ROZDZIAŁ 1 "stereotypy"
- wielką rolę w relacjach między grupowych odgrywa sposób spostrzegania drugiej grupy
- nasz sposób spostrzegania członków ninnej grupy, a zwłaszcza nasze stereotypowe przekonania na ich temat czesto bywają niekorzystne i nadmiernie uogólnione ; mają istotny wpływ na zachowanie w stosunku do " obcych" oraz na ich relacje wobec nas
Definicja stereotypu
- Stereotypy stanowią jeden z mechanizmów upraszczających, ktore poozwalają nam poradzić sobie ze złozonym środowiskiem społecznym.
Lippman: s. nie ma na celu wylącznie zaprowadzenia sztucznego porządku(..) spełnia oprocz tego jeszcze jedną funkcję- stanowi gwarancję naszego szacunku do wlasnej osoby, projekcje naszego systemu wartosci , naszej pozycji i praw. Stereptypy są przesycone emocjami, ktorych nie da się od nich oddzielic.
Pomagają ludziom zachowac poczucie wlasnej wartosci i usprawiedliwić swój status społeczny ( dlatego obraz cech członkó innej grupy często bywa wypaczony)
- stereotypy nie różnią się od generalizacji na temat kategorii społecznych
- wszelkie uogólnienia organizuja i upraszczają świat
- s t e r e o t y p y = cechy przypisywane dabnej grupie społecznej
dostarczają wskazówek, ktore pozwalają kastzałtować inetrakcje z innymi ludźmi
- stereotypy sa najbardziej widoczne, gdy są negatywne, najbardziej uogólnione lub fałszywe - wtedy wpływają destruktywni na interakcje
- stereotypy mogą mieć szkodliwy wpływ, bo kształtują nasze oczekiwania co do zachowania innych osób
jesli oczekiwania są negatywne - to takich sie spodziewamy
jesli sa nadmiernie uogólnieone - to oczekujemy ze większość "obcych" sie tak zachowa
- jestesmy mniej sklonni traktowac przedstawiciela innej grupy jako indywidualność, obdarzoną własnymi niepowtarzalnymi cehcami.
Techniki pomiaru stereotypów
1. skala przymiotnikowa / Katz & Braly
- służy do wykrywania stopnia rozpowszechnienia opinii na temat grupy obcej
- ze skali przymiotnikow wybiera sie te ktore w porzekoaniu respondenta najbardziej
są charakterystyczne dla gr obcej
- na stereotyp składają się cechy wskazane przez największą liczbę respondetów
2. metoda procentowa
- polega na okresleniu na ile rozpowszechniony w danej grupie jest zestaw pewnych cech
- za stereotyp uznaje sie zbiór właściwości, które zdaniem badanych są charakterystyczne
dla najwyższego odsetka członków grupy
3. metoda stopy diagnostyczności
- pozwala ustalić te cechy, które wyróżniają członków danej grupy sposród wszystkich ludzi
- badani podają jaki odsetek czlonkow pewnej grupyt charakteryzuje sie kazda z cech na liscie, a potem
określają ile procent ludzi w ogole ma te wlaściwości. Potem obnlicz się stopę diasgnostyczności ktora wskazuje
w jakim stopniu grupa - w przekonaniu badanych - rożni się od innch.( %cz gr / % ludzi w ogole)
- cechy o najwyzszej stopie diagnostycznosci skladają sie na stereotyp
- dla wszystkich metod pomiaru wspólne jest dążenie do okreslenia cech związanych z kategoriami społęcznycmi.
