dostępie do Internetu można tam jedynie marzyć.
Ograniczeniem rozwoju mediów jest także poziom rozwoju technologicznego. Zróżnicowanie w tym obszarze dostrzegalne jest pomiędzy bogatymi państwami północy a południa. Nie jest to jednak jedyna linia demarkacyjna, a zróżnicowanie w wykorzystywaniu nowych technologii dostrzec można także pomiędzy państwami jednego kontynentu. Zgodnie z Eurobarometrem 64.4 z 2006 roku penetracja szerokopasmowego Internetu w państwach Unii Europejskiej wynosi 16%, najwyższą pozycję miała Holandia – 62%, a najniższą Grecja – 2%. W Polsce dostęp do szerokopasmowego Internetu w 2006 roku miało 13% gospodarstw domowych.
Kolejną z barier jest analfabetyzm. Zgodnie z danymi UNESCO z 2010 roku 760 milionów dorosłych osób nie potrafi czytać ani pisać. Analfabetyzm nie ogranicza wprawdzie możliwości korzystania z radli czy telewizji, ale sprowadza je do roli środków prostej rozrywki. W tym kontekście wskazać należy jeszcze jeden z problemów. Jest nim: analfabetyzm komputerowy. Błyskawiczny rozwój technologii i powszechne jej zastosowanie w państwach rozwiniętych powoduje powstanie grupy osób niepotrafiących się nimi posługiwać.
Innym ograniczeniem w upowszechnieniu mediów jest zróżnicowanie językowe, nawet w obrębie tego samego państwa. Stwarza ono olbrzymie trudności w rozwoju środków masowych w wielu krajach afrykańskich i niektórych azjatyckich. I tak na kontynencie afrykańskim używanych jest ponad 800 języków lub dialektów, a tylko nieliczne kraje mają jeden język (np. Burundi). Tak duża liczba języków ogranicza możliwość wymiany kulturowej pomiędzy poszczególnymi państwami. Problem ten dotyczy niekiedy poszczególnych państw, np. w Nigerii ludność używa ponad 250 języków i dialektów.
Dodatkowym utrudnieniem jest rozległość terytorium. Może to utrudniać rozwój Internetu, ale także dystrybucję prasy czy zapewnienia pokrycia całego terytorium sygnałem stacji radiowych i telewizyjnych.
Lekcja jest opracowaniem własnym, przygotowanym na podstawie pozycji:
Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe: teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa- Kraków 2000.
Jakubowicz K., Raport Komisji MacBride’a o komunikowaniu światowym, „Przekazy i Opinie” nr 4/1981.
McQuail D., Teoria komunikowania masowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Mrozowski M., Media masowe. Władza, rozrywka i biznes, Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR, wyd. II, 2001.
B. Dobek – Ostrowska (red.), Studia z teorii komunikowania masowego , Wrocław 1999
Zaznacz wszystkie wskazane w tekście czynniki warunkujące rozwój mediów we współczesnym świecie.
Twoja odpowiedź :
Poziom rozwoju technologicznegoZróżnicowanie językowe w ramach jednego państwaPoziom analfabetyzmu.
Odpowiedź poprawna.
Rozpowszechnienie i ewolucję mediów ująć można za pomocą „krzywej EPS”, która została stworzona przez Johna Merrilla i Ralpha Lowensteina. Historyczny rozwój mediów ujęli oni w trzech fazach:
1. Elitarnej - w fazie te nowo powstałe medium wykorzystywane jest przez niewiele osób, często entuzjastów. Jego rozpowszechnianie ograniczają wysokie koszty oraz bariery techniczne, a nawet kulturowe.
2. Popularyzacji – to etap, w którym medium upowszechnia się. Szybkość jego rozpowszechnienia i zastosowania uwarunkowane są poziomem edukacji i stopą życiową ogółu społeczeństwa. Zwiększenie zainteresowania umożliwia także obniżka cen dostępu do nowego wynalazku oraz ujednolicenie stosowanych technologii.
