IMPRESJONIZM

Impresjonizm to kierunek w malarstwie i rzeźbie ostatniego trzydziestolecia XIX w. i początkach XX wieku. Nazwa kierunku pochodzi od tytułu obrazu Claude’a Moneta: Impresja – wschód słońca. Płótno to, przedstawiające widok portu w Hawrze, nosiło pierwotnie znacznie prostszy tytuł. Dopiero w 1874 roku podczas przygotowań do pierwszej wspólnej wystawy malarzy nazwanych później impresjonistami artysta zgodził się na zmianę tytułu, który miał bardziej przyciągnąć uwagę widzów

Innym faktem, mającym wpływ na powstanie impresjonizmu, było unowocześnienie w połowie XIX wieku fotografii. Postęp techniki spowodował, że fotografowanie stało się z czasem możliwe w plenerze, a lżejsze aparaty pozwalały na wykonanie zdjęć reportażowych. Bez wątpienia wpłynęło to na artystów, którzy spostrzegli, że przedstawiając rzeczywistość, nie trzeba za każdym razem idealnie komponować tła ani układu postaci. Zrozumieli, że określoną scenę można kadrować w dowolny sposób, w zależności od upodobania Głównymi przedstawicielami impresjonizmu byli: Edgar Degas (Lekcja tańca,Balerina),  Claude Monet (Impresja,Katedra w Rouen) August Renoir (Młoda kobieta w woalce) . Jeżeli chodzi o innych impresjonistów, tworzących na Zachodzie to trzeba wymienić takie nazwiska jak: Camille Pissaro (, Gustave Caillebotte i James Whistler, a także Auguste Rodin, który był jednym z najznakomitszych rzeźbiarzy francuskich.

Celem impresjonizmu było maksymalne zbliżenie do natury oraz subiektywne utrwalanie zjawisk jednostkowych. Stąd wzięła się potrzeba studium krajobrazu prowadzonego w oświetleniu naturalnym i obserwacja zmian koloru w zależności od pory dnia. Główne tematy, takie jak pejzaż i martwa natura, należało namalować tak jak się je dostrzegało w danej chwili, respektując zamgloną warstwę powietrza i eliminując zarówno koloryt lokalny, jak również czerń cienia, który w malarstwie impresjonistycznym był utrwalany w błękitach.
Prekursorską rolę w stosunku do impresjonizmu odegrało malarstwo Williama Turnera i Johna Constable'a oraz wskazówki malujących w plenerze artystów Szkoły Barbizońskiej. Ponadto dzięki kontaktom ze sztuką Wschodu, a zwłaszcza z drzeworytem japońskim, impresjoniści zerwali z perspektywą linearną (jest to pozorne zmniejszanie się wielkości przedmiotu w miarę oddalania od widza oraz pozorna zbieżność ku horyzontowi wszystkich linii biegnących od oka widza do przedmiotu) i zaznaczali głębię kompozycji jedynie za pomocą barwy. Artyści epoki impresjonizmu korzystają z wynalazków technicznych, odkryć naukowych i fotografii. Nie są związani z żadną religią czy ideologią.

Takie obrazy były najczęściej malowane charakterystycznymi pociągnięciami lub uderzeniami pędzla. Ta technika malarska stopniowo oddalała impresjonistów od sztuki tradycyjnej. Artyści odchodzili od przesadnie wiernego, a nieraz i wyidealizowanego sposobu przedstawiania rzeczywistości na rzecz szybko zamontowanego wrażenia.

Zakres tematów był bardzo obszerny. Człowieka traktowali jako część przyrody. Nigdy nie skupiali się na jego uczuciach. Najczęściej malowali pejzaże powstające w plenerze, lecz również portrety, martwe natury oraz sceny w najprzeróżniejszych miejscach. Każdy malarz charakteryzował się w inną specjalnością. Claude Monet był wybitnym pejzażystą, August Renoir uwielbiał malować piękne kobiety oraz swoich przyjaciół w parku na łonie natury, Edgar Degas specjalizował się w tancerkach i koniach, Camille Pissarro lubował się w przedstawianiu wieśniaków, a Alfred Sisley kochał malować krajobrazy z wodą i niebem.