Kategoryzacja
- poznawczą podstawą twoprzenia stereotypów jest kastegoryzacja
- stereotyp = konsekwencja kategoryzacji
- aby tworzyc kategorie społeczne, koncentrujemy się na tych cechach, które są wspolne dla ldzi z danej grupy i wyróżniają ich spośród innych
- ceche taką moze stanowić sprawność fizyczna, przekonania religijne, czy rasa
- kiedy klasyfikujemy ludzi stosując grupowe etykietki, podkreślamy podobieństwo osób należących do tej samej kategorii oraz to, co je odróznia od
przedstawicieli innych grup
- ilość kategorii społecznych jest praktycznie nieograniczona
niektóre są przywoływane częściej niż inne
- jesteśmy bardziej skłonni do wykorzystywania tych kategorii, które odgrywają podstawową rolę w procesie przetwarzania informacji
- kategorie p o d s t a w o w e stanową środkowy poziom szczegółowości ( ani bardzo ogólne ani za bardzo szczegółowe)
np. rola społeczna albo cechy fiozyczne, płec, wiek, rasa - takie, ktore są wyraźnie rozpoznawalne
- wazna role w kształwoaniu tyresci stereotypów odgrywają czynniki poznawcze i motywacyjne
Historyczne źródła stereotypizacji
- sposób w jaki spostrzgają się nawzajem 2 gr społeczne, jest w znacznym stopniu zdeterminowany prez ich role społeczne, a zwłaszcza przez pozycje w hierarchii
dominacji
- ukształtowany stereotyp stanowi potężną siłe utrzymującą status quo
- stereotyp mozna wykorzystac do uspr dyskryminacji
- negatywne stereotypy slużą do racjonalizowania dyskryminacji oraz zachowania istniejących relacji nie tylko pomiedzy gr rasowymi i etnicznymi, lecz również
między kalsami społecznymi oraz przedstawicielami odmiennej płci
- dlaczego stereotypy przetrwały?:
a - przez rzadkie kontakty pomiedzy grupami
b - poprzez podstawowe mechanizmy psychologiczne, ktore sprzyjają utrzymywaniu się sytereotypów nawet w obliczu zmian w relacjach międzygrupowych
np.:
tendencyjne etykietowanie
- etykietowanie grupowych różnic i podobieństw jest procesem złożonym, podlegającym znaczącym zniekształceniom.
- rozpatrując różnice między grupami jestesmy sklonni podkreślac te cechy, ktore pozwalają spostrzegac gr wlasną jako górującą nad gr obcą
- czlonkowie gr mają tendencje do uzywania pozytywnych okreslen w odniesieniu do swojej grupy oraz negastywnych w odniesieniu do gr obcej
- takie tendencyjne etykietowania przyczynia sie do tworzenia pozytywnego stereotypou gr wlasnej,a nagatywnego obcej
- tendencyjne etykietowanie nie ogranicza sie do szufladkowania calych grup, ma miejsce tez w interakcji z poszczegolnymi czlonkami
atrybucje, za ktorych pomocą tłumaczymy zachowania osob z wlasnej i obcej gr sa tendencyjne --> krańcowy błąd atrybucji
- podobne odchylenia wystęopują powszechnie, gdy grupy różnią się statusem społecznym.--> błąd statusu
jesli fakty odpowiadają oczekiwaniom, dokonujemy atrybucji wewnetrznych
jezeli faktry nie potweirdzają oczekiwan, dokoywana jest atrybucja zewnętrzna
- kategoryzacja innych ludzi moze doprowadzic do negatywnych stereotypów
- charaktersytyczna własciwość stereotypu - działanie na zasadzie błędnego koła
Struktura i przetwarzanie stereotypowej informacji
Struktura stereotypu
- model sieci skojarzeniowych
model ten zakłada, że poszczególne informacje, tak zwane więzy, są ze sobą połączone, tworząc sieć.
łącza pomiędzy węzłami mogą róznić sie pod względem siły ( więc niektóre pray wezłów są ze sobą bardziej związane niż inne)
- istnieją 3 podstawowe typy informacji reprezentowanych przez wezły:
a) cechy d e f i n i u j ą c e kategorię
są to kryteria determinujące przynależność do grupy
b) cechy c h a r a k t e r y s t y c z n e
nie definiują kategorii, ale są z nimi związane. Najważniejszymi elementami stereotypu są cechy kojarzone z kategorią.
Między cechami definiującymi a charakterystycznymi zachodzi róznica jakościowa---aby byc czlonkiem danej kategorii, czlowiek musi miec przynajmniej niektore cechy definiujące, za to moze nie dysponowac zadną z cech charakterystycznych
c) e g z e m p l a r z e
są to członkowie kategorii, z ktorymi dana osoba bezpośrednio lub pośrednio się zetknęła.Mają duże znaczenie w stereotypizacji, poniewaz
moga być wykorzystywane do tworzenia stereotypów lub wyrabiania sobie opinnii nba temat grupy.
Przetwarzanie informacji w sieci stereotypowej
- węzeł w sieci skojarzen zostaje zaktywizowany za sprawą bodźców pochodzących z otoczenia lub bodźców wewnętrznych, np wlasne myśli.
- aktywizacja rozprzestrzenia się do wszystkich innych węzłów, z ktorymi jest powiązany pobudzony węzeł
- przepływ faki aktywizacji przez sieć bywa często całkowicie automatyczny
- proces ten jest bierny i niekoniecznie musi byc swiadomy
- Devine : ludzie, wykazujący niewiele uprzedzeń czesto kontrolują się, aby stereotypy nie wpływały na ich zachowanie
- przetwarzanie inf w sieci stereotypoowej z reguły rozpoczyna się od aktywizacji węzła cechy definiującej.Pobudzenie rozszerza się automatycznie na węzeł
grupowy i dana osoba zostaje zidenbtyfikowana jako czlonek okreslonej grupy. Następnie aktywizacja przechodzi z węzła grupowego na węzły znajdujące się w
obrębie tego samego stereotypu.
- siła wiązania pomiędzy węzłami zależy od tego, jak czesto jest ono aktywizowane
- cechy często tworzą hierarchię, w której najwyższe poziomy zajmują ogólne, abstrakcyjne okreslenie (np.dobry) a na najniższych znajdują się przymiotniki o
bardziej zawęzonymn znaczeniu (np.hojny, miłosierny)
Emocje związane ze stereotypami
- poznawcze węzły w sieci stereotypowej są powiązane z reakcjami emocjonalnymi
- reakcja afektywna dowolnego typu może być skojarzona z rozmaitymni poznawczymi węzłami stereotypu. ( z tym samym węzłem mogą łączyć się różne reakcje
emocjonalne )
- t e o r i a a m b i w a l e n c j i postaw międzygrupowych sugeruje, że na stosunek do grup napiętnowanych składają się jednocześnie awersja i wspólczucie
- uczucia związane z etykietką grupy
jeśli uczucia te są głównie negatywne i prowadzą do nieprzychylnej oceny grupy, to znaczy, ze dana osoba jest do okreslonej grupy uprzedzona
- rekacje afektywne róznią się stopniem natężenia
- kiedy węzeł poznawczy dla danej kategorii zostanie pobudzony, aktywizuje zarówno poznawcze, jaki i afektywne wezły, z którymi jest połączony
(ex)zaktywizowanie kategorii rasowych ułatwiło przetwarzanie cech streptypowych zgodnych pod względem emocjonalnym
- aktywizacja etykietek grupowych może automatycznie rozszerzać się na cechy, ktore pod względem emocjonalnym są zgodne z opinią na temat grupy
- w trakcie interakcji międzygrupowych cechy zgodne emocjonalnie z opinią na temat grupy sa automatycznie pobudzane i dostępne do wykorzystania przy
kształtowaniu postaw, oczekiwań, opinii, zachowań i kolejnych sądów.
- jesteśmy skłonni lepiej pamiętać informacje zgodne emocjonalnie z uprzednimi opiniami.
- tendencyjne zniekształcanie wspomnień zwiększa się w miare upływu czasu.
- ludzie pamiętają złe rzeczy dotyczące członków nielubianej grupy, dobre zaś w odniesieniu do grupy lubianej
Nastrój związany ze stereotypami
- dobry nastrtój ułatwia przetwarzanie i zapamiętywanie pozytywnych informacji
obnizony nastrój sprzytja zapamiętywaniu i przetwarzaniu inf negatywnych ( ale efekt ten jest słabszy niż przy nastroju + )
- zróznicowany sposób przetwarzania informacji zgodnych z nastrojem może mieć wpływ na późniejsze wspomnienia, oceny, i opinie
- kiedy uczetsnicy interakcji międzygrupowych przezywają pozytywne lub negatywne nastroje, skłonni są lepiej dostrzegać cechy i zachowania zgodne z nastrojem.