3. Specjalizacji – w fazie tej następuje specjalizacja przekazów i segmentacja odbiorców. Dane medium traci wówczas na popularności, pojawiają się jego konkurenci lub funkcjonalne substytuty. Istnienie w tym przypadku uzależnione jest od dostosowania przekazów do potrzeb odbiorców.
Analiza sytuacji w krajach rozwijających się, czego dobitnym przykładem jest sytuacja afrykańska, wskazuje, że ten wzór upowszechnienia środków masowych nie zawsze jest realizowany. Model rozwoju oparty był na silnej pozycji drukowanej książki i prasy. W Afryce i w znacznej części Azji pierwszy kontakt ze środkami masowymi następuje dzięki radiu. To właśnie przenośny odbiornik radiowy zetknął ludzi z odległych wiosek i samotnych siedzib z rytmem współczesnego życia.
W świetle obecnych trendów, uwzględniając naturę przyszłych ograniczeń i barier, można w całym świecie oczekiwać dalszego rozwoju technik multimedialnych, sieci telekomunikacyjnych, natomiast stabilizacji pozycji radia i telewizji oraz znacznego spadku czytelnictwa dzienników, nawet w najzamożniejszych krajach świata.
Krzywa EPS opisuje:
Historyczny rozwój mediów.
Fazy rozwoju mediów wskazane w krzywej EPS oznaczają:
Twoja odpowiedź : Etap elitarny.Etap popularyzacji.Etap specjalizacji.
Badacze reprezentujący podejście funkcjonalistyczne starali się ustalić stałe i powtarzalne sposoby działania mediów oraz ich następstwa społeczne. Dążenia te stały się podstawą stworzenia typologii mediów. Na szczególną uwagę zasługują te stworzone przez: Harolda D. Lasswella; Paula Lazarsfelda i Roberta Mertona oraz Denisa McQuaila.
Typologia H. Lasswella (1948)
Badacz ten starał się wyodrębnić podstawowe funkcje komunikowania. Stworzona przez niego typologia miała mieć charakter uniwersalny, tak aby wyjaśniać funkcje komunikowania w przypadku zbiorowości ludzkich, wśród zwierząt, ale także każdego żywego organizmu (nawet w przypadku bakterii!).
Zgodnie z założeniem Lasswella każdy organizm może żyć i rozwijać się, pod warunkiem realizacji trzech podstawowych funkcji komunikacyjnych. Jeżeli ich nie realizuje słabnie i ginie. Prawidłowość ta zachodzi również w przypadku mediów. Dla ich rozwoju, tak samo jak dla rozwoju innych żywych organizmów, niezbędne jest wypełnianie funkcji:
1. Obserwacja otoczenia. Media dostrzegają ważne i interesujące zmiany w środowisku społecznym i naturalnym, zarówno te negatywne, jak i pozytywne. Do zmian ważnych, a więc takich, na temat których informacje powinny być przekazywane w pierwszej kolejności, należą te stwarzające szansę lub wiążące się z zagrożeniem dla ludzi, instytucji czy społeczeństw. Wczesne ukazanie tych zmian jest warunkiem trafnych i w porę podjętych decyzji.
2. Korelacja reakcji na otoczenie . Jednostki, instytucje i zbiorowości mogą podejmować rozmaite działania służące zwalczaniu zagrożeń i korzystaniu z pojawiających się możliwości. Działania będą skuteczniejsze, jeśli będą skoordynowane. To właśnie media dostarczają nam takiego zbioru zachowań, wzorów, na bieżąco korelując różne formy aktywności społecznej. Media podtrzymują także pewne wzory organizacji społeczeństwa, zapewniając utrzymanie stabilności i równowagi.
3. Transmisja dziedzictwa. Wypełnianie tej funkcji wiąże się z przekazywaniem wiedzy i doświadczenia. To dzięki nim możemy podejmować skuteczne działania, stają się one także podstawą integracji społecznej. Media przekazują z pokolenia na pokolenie dorobek poprzedników. Dzięki temu wiemy jak się zachowywać, jak radzić sobie w sytuacjach zagrożenia, i jak korzystać z pojawiających się szans. Media rozpowszechniają te wzory zachowań, które najpełniej określają tożsamość jednostek i zbiorowości, a więc integrują społeczeństwo.
