Godek_-_notatki.pdf
(
203 KB
)
Pobierz
Godek - notatki
[
NOTATKI Z ĆWICZEŃ
]
HISTORIA POLSKI
HISTORIA
USTROJU
I
PRAWA
W
POLSCE
DR SŁAWOMIR GODEK
ZAPIS ĆWICZEŃ
I.
ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE
a.
W znaczeniu materialnym: np. warunki społeczne, polityczne, wola ustawodawcy.
b.
W znaczeniu formalnym:
i.
ŹRÓDŁA POZNANIA PRAWA –
fontes iuris cognoscendi
Źródła, z których moŜemy dowiedzieć się jak wyglądało prawo w określonym czasie
®
np. dokumenty sądowe.
ii.
ŹRÓDŁA POWSTANIA PRAWA –
fontes iuris oriundi
Formy wyraŜenia woli, dzięki którym normy stają się prawem i otrzymują przymus
państwowy (np. zwyczaje, ustawy, akty wydawane przez władze publiczne, włącznie z
samorządowymi, zasady prawne z rozprawy sądowej.
II.
I OKRES – od połowy X wieku do podziału dzielnicowego (1138)
®
Monarchia wczesnofeudalna
a.
ŹRÓDŁA POWSTANIA PRAWA:
i.
Króluje prawo zwyczajowe,
ii.
Pojawia się forma prawa stanowionego:
®
STATUTY
– np. groŜący sankcjami za niedotrzymanie postów, wieloŜeństwo, raczej
czas Bolesława Krzywoustego raczej dotyczące kwestii militarnych i skarbowych.
b.
ŹRÓDŁA POZNANIA PRAWA:
i.
Kroniki – np. Galla Anonima,
ii.
Roczniki ruskie,
iii.
Opisy podróŜy – np. Ibrahima In Jakuba (podróŜnik, zostawił opis państwa Mieszka),
iv.
śywoty świętych – np. Św. Wojciecha,
v.
Roczniki kapitulne – tj. kalendarze tworzone przez duchowieństwo naleŜy je traktować
ostroŜnie, gdyŜ nie raz podają informacje nieprawdziwe.
III.
II OKRES – od rozbicia dzielnicowego do koronacji Władysława Łokietka i odrodzenia Królestwa.
®
Monarchia stanowa
®
Brak jednego systemu prawnego, kaŜdy stan chce mieć swój własny, autonomiczny system prawny.
a.
Stan rycerski
prawo polskie, szlacheckie,
b.
Stan mieszczański
®
prawo niemieckie,
c.
Stan duchowny
®
®
prawo kanoniczne,
d.
śydzi
®
prawo Ŝydowskie.
CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ PRAWA
IV.
PRAWO POLSKIE –
własne dla stanu rycerskiego
ŹRÓDŁA POWSTANIA PRAWA:
a.
Wyraźna dominacja prawa zwyczajowego, róŜnicuje się dzielnicowo, poniewaŜ brak osądu
monarszego, któremu
podlegali wszyscy.
Monarcha trzymał się zwykle jednej linii orzecznictwa
(
choć monarcha nie jest związany swoim orzecznictwem
). W okresie rozbicia dzielnicowego
państwo jest podzielone i kaŜda dzielnica posiada swoją linię orzecznictwa.
®
UKSW | WPiA |
PRAWO – I ROK
Strona 1 z 15
następuje
dezintegracja prawa zwyczajowego
[
NOTATKI Z ĆWICZEŃ
]
HISTORIA POLSKI
b.
Prawo stanowione
– przywileje wydawane przez monarchów.
i.
indywidualne – do osoby, zakonu,
ii.
generalne – dla całej dzielnicy,
®
czynnik
stabilizujący
prawo zwyczajowe.
ŹRÓDŁA POZNANIA PRAWA:
a.
Księga Elbląska
®
Długo przechowywany w bibliotece, inaczej znany jako prawo Polaków, jest to najstarszy
zwód prawa polskiego, przyjmuje się, Ŝe powstał przed rokiem 1320, gdzieś na przełomie
XIII i XIV wieku. Brak znanego autora, przyjmuje się, Ŝe był nim urzędnik na potrzeby
administracji krzyŜackiej.
®
Było to zgodne z zasadą osobowości prawa, bowiem człowiek danego narodu miał prawo do
sądzenia według własnego prawa, jest to odwrócenie dzisiejszej zasady terytorialności prawa.
Tzw.
confessio iuris
– do jakiego prawa naleŜysz.