- Bodenhausen : wpływ nastrojuu na stereotypizację zawiązany jest z dwoma czynnikami :
1) zdolnością do przetwarzania inf
2) motywacją do systemnatycznego przetwarzania inf
- nastroje wywołujące wysoki poziom pobudzenia ( strach, złość) i powodujące dobre samopoczucie ( radosc) moga redukowac zdolnosc i motywacje do
systematycznego przyswajania inf
- kiedy nastrój przyczyna się do niesystematycznego przetwarzania inf ( tzw. przetwarzanie heurystyczne) ludzie skłonni są polegać na stereotypach
- kiedy +/- nastrój utrudnia systematyczne przetwarzanie inf to szkodzi to jakości rtelacji międzygrupowych
Modele sieci skojarzen oraz potwierdzanie własnych oczekiwań
Samospełniające się proroctwo : fałszywa def sytaucji, prowokująca nowe zachowannie, ktore sprawia, ze pierwotnie bledna koncepcja sprawdza się. Pozrona słusznosc samospełniającego sie proroctwa utrwala triumf błedu
- na proces potwierdzania oczekiwan składają się 3 etapy:
1. nabywanie inf potwierdzających stereotyp
2. tenbdencyjne przetwrazanie ifn potwirdzających bądź podważającyhc oczekiwania
3. zachowania, ktore doprowadzają do spełnienia proroctwa opartego na stereotypie
kazdy z tych etapów moze wystąpiń niezaleznie od pozostałych
1. Nabywanie informacji
- polega na nabywaniu inf na temat cech charakteryzujących członków obcej grupy.
- stosujemy 2 strategie nabywania inf:
a) szukamy inf najbardziej istotnuch przy podejmowaniu decyzji, czy druga osoba ma dana cechę
b) próbujemy znaleźć inf potwierdzające nasz z góry wyrobiuone przekonania
- skłonność do poszukiwania inf daignostycznych ( a ) sprzyja formułowaniu trafnych sądów, na tem1at cech innych ludzi
skłonność do poszukiwania dowodów potwierdzającyh oczekiwania ( b )moze prowadzić do stronniczych opinii o cudzych cechach, tj. opinii zgodnych ze
stereotypem
- poszukiwanie inf potwierdzających założenia jest skuteczniejsze niż zdobywanie cech je podważających
- prwdpd jestesmy nieświadomi swojej stronniczosci podczas gromadzenia inf
- w przypadku stereotypów, gdy pobudzony zostanie wezeł reprezentujący grupę, inf zawarte w połączonych z nim węzłach stają się łatwiej dostepne niż dane z
innych sieci. Aktywizacja dotyczy zwlaszcza charatkerystycznych cech kojarzonych z dana grupą.. Cechy te przyczyniają się do kształtowania oczekiwań. */str32
- faza ta odnosi się do aktywnego poszukiwania danych potwierdzającyh stereotyp
2. Tendencyjne przetwarzanie informacji
- gdy aktywizacja jakiejs kategorii spolecznej wytworzy okreslone oczekiwania, człowiek na ogól zwraca wiekszą uwagę i lepiej koduje inf potwierdzającą
oczekiwania niż je podważającą
dowód "za" jestłatwiej dostępny do wykorzystania
- kiedy stereotyp zostanie zaktywizowany, człowiek skłonny jest skupiać się, na przetwarzaniu zgodnych z nim inf, a w rezultacie widzi to, co chce zobaczyc
- człowiek poswieca wiecej uwagi faktom potwierdzającym jego oczekiwania, z reguły zapamietuje je lepiej niż informacje sprzeczne ze stereotypem.
najbardziej sklonny jest on przypomniec sobie inf potwierdzającą oczekiwania, jesli dotyczy ona c e c h ( a nie zachowania) oraz odnis się do g r u p y ( a nie
jednostki)
- trudno jest zmienic stereotyp, bo niezmiernie latwo kodujemy i przypominamy sobie dowody przemiawiające z atym, że jakaś grupa charakteryzuje się daną
cechą
- dwa czynniki tłumaczące, dlaczego inf zgodną z oczekiwaniami kodujemy i zapamiętujemy inaczej:
a) czlowiek rzadko oczekuje ze stereopty bedzie sie sprawdzac w 100%, a zatem moze nie brac w rachubę sprzecznych faktów ( "wyjątek od reguły")
b) oczekiwania oparte na stereotypach często dotyczą właściwości, ktorych istnienie trudno jest podważyć
- jezeli oczekiwanie jest bardzo silne i podatne na podważanie, dowód " przeciwko" może miec duzy wpływ na późńiewjsze wspomnienia
- jesli stereotypowe przekonanie jest mocne, nieoczekiwana inf bedzie przetwarzana staranniej niz inf oczekiwana
- głębsze kodowanie polega na tworzeniu bardziej skomplikowanych skojarzeń między sjkładowymi informacji sprzecznej z oczekiwaniami a elementami
informacji uprzednio kojarzonej z wezłemn dla kategorii społecznej
- inf sprzeczna z oczekiwaniami kodowana jest na poziomie bardziej " konkretnym" niż inf zgodna ze stereotypem.