W roku 1889, otwarta została m.in. wystawa obrazów Claude Moneta, prezentująca dorobek artysty z ostatnich 20 lat . Wystawę Moneta obejrzeli przebywający wówczas w Paryżu dwaj młodzi artyści warszawscy, Józef Pankiewicz i Władysław Podkowiński. Ekspozycja Moneta stała się dla nich momentem decydującym o ich dalszej drodze twórczej. Po powrocie do Warszawy, artyści zaprezentowali swój dorobek wystawiając w styczniu w Salonie Krywulta w Hotelu Europejskim oraz w salach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Krytyka tych pokazów spowodowała nie dopuszczenie następnych obrazów impresjonistycznych na salony Zachęty. Rozgorzała wówczas trwająca kilka lat szeroka dyskusja prasowa, w której zabrali głos niemal wszyscy krytycy tego czasu. Pośród licznych, początkowo negatywnych głosów nie brakowało i zwolenników impresjonizmu. Po szoku spowodowanym nowościami zjawiska zaczęto negatywnie lub przychylnie, ale stosunkowo wnikliwie analizować powstające dzieła polskich impresjonistów. Krótki okres impresjonizmu w Warszawie kończy się wraz ze śmiercią Władysława Podkowińskiego. I chociaż moda malowania impresjonistycznego opanowała już wtedy na dobre pracownie malarskie, w Warszawie po 1895 r. nie było żadnych poważniejszych dokonań.

Impresjonizm pozostawił po sobie bogaty dorobek artystyczny i stał się najważniejszym punktem wyjścia dla nurtów sztuki współczesnej. Obrazy mistrzów tego czasu były za ich życia kupowane za bezcen, nieraz jako ciekawostka, swoiste kuriozum. Z czasem opinia na ten temat diametralnie się zmieniła. Obecne dzieła impresjonistów osiągają najwyższe ceny na światowych aukcjach i stanowią cenne uzupełnienie ekspozycji w liczących się w galeriach publicznych i prywatnych. Impresjonizm wywarł także wpływ na muzykę oraz literaturę końca XIX i początku XX wieku. W muzyce był reprezentowany m.in. przez Klaudiusza Debusse’ego, Maurycego Ravela i w Polsce przez Karola Szymanowskiego. Jeżeli chodzi o literaturę to cechy impresjonizmu występują m.in. w utworach Paula Verlaine’a, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.

NEOIMPRESJONIZM

Malarstwo impresjonistyczne rozwijało się przez około dwadzieścia lat, od wspomnianej wystawy z roku 1874 do mniej więcej połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. W ostatniej fazie, zwanej neoimpresjonizmu. Słowo punkt w języku francuskim brzmi point, stąd też tę nową technikę określa się mianem puentalizmu.
W malarstwie polskim impresjonizm pojawił się na początku lat dziewięćdziesiątych. Technikę dywizjonistyczną stosowali w swoich obrazach Józef Pankiewicz (1866-1940) i Władysław Podkowiński (1866-1895).
Dywizjonizm była to główna metoda jaką zapoczątkowali impresjoniści, wykorzystując odkrycia optyki.Ta metoda została rozwinięta przez neoimpresjonistów i przekształcona w pointylizm.Polegała ona na tym, iż nakładano na płótno obok siebie nie zmieszane, czyste barwy, tak aby dopiero w oku widza połączyły się w jedną całość. Tym samym wierzyli, że osiągną większą intensywność i czystość koloru. Owa technika powodowała, iż dochodziło do eliminacji koloru lokalnego. Obrazy powstawały za pomocą szybkich pociągnięć pędzla. Często artyści śpieszyli się, gdyż warunki pogodowe szybko się zmieniały. Malutkie barwne plamki dawały tylko ogólne wrażenie o kształcie przedmiotu. Ich celem nie było zaznaczanie konturu, lecz poprzez mnogość i jasność owych plamek ukazanie ulotnego wrażenia artysty. Widzieli przedmiot rozbity na cząstki. Zatracili związek pomiędzy kształtem plamy barwnej, a formą malowanego przedmiotu. Uważali, iż w rzeczywistość przedmiot nie posiadał konturu, a jednolitość powierzchni traktowali jak fikcję.
Pointylizm  polega na równomiernym pokrywaniu powierzchni obrazu drobnymi, regularnymi punktami czystej farby. Odległość , z jakiej plamki mają się zlać w oku widza w jednolitą plamę, bywa ściśle obliczana w stosunku do ich wielkości.