®
W Księdze zawarto:
®
Ustrój państwa,
®
Proces sądowy, procedurę sądową,
®
Prawo karne,
®
Księga spisana w języku staroniemieckim,
®
Brak odniesień do prawa rzymskiego,
®
Jest dokumentem niedokończonym,
®
Odwzorowuje podział na stany,
®
Występują w księdze unikatowe opisy polskich instytucji prawnych, takich jak:
®
Miry
®
Ordalia = Sądy BoŜe
®
Instytucja Śladu
Instytucja Początku
b.
Księga Henrykowska
®
®
Pochodzi z Henrykowa na Śląsku, gdzie istniał zakon Cystersów. Księga jest księgą uposaŜeń,
są w niej opisy sytuacji, w których zakon otrzymał dobra, np. lokowanie wsi
®
W Księdze znajdują się wywody
ściśle
prawnicze,
®
Księga spisana jest w języku łacińskim, dostępna jest wersja polska,
®
Powstała w dwóch etapach – 12681273 oraz po roku 1310,
®
Miała kilku autorów,
®
Pierwszym był opat Piotr, trzeci w hierarchii,
®
Był to zbiór informacji dla samych zakonników w razie procesu sądowego,
®
Widoczne jest nachylenie praktyczne księgi,
®
ZałoŜycielem zakonu był Mikołaj, rycerz ziemi krakowskiej, osiadły na Śląsku,
®
Argumentami za prawdziwością księgi jest samo zapewnienie jej twórców oraz fakt, Ŝe pisanie
nieprawdy nie byłoby w interesie samego opactwa,
®
W księdze
In extenso
wpisano przywileje,
®
W księdze oględnie, ale wspomina się najazd Mongołów (1241)
®
Ciepło wspomina się Henryka PoboŜnego i Henryka Brodatego
Ponoć zapisano w księdze pierwsze polskie zdanie,
c.
Dokumenty praktyki
d.
Kroniki, np.
Wincentego Kadłubka
V.
PRAWO NIEMIECKIE –
stan mieszczański
®
W związku z lokowaniem miast na prawie niemieckim
UKSW | WPiA |
PRAWO – I ROK
Strona 2 z 15
®
[
NOTATKI Z ĆWICZEŃ
]
HISTORIA POLSKI
ŹRÓDŁA POWSTANIA PRAWA:
a.
Przywilej lokacyjny od monarchy
®
Księga spisana jest w języku łacińskim, dostępna jest wersja polska, monarcha zrzeka się
władzy na rzecz Ławy i Rady,
®
Monarcha zrzeka się świadczeń podatkowych,
®
W dokumencie lokacyjnym znajdziemy informacje o tym, kto lokował, jakie są organy w
mieście, ich kompetencje, jakie są sądy i inne instytucje,
ŹRODŁA POZNANIA PRAWA:
b.
Zwierciadło Saskie
i.
Powstanie na przełomie roku 1215 i 1235,
ii.
Autorem Eike von Repkow
iii.
Jest to zbiór saskiego prawa zwyczajowego z domieszką kanonicznego, w języku łacińskim,
potem przetłumaczony przez autora na język niemiecki,
c.
Weichbild Saski
®
Są to tzw. pouczenia prawne,
®
Większość miast w Polsce powstaje na prawie magdeburskim
®
JeŜeli dana sprawa sądowa jest dla sądu w filii za trudna do rozstrzygnięcia to kieruje się filia
do Magdeburga o pomoc w rozwiązaniu problemu,
®
Np. jeŜeli filia zwraca się z pytaniem „Czy wyleganiec moŜe być radnym?”, a Magdeburg
zwraca odpowiedzieć „Nie, nie moŜe” – to tak właśnie się dzieje.
VI.
PRAWO KANONICZNE
®
Ecclesia vivat lege Romana –
Kościół Ŝyje prawem rzymskim.
®
W Polsce w efekcie chrztu Mieszka,
®
Duchowni – z Niemiec, Francji, Włoch, Irlandii, są zbyt cenni, więc pracują jako notariusze,
sędziowie, dyplomaci, posługiwali się w swojej pracy prawem kanonicznym,
®
Legaci – w młodym kościele polskim organizują synody, zjazdy duchownych, przystosowywali
prawo kanoniczne do polskich warunków,
®
Studenci – wyjeŜdŜający do Bolonii, ParyŜa, by zdobyć wiedzę prawniczą. Gdy wracają przenoszą
zasady prawa rzymskiego oraz kanonicznego, np. Kadłubek, który był studentem paryskim i który
naleŜał do elity ok. 10 osób w Europie, ale takŜe np. Stefan Polak.