- inf + (zgodna)jesat kodowana w pamięci jako cecha, a inf - traktowana jest jako przejaw specyficznego działania czy zachowania
- inf + przyczynia się bezpośrednio doi ugruntowania stereotypu, wzmacniając połączenia pomiędzy węzłem grupowym a innymi elementami sieci
inf - w mniejszym stopniu oddziałuje na stereotyp, bo kodowany jest na p[oziomie zachowania a nie cechy.
inf - są na ogół tłumaczoine czynnikami sytuacyjnymi, a nie wew. skłonnościami danej osoby.
zatem jesli dowód przeciwko przypisywany jest sytuacji to nie przyczyni się do mziany stereotypu ( bo nie zostanie powiązany z cechą charakteryzująca
przedstawiciela grupy)
- połączenie między węzłem reprezentującym jakas cechę, a wezłem grupy ulega osłabieniu tylko twdy, gdy dla wyjasnienia dowodu podwazającego dokonana
zostanie wewnetrzna atrybucja.
- jestesmy sklonni zywic antypatię wobez osob , ktore nie pasują do stereotypu
gdy reprezentantowi danej grupy udaje sie obalic stereotyp, fakt ten przyczynia sie do powstawania lub umacniania negatywnych postaw w stosunku do niego
samego lub calej grupy.
- istnieje ogólna sklonność do przetwarzania informacji w sposb, ktory potweirdza istniejacy juz stereotyp, nawet jesli zakodowany został fakt sprzeczny z
oczekiwaniami.
3. Samospełniające się proroctwo
- zachowania wynikające z oczekiwań, często wywołują u drugiej osoby takie reakcje, ktore potwierdzają oczekiwania.
- spełnienie proroctwa jest bardziej prwdpd, jesli człowiek aktywnie zbiera inf o innych..
- negatywne oczekiwania często mogą się sprawdzać
Zmienianie stereotypów
- Stereotyp można zmienić modyfikując elementy stereotypowej sieci skojarzeniowej.
- by budować korzystniejsze stereotypy mozna wzmacniać lub tworzyc połączenia pomiędzy wezłem odpowiadającym danej grupie w wezłami reprezentującymi
pozytywne cechy.
- by zredukować wpływ niekorztsnego stereotypu zmona osłabuc połaczenia miedzy wezlem grupowym a cechami negatywnymi.
albo mozna tworzyć podtypy dla danej kategorii spolecznej lub zachecanie ludzi do korzystania z alternatywnych kategorii, z ktorymi zwiazanych jest mniej
negatywnych informacji.
mozna tez starac sie przewartosciowac negatywne cechy, uzywając bardziej pożadanych etykietek.
Umacnianie lub tworzenie pozytywnych skojarzen
- wiezi miedzy welem grupowym a pozytywnymi cechami mozna utrwalic prezentując przykłady potwierdzające istnienie takich zależności
- aktywizacja powiązanych pozytywnych cech może też - w procesie rozszerzania pobudzenia - wzmacniać połączenia grupa cecha.
- Istniejące korzystne skojarzenia mozna tez potegowac tworząc pozytywny nastroj w trakcie interakcji miedzygrupowych
- dobry nastroj sprzyja ponadto przetwarzaniu i poźniejszemu przywoływaniu inf związanych z pozytywnymi cechami, hamuje zaś przetwarzanie inf odnoszących
się do cech negatywnych.
- nowe, pozytywne cechy mogą zostać włączone do stereotypu dzieki uzyskaniu od innych inf na temay danej grupy lub za sprawą bezpośrednich dośw. z jej
przedstawicielami
- dodanie pozytywnej cechy drogą bezpośredniego dośw. wymaga spełnienia 3 warunków:
a) zwiazane z cecha zachowanie powinno zostac zakodowane, Największą szanse zakodowania mają najbardziej wyraziste zachowania
b) musi zostac dokonana atrybucja wewnętrzna , zależy ona od takich czynników jak: powszechność, wyrazistość, spojność iknormacji.dokonanie atrybucji wew w
odniesieniu do danej grupy jest najbardziej prwdpd, gdyu wielu członków konsekwentnie zachowuje się w charakte...
mondgomery