Typologię tę zmodyfikował Charles Wright (1960), wskazując na konieczność uwzględniania w niej czwartej funkcji: dostarczanie rozrywki. Realizacja tej funkcji przez media zapewnia redukcję stresu, zmniejszenie napięć oraz … wzmaga możliwości kreacyjne jednostki. Badacz wprowadził również trzy inne nazwy na wyodrębnione przez Lasswella funkcje. Są to: informacja, interpretacja i socjalizacja.
Zaznacz wszystkie funkcje mediów wskazane przez Charlesa Wright’a.
Twoja odpowiedź : Informacja.Interpretacja.Rozrywka.
Funkcja transmisji dziedzictwa w typologii Lasswella oznacza przekazywanie przez media wzorców zachowań, informacji na temat zagrożeń i możliwości.
Prawda.
Równocześnie z klasyfikacją Lasswella pojawiła się konkurencyjna zaproponowana przez P. Lazarsfelda i R. Mertona. Odmiennie od Lasswella, który koncentrował się na zadaniach mediów, skupili się oni na następstwach, skutkach działania mediów. Pozwoliło im to na wyodrębnienie następujących funkcji:
1. Nadawanie statusu. Media skupiają uwagę na ludziach, wydarzeniach i rzeczach, przez co określają ich rangę, znaczenie, status. Nadawanie statusu dokonuje się na podstawie nielogicznego, acz rozpowszechnionego mniemania: „jeśli coś znaczysz, pojawisz się w mediach, jeśli pojawiłeś się w mediach, coś znaczysz!”;
2. Umacniania norm społecznych . Jednostka nie chce przestrzegać niektórych norm społecznych, dlatego prywatnie jest w stanie tolerować odstępstwa od nich (Jak często przechodzisz na czerwonym świetle przez ulicę? Kiedy ostatni raz skłamałeś?).
Co stanie się, jeśli wszyscy zaczniemy ignorować obowiązujące zasady i reguły? Szybko okaże się, że istnieją dwa poziomy moralności, zasad: prywatny i publiczny. Tę niezdrową sytuację „uzdrawiają” media. To właśnie one nagłaśniają i piętnują przypadki zachowań naruszających uznane normy społeczne. Z chwilą napiętnowania, każdy z nas musi zająć stanowisko albo akceptujemy powszechne normy albo negujemy je. W skali społecznej przeważa zazwyczaj stanowisko konformistyczne. Tak więc media informując i oceniając zachowania zmniejszają rozbieżności między moralnością prywatną i publiczną, umacniają normy i wartości, na których oparta jest moralność publiczna. Jeśli jednostka przyjmie stanowisko nonkonformistyczne to ryzykuje dezaprobatę otoczenia, a na pogodzenie się z tym stać niewielu z nas.
3. Narkotyzująca dysfunkcja . Badacze dostrzegli, że media zabierają nam coraz więcej czasu i uzależniają odbiorców. Obserwować coś w mediach oznacza: uczestniczyć w tym. W rezultacie rezygnujemy z innych ważnych form aktywności społecznej. Rezygnujemy dla mediów z kontaktów bezpośrednich, a jeśli je pozostawiamy stają się one kontaktami sztucznymi i powierzchownymi. Nasze uczestnictwo w życiu społecznym oparte jest na bierności i apatii. Dodatkowo mylimy pojęcie świadomości z działaniem. Wiemy przecież, że w Afryce są dzieci cierpiące głód! Wiemy, że stan ten jest czymś złym. Nie podejmujemy jednak zazwyczaj działań, które mogą to zmienić! A sama wiedza głodnych dzieci nie nakarmi.