VII.
PRAWO śYDOWSKIE
®
1264 r – Bolesław PoboŜny wydaje przywilej dla śydów
POLSKIE INSTYTUCJE PRAWNE
VIII.
MIR ~ Ręka pańska
a.
Typy mirów:
i.
Miejscowy – drogi publicznej, drogi wiejskiej, targowiska, karczmy,
ii.
Osobowy – ochrona kobiet, obcych handlarzy, śydów,
iii.
Mieszany – o osobie arcybiskupa (chroniony jako osoba, jako kaŜdoczesne msc. jego
przebywania)
b.
Na podstawie Księgi Elbląskiej:
®
Gdy zabije się na drodze publicznej płaci się dwie kary:
®
Karę publiczną – za naruszenie miru, np. drogi publicznej – 50 grzywien. KsiąŜę jest
bowiem zainteresowany spokojem na drodze, bowiem moŜe to prowadzić do
utworzenia znanego szlaku handlowego,
®
Karę prywatną – krewnym zabitego, np. 50 grzywien
UKSW | WPiA |
PRAWO – I ROK
Strona 3 z 15
Bardzo wsiąka w grunt polski,
d.
Ortyle
®
[
NOTATKI Z ĆWICZEŃ
]
HISTORIA POLSKI
W tabeli przykłady kar:
Przewinienie
Mir
Kara prywatna Kara publiczna Oczyszczenie
Rycerza na drodze
publicznej
Drogi
publicznej
50 grzywien
50 grzywien
9 osób
Chłopa na drodze
publicznej
Drogi
publicznej
30 grzywien
50 grzywien
6 osób
Rycerza na drodze wiejskiej Drogi
wiejskiej
6 grzywien
6 grzywien
6 osób
Chłopa na drodze wiejskiej Drogi
wiejskiej
Kara 300
Płacona w kruszcu
(sól,
6 grzywien
6 osób
potem
minimalna,
np.
kurczak)
Bójka
Karczmy
Kara 300
Dla kogokolwiek,
bowiem jak ksiądz
szlachcic bratał się z
chłopem to sam
powinien przewidzieć
skutki działania.
Pobicie komornika przed
nieszporami
Karczmy
6 grzywien
Prawdopodobnie
przyszedł w celach
słuŜbowych.
Pobicie komornika po
nieszporach
Osobowy
Kara 300
Pewnie przyszedł pić.
Gwałt na szlachciance
Osobowy
Ile karze sąd
50 grzywien
Gwałt na chłopce
Osobowy
6 grzywien (niewiadomo jakiej kary)
Gwałt na chłopce, gdy
oddaliła się samowolnie
Osobowy
Kara 300
Nie wyslano jej, więc
sama sobie winna.
IX.
ORDALIA – SĄDY BOśE
a.
w drodze pojedynku:
®
Odbywają się, gdy brak świadków, Bóg ma zdecydować, kto ma rację.
®
Chłop vs Chłop – walczą na kije,
®
Rycerz vs Chłop – walczą na miecze, (chłop pozywa rycerza)
®
Chłop vs Rycerz – walczą na kije (rycerz pozywa chłopa)
®
Rycerz vs Rycerz – walczą na miecze
®
Biją się do kapitulacji lub do momentu ostatku sił strony. Przegrana oskarŜonego oznacza
konieczność zapłaty kary,
®
Jeśli ktoś pojedynkuje się jako zdrajca i przegra jest skazany na ukamienowanie,
®
MoŜe się oczyścić samodwunast (on + 11 świadków), jest to największe wymaganie,
®
KsiąŜę moŜe zostać zastąpiony osobą wybraną, równieŜ rycerz w sporze z chłopem, jeśli uzna
to za dyshonor,
®
Choroba moŜe teŜ doprowadzić do zastępstwa,
RównieŜ biskupi i opaci mogą zostać zastąpieni.
b.