POSTIMPRESJONIZM

Postimpresjonizm, ogólny termin, którym określa się odwrót od impresjonizmu. Artyści początkowo związani z tym ruchem zaczęli tworzyć dzieła bardziej dosłowne, mniej "wrażeniowe".
Przyjmuje się, że postimpresjonizm wystąpił w latach 1886-1905. Wybitni przedstawiciele tego kierunku to: V. van Gogh, P. Gauguin, P. Cézanne oraz H. Toulouse-Lautrec, który zachował najwięcej elementów impresjonizmu, zmierzał jednak w swych dziełach do silnej ekspresji i dekoracyjności linii.
W Polsce terminem postimpresjonizmu określa się kierunki kolorystyczne w malarstwie, zwłaszcza twórczość grupy kapistów (m.in. J. Pankiewicz, J. Czapski, J. Cybis, Z. Waliszewski, T.P. Potworowski) i  koloryści z ugrupowań Zwornik i Pryzmat. Postimpresjonizm miał przekazywać uporządkowane ściśle określone koncepcje intelektualne twórcy, a z drugiej strony oddawać i wywoływać przeżycia emocjonalne. Tym celom służyło zdyscyplinowanie środków formalnych (głównie przywrócenie rangi linii i bryły) bądź wzmożona ekspresja form, kładzenie nacisk na konstrukcję i kompozycję obrazów, rezygnacja z tradycyjnej perspektywy i modelunku światłocieniowego na rzecz kolorystyki różnicowania przestrzeni.

PAUL GAUGUIN
 

Malarz francuski, jeden z gł. przedstawicieli postimpresjonalizmu 35. roku życia pracował Wyjechał do Bretanii, gdzie 1889 z tego okresu pochodzą m.in. Żółty Chrystus, Bonjour, monsieur Gauguin Przebywał na Tahiti. Pod wpływem tropikalnego światła i przyrody nasycił swe obrazy intensywnymi barwami i blaskiem (Tahitanki na plaży).

VINCENT VAN GOGH
 

W początkowym okresie twórczości malował krajobrazy i kompozycje figuralne z życia brabanckich chłopów: Jedzący kartofle, Warsztat tkacki, w ciemnej gamie barwnej, wzorowane na mistrzach holenderskich XVII w. i realistach XIX w. Po poznaniu dzieł Rubensa i japońskich drzeworytów (w czasie studiów w Antwerpii) rozjaśnił barwy palety; jego sztuka uległa jeszcze większej przemianie po zetknięciu się z impresjonistami w Paryżu przewaga ulubionych żółtych kolorów, impastowa faktura, deformacja, ekspresja, powstały m.in. Nocna kawiarnia, Dom van Gogha, Most w Arles, kilka wersji Słoneczników.

PAUL CEZANNE
 

W początkowym okresie malował ciemne w kolorach i nastrojowe obrazy: portrety (Portret czytającego ojca, Paul Alexis i Zola), pejzaże, martwe natury (Martwa natura z czarnym zegarem, Martwa natura z samowarem), fantastyczne i erotyczne sceny figuralne (Popołudnie w Neapolu, Śniadanie na trawie, Nowoczesna Olimpia); od 1873 pod wpływem impresjonizmu zaczął malować w plenerze, czego rezultatem było rozjaśnienie kolorystyki; temat kompozycji przestał być ważny, istotne stały się zagadnienia formy; dążył do uchwycenia zmiennej gry refleksów świetlnych.