Jesteśmy jednak spokojni, ponieważ posiadamy wiedzę, często zdobytą dzięki przekazom medialnym. Przekonanie o zdolności ogarnięcia rzeczywistości dzięki mediom poprawia nasze samopoczucie i chroni sumienie. W rzeczywistości utrudnia rozwiązanie problemów, media sprawiają, że więzi społeczne przekształcają się w paraspołeczne interakcje (eskapizm, wirtualna rzeczywistość). Nowe media tj. komputer, internet osłabiają obydwie funkcje, wzmacniając dysfunkcje.
P. Lazarsfeld i R. Merton stworzyli typologię funkcji mediów odwołując się do:
Skutków działania mediów.
Narkotyzująca dysfunkcja wskazana przez P. Lazarsfelda i R. Mertona oznacza:
woja odpowiedź :
Uzależnienie od mediówPrzekształcenie więzi społecznych w paraspołeczne interakcje.Ucieczkę w wirtualną rzeczywistość.
Przedstawione typologie nie wyczerpują wszystkich funkcji pełnionych przez media. Z tego względu powstało wiele uzupełnień tych podejść teoretycznych. Jedną z szerszych i nowszych oraz najbardziej znanych jest ta stworzona przez Denisa McQuaila. Wyodrębnił on pięć najważniejszych zadań mediów w społeczeństwie:
· Informacja – obejmuje zarówno przekazywanie informacji o wydarzeniach w kraju i za granicą, jak również ukazywanie stosunków związanych ze sprawowaniem władzy. Wypełnianie tej funkcji przez media wspomaga innowacje i postęp.
· Korelacja . Media wyjaśniają i komentują wydarzenia i informacje. Przyczyniają się także do wzmocnienia uznanych autorytetów i norm. To dzięki nim budowany jest konsensus, ustalane są priorytety w społeczeństwie. Działanie mediów wiąże się także z socjalizacją odbiorców.
· Ciągłość. Media i przekazy medialne zawierają informacje na temat dominującej kultury i uznawanych subkultur. Dzięki nim jesteśmy w stanie je rozpoznać, a także dostrzec nowe tendencje. Media uczestniczą we współtworzeniu i podtrzymywaniu wspólnoty wartości.
· Rozrywka. Funkcja ta wiąże się z zapewnieniem przez media redukcji napięć społecznych, treści medialne zapewniają nam relaks i odprężenie, dostarczają nam one także przyjemności.
· Mobilizacja. Media są platformą, forum, na którym prowadzone są kampanie na rzecz celów społecznych, politycznych ekonomicznych czy też religijnych.
W ocenie D. McQuaila wskazane funkcje występują obok siebie w przekazach, nakładając się na siebie. Nie jesteśmy w stanie określić rangi, częstotliwości ani zakresu poszczególnych z nich. Niekiedy nawet te same rodzaje przekazów spełniają odmienne funkcje.
Wskaż wszystkie funkcje mediów wskazane przez Denisa McQuaila.
Twoja odpowiedź : Mobilizacja.Rozrywka.
Funkcja korelacji w typologii Denisa McQuaila oznacza:
Wyjaśnianie i komentowanie wydarzeń przez media.Wzmocnienie norm.Socjalizacje odbiorców.
Szanowni Państwo!
W trakcie pierwszej z lekcji poznali Państwo typologię funkcji mediów zaproponowaną przez Denisa McQuaila. Wyodrębnił on następujące funkcje: informację, korelację, ciągłość, rozrywkę i mobilizację.
Korzystając z informacji zdobytych w trakcie lekcji proszę, aby ocenili Państwo stopień realizacji wskazanych funkcji przez wybrane przez Państwa media we współczesnym świecie (prasa, radio, telewizja, internet). Opinię proszę uzupełnić o przykłady. Maksymalna objętość pracy 5 000 znaków (2 strony). Pracę nadsyłać można do 24 marca 2011 r. do godziny 23.55.
Prace zostaną ocenione do 5 kwietnia 2011 r. włącznie.
Pracę będą oceniane pod względem merytorycznym, zgodności z tematem, a także poprawności językowej, stylistycznej i interpunkcyjnej. Prace będące plagiatami, kopiami treści ze stron interetowych otrzymają 0 punktów!!!
12
kot_teofil