EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH

Epidemie chorób zakaźnych były od zarania dziejów postrachem i nieszczęściem ludności. Przełom w zwalczaniu epidemii chorób zakaźnych miał miejsce w pierwszej połowie XX wieku.

Przyczyny przełomu:

·        Postęp naukowy ogólny i w medycynie – odkrycie zarazków i leków – środków antyseptycznych i dezynfekcyjnych,

·        Opracowanie i zastosowanie szczepionek i szczepień ochronnych ludności,

·        Stworzenie podstaw epidemiologii naukowej i organizacja skutecznie działających jednostek przeciwepidemicznych przy administracjach państw, miast – izolacja osób chorych, przerywanie dróg szerzenia się zarazy między ludźmi, izolowanie i chowanie zmarłych, higiena spożywanej wody, gotowanie żywności,

·        Odkrycie i masowe wprowadzenie antybiotyków i innych leków przeciwbakteryjnych,

·        Podniesienie poziomu wiedzy zdrowotnej, sanitarnej i higienicznej ludności,

·        Podniesienie stopy życiowej całej ludności i związanej z tym ochrony środowiska – wodociągi, kanalizacja, asenizacja i utylizacja odpadów i śmieci,

·        Wprowadzenie w oparciu o demokratyczne prawa jednostki odpowiednich przepisów prawnych dotyczących ochrony zdrowia wszystkich członków społeczeństwa,

RODZAJE WSPÓŁŻYCIA DROBNOUSTROJÓW Z ORGANIZMEM

·        Brak drobnoustrojów – abakterioza – sytuacja biologiczna, a nie rodzaj współżycia np. płody wewnątrz macicy, prawie zupełny brak drobnoustrojów po długotrwałej antybiotykoterapii,

·        Symbioza – zjawisko wzajemnego wspierania potrzeb życiowych przez dwa lub więcej organizmy, albo mikroorganizm i organizm np. przez wytwarzanie witamin,

·        Komensalizm – rodzaj współżycia – drobnoustrój wykorzystuje składniki pokarmowe i miejsce w organizmie nie uszkadzając go,

·        Pasożytnictwo – pasożyty lub drobnoustroje zdolne do niekorzystnego działania chorobotwórczego na organizm,

·        Biocenoza – zbiór mikroorganizmów w organizmie, utrzymujących się ilościowo i jakościowo w stanie korzystnej równowagi biologicznej,

O korzystnym znaczeniu biocenozy mikroorganizmów dla organizmu człowieka przekonano się podczas antybiotykoterapii, która niszczyła bakterie symbiotyczne i komensalne wywołując awitaminozę, grzybice.

PODSTAWOWE POJĘCIA W EPIDEMIOLOGII
CHORÓB ZAKAŹNYCH

·        Zarazek = drobnoustrój chorobotwórczy – czynnik etiologiczny choroby zakaźnej – szerokie pojęcie – obejmuje bakterie, wirusy, pierwotniaki i grzyby. Zarazki są pasożytami przystosowanymi do życia w organizmie człowieka lub zwierzęcia,

·        Rezerwuar zarazków – środowisko ludzkie i zwierzęce wraz z warunkami naturalnymi na ograniczonym terenie, w którym krąży drobnoustrój wywołujący określoną chorobę,

·        Zasiedlenie – przeniesienie się do organizmu noworodka (dotychczas jałowego) drobnoustrojów symbiotycznych komensalnych na skórę i błony śluzowe,

Źródło zakażenia (pierwotne) – organizm ludzki lub zwierzęcy, w którym występują i rozmnażają się drobnoustroje chorobotwórcze i które przedostając do otaczającego środowiska mogą zakażać dalsze wrażliwe organizmy. Źródłem zakażenia mogą być:

·        Chorzy ludzie i chore zwierzęta,

·        Nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy),

·        Zwłoki ludzi lub zwierząt przez krótki czas po śmierci,

·        Zwierzęta poddane ubojowi.

Źródło zakażenia wtórne, okresowe, krótkotrwale to mikrośrodowisko wodne i glebowe lub pokarmowe (lody, mleko, produkty mięsne), w którym drobnoustroje chorobotwórcze (dostające się ze źródeł pierwotnych) rozmnażają się w chwilowo dogodnych dla nich warunkach (ciepło, lato). Źródła te ulegają zwykle naturalnej likwidacji po wyczerpaniu pożywienia, zmianie temperatury lub wilgotności powietrza.

Nosicielstwo – stan równowagi immunobiologicznej wytwarzającej się między drobnoustrojem a zakażonym organizmem. Osobę bez objawów chorobowych, ale wydalającą zarazki z kałem, moczem, plwociną lub złuszczającą się skórą nazywamy nosicielem.

Podział nosicieli:

·        Nosiciele zdrowi – nie chorowali – typowy obraz zakażenia bezobjawowego.

·        Nosicielstwo przedchorobowe – przed ujawnieniem się choroby (wzw B, AIDS).

·        Nosicielstwo ozdrowieńców – po przebytej chorobie – stałe lub okresowe.

Drogi szerzenia się zarazków i drobnoustrojów:

Drogi bezpośrednie:

·        Droga łożyskowa w czasie ciąży,

·        Droga pochwowa w czasie porodu,

·        Kontakty bezpośrednie – pocałunki, stosunki płciowe, podawanie ręki,

·        Ukąszenia i zadrapania przez zwierzęta,

·        Kontakty bezpośrednie z chorym podczas badań,
i zabiegów lekarsko – pielęgniarskich,

Drogi szerzenia się zarazków i drobnoustrojów:

Drogi pośrednie:

·        Droga powietrzno – kropelkowa i powietrzno – pyłowa,

·        Droga pokarmowo – wodna, lub tylko pokarmowa lub wodna,

·        Przedmioty codziennego użytku w tym droga jatrogenna (niezamierzone przenoszenie przez narzędzia używane podczas rozpoznawania i leczenia chorób – igły, strzykawki, instrumenty skopowe),

·        Gleba – laseczki beztlenowe,

·        Owady – muchy, kleszcze, wszy, pchły, komary, pluskwy, stawonogi,

·        Wrota zakażenia – mogą to być wszystkie otwory naturalne ciała ludzkiego oraz uszkodzona skóra, przez które dostają się zarazki do organizmu z otaczającego środowiska,

·        Okres wylęgania – czas od wniknięcia zarazka do organizmu do wystąpienia pierwszych objawów chorobowych,

·        Epidemia – nadmierna zapadalność na określoną chorobę w określonej czasowo i terytorialnie populacji,

·        Endemia – występowanie choroby wśród ludności na określonym terenie w natężeniu utrzymującym się przez wiele lat na podobnym poziomie,

·        Pandemia – epidemie szybko rozprzestrzeniających się chorób zakaźnych, obejmujących swoim zasięgiem kilka państw, jeden z kontynentów lub cały świat,

·        Gospodarz – organizm kręgowca lub bezkręgowca, który jest wrażliwy na zakażenie określonym drobnoustrojem – zarazkiem,

·        Przenosiciel – stawonóg lub kręgowiec, który przenosi zarazki z jednego gospodarza na innych – mechanicznie lub w narządach wewnętrznych,

·        Łańcuch epidemiczny – kolejne etapy przenoszenia się drobnoustrojów z jednego gospodarza na drugiego, tego samego lub innego gatunku. W tym przypadku występują: źródło zakażenia, droga lub drogi przenoszenia i wrota zakażenia albo organizm wrażliwy. Łańcuch taki może być jednoogniwowy, gdy między źródłem zakażenia i wrażliwym organizmem pośredniczy jeden element środowiska (woda, krople śluzu, kleszcze) lub wieloogniwowy, gdy pośredniczy w nim więcej elementów,