w drodze próby Ŝelaza:
®
®
Jeśli strony nie mogą walczyć,
®
Człowiek ma przejść trzy kroki po rozŜarzonym Ŝelazie,
UKSW | WPiA |
PRAWO – I ROK
Strona 4 z 15
[
NOTATKI Z ĆWICZEŃ
]
HISTORIA POLSKI
®
Przegrywa, jeśli dezerteruje lub po 3 dniach troskliwej opieki po oglądnięciu stopy biegli
stwierdzą, Ŝe wystąpiły duŜe obraŜenie – oznacza to, Ŝe ktoś jest winny, przy niewielkich –
niewinny,
®
Podczas próby Ŝelaza początkowo oskarŜonego prowadziło dwóch księŜy,
MoŜna teŜ oburącz chwycić Ŝelazo i przejść 3 kroki, sytuacja następnie analogiczna,
c.
w formie próby zimnej wody:
®
Jeśli sąd chce skończyć rozprawę w ciągu jednego dnia, a nie ma dowodów, wrzuca
oskarŜonego do wody, naleŜy przy tym oznaczyć głowę, by sprawdzić, czy człowiek tonie,
®
NaleŜy mu związać powróz, by wyciągnąć go z wody tonącego,
®
Sędzia zgadza się na to niechętnie,
®
Niewinny jeśli tonie, winny jeśli dryfuje, bowiem wierzono, Ŝe woda winnego nie przyjmie,
W Anglii istnieli ludzie, którzy aranŜowali tak sprawę, by oskarŜone o czary kobiety nie
tonęły,
d.
w formie próby igły
®
Wierzono bowiem, Ŝe kobieta opętana ma na ciele takie miejsce, które podczas nakłucia nie
boli, a krew nie leci,
e.
w formie próby wagi
®
wierzono, Ŝe czarownice są lŜejsze od „normalnych” kobiet,
WaŜenie następowało na wadze miejskiej, po czym kobiecie wydawano certyfikat, który do
końca Ŝycia gwarantował jej bezpieczeństwo, mówił, Ŝe nie jest wiedźmą,
f.
w formie próby łez
®
kobieta powinna zaprzeczyć, Ŝe jest wiedźmą, a następnie rozpłakać się na zawołanie,
g.
w formie próby sera
h.
w formie losowania (najpierw 12 osób, następnie winnego)
i.
w formie próby mar
®
obejście trzy razy zmarłego, pocałowanie zwłok. Jeśli ciało się zmieniło – winny.
X.
INSTYTUCJA ŚLADU
a.
Jeśli chłop złapie sprawcę to oddaje go sędziemu,
b.
Sprawcę łapie z krzykiem cała wieś do skutku. Jeśli któraś wieś nie łapie z krzykiem – płaci karę,\
c.
Jeśli we wsi został odnaleziony trup i nie ma sprawcy – odpowiedzialność zbiorowa
XI.
INSTYTUCJA POCZĄTKU
a.
Dziś obrona konieczna.
b.
Jest to kontratyp – prawo nie pozwala zabijać, ale instytucja początku – tak
c.
NaleŜało udowodnić jedynie fakt napadnięcia, moŜna było uŜyć niewspółmiernych środkow,
PRAWO W OKRESIE MONARCHII STANOWEJ
XII.
PRAWO ZIEMSKIE –
ŹRÓDŁA POWSTANIA PRAWA
a.
Nadal jest to prawo zwyczajowe,
b.
Prawo zwyczajowe zaczyna być spisywane
c.
STATUTY KAZIMIERZA WIELKIEGO
®
Dla Wielkopolski i Małopolski,
®
Chęć ujednolicenia państwa i prawa
®
Wstępem miało być spisanie prawa zwyczajowego,
®
Dalej zbudowanie nowej systematyki prawa, kodyfikacji, (nie zdąŜył przed śmiercią)
®
Ogłoszono w Piotrkowie dla Wielkopolski (34 art.) oraz w Wiślicy dla Małopolski (59 art.)
®
4 dziedziny: prawo karne, ustrój państwa, ustrój sądów, proces sądowy,
®
W języku łacińskim,
®
Statuty były uzupełniane przez
extravacantes
(chodzące poza)
®
Petyle – uzupełniane przez propozycje na przyszłość,
®
Prejudykaty – wzorcowe wyniki sądowe (Idzik Ŝaluje na Falka, Idzik skarŜy Falka), są to
fikcyjne sytuacje wymyślone przez notariuszy,
UKSW | WPiA |
PRAWO – I ROK
Strona 5 z 15
®
®
®
Plik z chomika:
Ola1090
Inne pliki z tego folderu:
skanowanie0002.jpg
(1958 KB)
skanowanie0001.jpg
(1980 KB)
Sądy w Polsce.doc
(62 KB)
Godek_-_notatki.pdf
(203 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin