ПРОЕКТ

ЛІТЕРАТУРА 

ПОЛЬСЬКА ТА ЗАРУБІЖНА

(інтегрований курс)

10 – ­12 класи

Програма для профільних класів

загальноосвітніх навчальних закладів

з польською мовою навчання

ZAŁOŻENIA   PROGRAMU

          Do programu w klasach 10 – 12 zostało wprowadzone profilowane nauczanie, którego celem jest zabezpieczenie możliwości równego dostępu młodzieży do zdobycia ogólnokształcącej profilowanej oświaty, jej pogłębienia, rozszerzenia i ukierunkowania. Profilowane nauczanie sprzyja zdobyciu przez młodzież nawyków samodzielnej naukowo-praktycznej, badawczo-poznawczej działalności, rozwoju ich intelektualnych, twórczych, moralnych, socjalnych jakości.

              W programie nauczania literatury (polskiej i powszechnej) w klasach 10-12 zostało uwzględnione nauczanie profilowane w kierunku filologicznym, które pozwoli pogłębić i rozszerzyć wiadomości dla uczniów o rozbudzonych zainteresowaniach literackich.

Program nauczania literatury (polskiej i powszechnej) dla szkół z polskim językiem wykładowym jest opracowany zgodnie z Państwowymi Standardami, które obejmują trzy linie kształcące: linia aksjologiczna, linia literaturoznawcza, linia kulturologiczna.

W programie uwzględnia się znaczące miejsce dla nauki polskiej literatury z wzajemnym powiązaniem z literaturą innych narodów, co pozwoli uczniom z powodzeniem opanować ogólnoludzki sens i narodową oryginalność poznawanych utworów. Utwory wyznaczone przez program opracowane są także w szerokim kontekście z innymi dziedzinami sztuki – muzyką, kinem, teatrem, sztukami plastycznymi.

Na co dzień młody człowiek żyje w strefie wpływów mas mediów toteż nie można uciec od kultury masowej. Program prowokuje uczniów do refleksji nad granicą  między kulturą wysoką i niską, elitarną i popularną.

Dobór tekstów literackich jest godzien tradycji i nowatorstwa. Program proponuje bardzo bogaty zestaw tekstów, w znacznym stopniu poszerzających wizerunek literacki kolejnych epok, ale i pokazuje oblicza epoki współczesnej. 

Literatura jako szkolny przedmiot pomaga uczniom w formowaniu całościowych światopoglądowych wyobrażeń i ogólnoludzkich wartości drogą włączenia przez utwór literacki do kulturowych nagromadzeń swego narodu i ludzkości, w rozszerzeniu kulturalno-poznawczych zainteresowań, w wychowaniu estetycznych wartości i potrzeb.

Główne zadania wytyczone w nauce literatury (polskiej i powszechnej):

-                                                           poznawanie w całości lub fragmentu wybranych dzieł kultury polskiej i światowej;

-                                                           stworzenie przez uczniów własnego kanonu dzieł ważnych i pięknych;

-                                                           umożliwienie uczniom odkrywanie w dziełach kultury uniwersalnych wartości etycznych i estetycznych;

-                                                           rozbudzenie motywacji do samodzielnego poznawania dziedzictwa kultury polskiej i światowej;

-                                                           rozbudzenie świadomości istnienia w kulturze jako czynniku integrującym różnorodne dziedziny ludzkiej działalności;

-                                                           interpretacja sensów oraz wyrażanie opinii wartościujących;

-                                                           rozpoznawanie na podstawie dzieł kultury trwałych składników ludzkiej osobowości, uniwersalnych postaw, systemów wartości;

-                                                           posługiwanie się przy opisie i interpretacji utworów podstawową terminologią teoretycznoliteracką;

-                                                           dostrzeganie roli mediów w komunikacji społecznej;

-                                                           analiza form i treści przekazów medialnych;

-                                                           wdrażanie do samokształcenia, kształtowanie technik własnej pracy umysłowej jako przygotowanie do stawiania czoła wymogom współczesnej rzeczywistości;

-                                                           postrzeganie w działalności artystycznej ekspresji osobowości twórcy

-                                                           poznawanie literackich utworów jako sztuki słowa, zrozumienie ich artystycznego świata, niepowtarzalności ich indywidualnego stylu autora, zaznaczając narodową oryginalność i ogólnoludzkie znaczenie;

-                                                           postrzeganie świadomości własnej tożsamości narodowej, kształtowanie więzi opartych na wspólnocie historycznej, kulturowej i terytorialnej;

-                                                           rozwijanie poczucia odpowiedzialności za własne poglądy, postawy i działania;

-                                                           formowanie postawy obywatelskiej, przygotowanie do dojrzałego uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym.

Osobliwością danego programu jest integracja programu nauczania literatury polskiej i powszechnej. Materiał nauczania integruje się na podstawie głównych odpowiadających literaturze pojęć, których opanowanie stanowi określenie literackiego wykształcenia i rozwoju młodzieży.

Program nauczania łączy się w rozdziały, które pozwalają uczniom nie tylko zaznajomić się z nowymi utworami polskiej i światowej literatury, ale z teoretyczno-literackimi pojęciami.

Takie podejście daje więcej możliwości dla integracji materiału nauczania zawartego w programie, skoncentrowanie uwagi na wspólnych dla wszystkich literatur właściwościach utworów literackich.

W klasach od 10–12 materiał nauczania integruje się na podstawie historyczno-literackiej, dlatego polska i światowa literatura jest przedstawiona w programie za pomocą bloków nauczania. Każdy z nich jednoczy utwory pisarzy polskiej i światowej literatury określonej historycznej epoki. Następstwo przedstawionych bloków  każdej z literatur określa się zmianą epok w światowym literackim procesie. Takie podejście pozwala poznać polską literaturę w kontekście światowej literatury.

Dany program zawiera rubrykę „ Kontekst nauczania”, w  której konkretny utwór proponuje się opracować w zestawieniu z innym wcześniej poznanym na lekcjach ( utwory polskich i pisarzy innych krajów).Ta rubryka daje więcej możliwości w realizacji jak wewnątrz literackich jak i między literackich związków, rozszerza czytelniczy horyzont uczniów, pozwala formować u nich komparatywne umiejętności – porównuje postępy i zachowanie bohaterów, zdarzenia i okoliczności w utworach literackich różnych narodów. Oprócz tego uczniowie przyswajają wiadomości kulturologicznego charakteru, udzielając osobliwej uwagi historycznym faktom i geograficznym wiadomościom, właściwościom bytu, narodowego ustroju, opisanych w utworach. To pozwala uczniom rozszerzyć i wzbogacić swoje wiadomości o świecie i ludziach, uzyskać obraz o narodowym samo istnieniu literatur różnych narodów. Kulturologiczny aspekt tej rubryki ma większe jeszcze znaczenie w związku z tym, że poznawany materiał nauczania  można rozpatrywać nie tylko w porównaniu z innymi literackimi utworami, ale i z innymi dziedzinami sztuki – muzyką, teatrem, kinem sztukami plastycznymi.

Wiadomo, że wskaźnikiem owocnej pracy nauczyciela jest zainteresowanie uczniów poznawanym materiałem, utworem literackim, ich wypowiedzi na temat osobistego stosunku do przeczytanego utworu i ocenie jego. W związku z tym szczególną uwagę należy udzielać rozwojowi twórczej działalności i wypowiedzi uczniów w procesie opracowywania tekstu literackiego utworu. Taka praca powinna się przeprowadzać systematycznie  na każdej lekcji. Ponadto w programie jest opracowana rubryka „Rozwój twórczej działalności i wypowiedzi”, w której przewidziane są specjalne lekcje nauczania różnymi sposobami opracowywania tekstu literackiego i są określone przykładowe ich tematy. Na tych lekcjach nauczyciel ma możliwość zwrócić szczególną uwagę na formowanie już sprawdzonych w metodyce umiejętności opracowywania tekstów jak również i tych podyktowanych potrzebą czasu.

W rozdziale „Państwowe wymagania dotyczące poziomu ogólnokształcącego przygotowania ucznia” są konkretyzowane wiadomości i umiejętności uczniów, przyswajane przez nich na każdym etapie nauki. Przewidziane rezultaty uwzględniają treść adnotacji do poznawanego tematu, jak i wymagania do wiadomości i umiejętności uczniów ,które powinni opanować w ciągu roku szkolnego. To pozwoli nauczycielowi realnie ocenić (diagnozować) rezultaty w nauce uczniów, stale fiksować stopień ich przedłużenia w zdobywaniu wiadomości i formować umiejętności, a także prawidłowo i w należytej kolejności dozować utrudnienie zadań i kontrolować ich wypełnianie.

Zrealizowaniu zadań literackiego kształcenia i rozwoju uczniów będzie sprzyjać praca nauczyciela w twórczej współpracy z uczniami i stopniowym udostępnianiu im coraz większej samodzielności. To pozwoli uczniom głębiej przyswoić duchowne i moralno-estetyczne bogactwo poznawanych utworów, rozwijać ich czytelnicze umiejętności i twórcze, artystyczne zdolności.

Wybór materiału nauczania dla programu podporządkowany jest kilku podstawowym warunkom, określającym literackie kształcenie uczniów starszych klas, rozwojowi  samodzielnego myślenia, moralnej i intelektualnej sfery osobowości.

W starszych klasach uczniowie posiadają bardziej złożone umiejętności w opracowaniu tekstów, które formują na wszystkich etapach nauki.

W programie niektóre tematy zostały przedstawione w sposób oględny, nawiązujący do głównego utworu, są opracowywane ogólnie, część utworów przedstawiona jest w postaci fragmentów mówiących o ich ważności i artyzmie. Uczeń na konkretnym utworze zdobywa wiedzę w sposób analityczno-indukcyjny, objaśnia dzieła literackie za pomocą wiadomości z historii, filozofii, sztuki.

Zaznaczono w programie pulę godzin do indywidualnego zagospodarowania przez nauczyciela z przeznaczeniem na prace kontrolne, twórcze, ich omówienie i poprawę oraz lekcje wynikające z bieżącego życia kulturalnego (premiery teatralne, filmowe, wydarzenia artystyczne itp.).

W X klasie w prezentacji wiadomości dotyczących epoki romantyzmu i pozytywizmu został zachowany układ problemowo – chronologiczny.

W planie pracy dotyczącym romantyzmu została zaproponowana następująca kolejność omawiania tematów : przełom romantyczny, apologia buntu, nowa wizja świata i człowieka, podróże romantyków, buntownicy i indywidualiści, historiozofia romantyczna, spadek romantyczny. Omawianie w dany sposób utworów wybitnych przedstawicieli polskiego i europejskiego romantyzmu, umożliwia konkretyzowanie w umyśle ucznia wizerunku świata romantyków, uchwycenie głównych tendencji w literaturze, indywidualnych pomysłów twórczych, wreszcie syntetyzowanie wiedzy.

Przy omawianiu literatury pozytywizmu, hasła programowe są skomponowane przejrzyście; po wprowadzeniu w światopogląd i program pozytywistów, zasygnalizowaniu miejsca poezji w życiu literackim, program kieruje ucznia na lekturę powieści realistycznych i psychologicznych, następnie nowel, a potem utworów naturalistycznych i historycznych.

Młody odbiorca potrafi wskazać nawiązania i kontynuacje tematów, motywów, rozumie funkcję przywołania tradycji. Uczeń zdobywa wiedzę o fundamentach kultury europejskiej jak i również zapoznaje się z tekstami literatury polskiej. W każdym rozdziale teksty literackie zostały przedstawione jako główne ogniwa kultury danej epoki, której budulcem była także architektura, malarstwo, muzyka. Dzięki temu uczeń może obserwować, jaki wyraz znalazły tendencje światopoglądowe i filozoficzne w każdej ze sztuk. Ponadto konkretyzuje w wyobraźni obraz epoki na podstawie opisu obyczajów i realiów życia.

W XI klasie w sposób klarowny i funkcjonalny została przedstawiona doba modernizmu. Materiał historyczno-literacki stanowi dla ucznia bogate źródło informacji rozsądnie dawkowanych i wyselekcjonowanych, poza tym umożliwia samokształcenie. Z kolei krótkie omówienie problematyki poszczególnych utworów nie zastępuje ich interpretacji, ale kierunkuje uczniowską lekturę tekstów oraz służy syntetyzowaniu wiedzy. Proponowane eseje i komentarze oraz notatki biograficzne o autorach, liczne polecenia nie tylko ułatwiają interpretację trudniejszych utworów, ale też mają charakter problemowy, prowokują uczniów do samodzielnej analizy zjawisk kulturowych dawnych i współczesnych, do udzielenia odpowiedzi na pytania o istotne aspekty egzystencji młodego człowieka (np. Czy bunt może być wartością?)

Program proponuje celnie dobrane reprodukcje dzieł malarstwa z kanonu polskiego i europejskiego, które mogą pełnić przede wszystkim funkcję komentarza do tekstów (np. młodopolskie wizerunki śmierci), ukazywać ideę korespondencji sztuk (np. impresjonistyczne opisy w różnych tekstach kultury), ale także inspirować refleksje o literackości malarstwa i obrazowości literatury. Ikonografia może także być środkiem do kształcenia kompetencji kulturowej młodego człowieka, któremu analiza secesyjnej sztuki dekoracyjnej pozwoli rozpoznać znaki kultury modernistycznej we współczesnych aranżacjach wnętrz.

Klasa maturalna – klasa XII to czas pogłębienia refleksji dotyczących procesów zachodzących w świecie i samym człowieku, wyjaśnienia mechanizmów życia społecznego, rozwijania krytycznego myślenia u młodego człowieka, który ma prawo do własnych ocen i sądów.

Zgodnie z założeniami programu w klasie maturalnej uczeń czyta wybrane utwory literatury XX wieku, a więc stosunkowo bliskiej rzeczywistości. Najpierw poznaje szaleństwa i prowokacje awangard poetyckich po I wojnie światowej, potem śledzi dorobek pokoleń literackich. Następnie bada trafność diagnozy autorów, którzy uznali ostatnie stulecie za wiek katastrof najpierw przeczuwanych, potem doświadczonych w wyniku panowania totalitaryzmu, a w końcu osądzili ten czas jako wiek gier i tragicznej egzystencji człowieka uwikłanego w zło i doświadczającego absurdu istnienia albo mającego przynajmniej dziwne poczucie losowej gry z czasem, pamięcią, stereotypami i fałszywymi formami.

Program proponuje bogaty wybór wierszy od lat uznanych za reprezentatywne dla twórczości niektórych poetów, pokazuje zestaw głosów krytycznych komentujących wybitne osiągnięcia prozatorskie a prezentujących stanowiska polemiczne. Materiał ten pokazuje uczniom różnorakie uwarunkowania oceny dzieł  przez recenzenta .W programie są zamieszczone ćwiczenia służące syntetyzowaniu poznanego materiału, scalaniu informacji w problemowe całości.

Wiadomości, które uczeń zdobywa na lekcjach literatury, kształtowanie pojęć, umożliwiają uczniowi poruszanie się pośród tradycji i kultury współczesnej. Literatura jest najlepszym punktem wyjścia do dyskusji o naszym stosunku do świata i o miejscu , które w tym świecie zajmujemy.

Lekcje literatury powinny wyposażyć młodych w umiejętność czytania, rozumienia i wartościowania tekstów kultury oraz całego przekazu, jaki niesie ze sobą współczesny, ale również miniony świat. Zainspirować do otwartości na ów przekaz i jednocześnie do krytycznego nań spojrzenia. Przysposobić do świadomego i nasyconego refleksją korzystania z wolności w kształtowaniu i przeżywaniu życia.  

Program profilowany w kierunku filologicznym umożliwi uczniom głębsze poznanie wybitnych dzieł literackich, systematyzowanie poznanej wiedzy i scalenie jej w problemowe całości, świetnie posłuży rozważaniom motywu drogi w kulturze, będzie właściwym przygotowaniem do egzaminu wewnętrznego i ukierunkowania młodzieży pod kątem przyszłego zawodu. 

TREŚĆ  MATERIAŁU  NAUCZANIA

X  K L A S A

(105 godzin w ciągu roku; 3 godziny tygodniowo; 5 godzin rezerwowych)