·        Sanityzacja – czynność prowadząca do zmniejszenia ilości drobnoustrojów – wietrzenie pomieszczeń, mycie rąk, ciała, zamiatanie, odkurzanie, wycieranie na mokro, malowanie ścian, pranie bielizny, filtrowanie powietrza,

·        Deratyzacja – odszczurzanie – dotyczy szczurów i myszy, które są często nosicielami lub przenosicielami drobnoustrojów,

·        Dezynfekcja, czyli odkażanie – zespół czynności zmierzających do zabicia zarazków chorobotwórczych,

·        Dezynsekcja – niszczenie szkodliwych dla człowieka owadów, pajęczaków, skorupiaków – drogi przenoszenia zarazków. Najczęściej jest to odwszawianie, walka z muchami, pchłami, komarami i kleszczami,

·        Kordon sanitarny – przymusowe i całkowite przerwanie wszelkiej łączności z obszarem objętym epidemią określonej, ostrej i niebezpiecznej choroby zakaźnej – cholera, dżuma, żółta gorączka, dur plamisty; dawniej ospa prawdziwa,

·        Kwarantanna – odosobnienie i poddanie obowiązkowej obserwacji lekarskiej zdrowych ludzi (i zwierząt), którzy zetknęli się z chorymi lub przyjechali z terenów endemicznych, gdzie panują choroby wysoko zakaźne,

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY WZW

Wywołane przez hepatotropowe wirusy powodujące stan zapalny wątroby.

Wirusowe zapalenia wątroby (wzw.) pierwotnie hepatotropowe, takie jak:

·        Szerzące się drogą parenteralną:

o       Wzw. typu B (HBV; Hepadnavirus nr 1),

o       Wzw. typu C (HCV; Flavivirus),

o       Wzw. typu D (HDV),

o       Wzw. typu G (HGV),

·        Szerzące się drogą pokarmową:

o       Wzw. typu A (HAV; Enterovirus nr 72),

o       Wzw. typu E (HEV),

Wirusowe zapalenia wątroby wtórnie hepatotropowe, takie jak w przebiegu zakażeń:

·        Wirusem mononukleozy zakaźnej (wirus Epstein – Barr),

·        Wirusem cytomegalii (Cytomegalovirus hominis),

·        Wirusem uogólnionej opryszczki pospolitej ( Herpesvirus hominis I),

·        Różyczki (Rubivirus hominis),

·        Świnki (Paramyxovirus parotitidis),

·        Wirusami Echo (Enterovirus spp.),

·        Żółtej gorączki (Flavivirus febricus),

Ważniejsze objawy kliniczne wirusowych zapaleń wątroby to:

·        Nosicielstwo wirusa i brak objawów chorobowych (prawdopodobieństwo wystąpienia zależy od rodzaju wzw. i ogólnej odporności organizmu),

·        Objawy rzekomogrypowe, kataralne,

·        Objawy rzekomogośćcowe, takie jak bóle stawowe, mięśniowe,

·        Objawy dyspeptyczne, pod postacią dyskomfortu w jamie brzusznej, nudności, wymiotów, utraty apetytu, zaparć,

·        Uczucie zmęczenia, świąd skóry, krwawienia, łatwe powstawanie siniaków, zaburzenia neuropsychiczne, niekiedy stany podgorączkowe,

·        U niektórych chorych zażółcenie powłok i rogówek tzw. „żółtaczka”,

·        Występujące najczęstsze powikłania to: nadostre („galopujące”, „piorunujące”) zapalenie wątroby zakończone zgonem, przewlekłe, albo aktywne zapalenie wątroby, marskość wątroby oraz rak pierwotny wątroby,

Diagnostyka laboratoryjna HIV:

HBsAg – antygen powierzchniowy HBV – pojawia się w 2 – 8 tygodniu przed wystąpieniem żółtaczki – główny marker zakażenia.

P/ciała anty – HBs – pojawiające się po zniknięciu antygenu – świadczą o uodpornieniu organizmu – pojawiają się po szczepieniu.

HBcAg – antygen rdzeniowy nie występuje w surowicy.

...