Choroba Cushinga u koni - Artykuł lek. wet. Pomorskiej i dr Gołyńskiego.pdf - weterynaria - wroniecka.magdalena

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

dr n. wet. Marcin Gołyński, lek. wet. Agnieszka Pomorska

Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich i Koni Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UP w Lublinie

u koni

WYBRANE ASPEKTY ETIOPATOGENEZY

I ROZPOZNAWANIA

Streszczenie

Choroba Cushinga u koni ( equine Cushing’s

disease – ECD, equine pituitary pars interme-

dia dysfunction – EPPID) klinicznie stwier-

dzana jest od lat, jednak ciągle stanowi

przedmiot dociekań naukowych z uwa-

gi na niewyjaśnioną do końca etiopato-

genezę oraz liczne wątpliwości dotyczące

interpretacji wyników badań dodatko-

wych, stosowanych w jej rozpoznawaniu.

Schorzenie nastręcza licznych trudności

w praktyce lekarsko-weterynaryjnej, przy

czym odnosi się to szczególnie do przy-

padków zwierząt młodych oraz będących

w początkowym okresie choroby.

O BECNE SPOJRZENIE

ne zmiany dotyczące tego narządu, może

powodować wystąpienie specyﬁcznego

zespołu objawów klinicznych, do których

zalicza się: osowiałość, nadmierne owło-

sienie, nadmierne pragnienie (PD) oraz

wielomocz (PU). Pojawia się specyﬁczna

sylwetka z uwagi na powiększenie zarysu

powłok brzusznych na skutek przemiesz-

czenia się tkanki tłuszczowej. Zaniki mię-

śniowe i utrata masy ciała są wynikiem

podwyższenia katabolizmu białek. Chore

konie są wyraźnie bardziej podatne na za-

każenia. Rozwija się u nich oporność in-

sulinowa, polegająca na obecności hiper-

glikemii i hiperinsulinemii (11).

Szacuje się, że u 25-80% osobników

dotkniętych schorzeniem może się roz-

wijać niepodatny na leczenie ochwat,

mający związek z nadmiernym wydzie-

laniem kortyzolu przez nadnercza, przy

czym istnieje tu wyraźna analogia ze skut-

kami ubocznymi stosowania glikokorty-

kosteroidów (5, 13). W patogenezie cho-

roby Cushinga koni może być także brana

pod uwagę nadnerczowozależna hiper-

kortyzolemia (pierwszorzędowa nad-

czynność kory nadnerczy). Jest ona spo-

wodowana zmianami nowotworowymi

gruczołów nadnerczowych, lecz z uwagi

na jej rzadkie występowanie, a tym sa-

mym znikomą liczbę przypadków klinicz-

nych, można to zjawisko pominąć w ni-

niejszym opracowaniu (12, 14).

Zespół objawów klinicznych typowych

dla choroby Cushinga koni nie jest wy-

nikiem wyłącznie podwyższonego pozio-

mu ACTH. Love (6) podaje, że zmiany

w zachowaniu dotkniętych osobników,

takie jak: osowiałość i uległość, mogą

być wynikiem podwyższonego pozio-

mu β-endorﬁn, które są naturalnymi li-

gandami dla receptorów opioidowych.

Według Millingtona i wsp. (8) jest on

60-krotnie wyższy w osoczu oraz 120 razy

wyższy w płynie mózgowo-rdzeniowym

chorych koni w porównaniu do zwierząt

zdrowych. Okada i wsp. (9) stwierdzi-

li ponadto, że w części pośredniej przy-

Rozpoznanie kliniczne choroby Cushin-

ga u koni opiera się na stwierdzeniu

typowych objawów klinicznych, takich

jak: nadmierny wzrost i skręcenie wło-

sa, osowiałość, nadmierne pragnienie,

wielomocz, występowanie specyﬁcznej

sylwetki oraz zaników mięśniowych

i utraty masy ciała. Jednak u zwierząt

do 11. roku życia i bez typowych obja-

wów klinicznych nie można postawić do-

kładnej diagnozy. W artykule omówiono

specyﬁkę schorzenia z uwzględnieniem

wybranych aspektów etiopatogenezy

i rozpoznawania.

NA ETIOPATOGENEZĘ

Choroba Cushinga dotyczy koni wszyst-

kich ras, głównie w wieku starszym.

Andrews i wsp. (2) stwierdzali choro-

bę u osobników obojga płci, podobnie

jak van der Kolk i wsp. (13), w wieku

od 7. do 33. roku życia, przy czym śred-

ni wiek określono na 22,5 roku. McFar-

lane i wsp. (7) podają, że ECD jest jed-

ną z częstszych chorób koni 15-letnich

i starszych.

Omawiana jednostka chorobowa

może być związana z występowaniem

przerostu, rozrostu lub gruczolaka czę-

ści pośredniej przysadki mózgowej, co

przyczynia się do zwiększenia ekspresji

proopiomelanokortyny (POMC) i wzro-

stu stężenia jej pochodnych, uwalnianych

z narządu w sposób niekontrolowany.

Należą do nich: adrenokortykotropi-

na (ACTH), peptyd kortykotropowopo-

dobny części pośredniej przysadki (adre-

nokortykotropina 18-39 - ACTH 18-39,

corticotropin-like intermediate lobe peptide

– CLIP), β-endorﬁna i α-melanotropi-

na (α- melanocyte stimulating hormone –

α-MSH) (3, 13, 11). Skutkiem tego zja-

wiska jest wzrost wydzielania kortyzolu

przez gruczoły nadnerczowe.

Zatem gruczolak części pośredniej

przysadki ( pars intermedia pituitary adeno-

ma – PIPA), podobnie jak inne wymienio-

Słowa kluczowe

Choroba Cushinga u koni, dysfunkcja

części pośredniej przysadki u koni, test

DEX/TRH

Abstract

Clinical diagnosis of Cushing’s disease

in horses (ECD) is based on examina-

tion of typical clinical signs as: long,

curly coat, lethargy, polyuria, polydipsia,

speciﬁc body silhouette, muscle atrophy

and weight loss. However, in animals

under 11 years old and without typi-

cal clinical signs there is a difﬁculty to

conﬁrm an accurate diagnosis. In this

article we described this syndrome, its

etiopathogenesis and diagnosis.

Key words

equine Cushing’s disease, equine pi-

tuitary pars intermedia dysfunction,

DEX/TRH test

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

www.weterynaria.elamed.pl

Choroba Cushinga

WETERYNARIA W PRAKTYCE

KONIE

sadki koni dotkniętych ECD można za-

obserwować zwiększoną liczbę komórek

ACTH-immunoreaktywnych oraz β-en-

dorﬁno-immunoreaktywnych.

Można założyć, że pojawienie się wy-

mienionych wcześniej dysfunkcji pła-

ta pośredniego przysadki mózgowej

ma związek z pierwotnym czynnikiem

uszkadzającym (np. stan zapalny) lub

jest wynikiem osłabienia podwzgórzo-

wych bodźców hamujących. Uważa się

za istotne, że dopamina jest inhibito-

rem receptorów D2 odpowiedzialnych za

ekspresję POMC w obrębie melanotro-

pów tworzących płat pośredni przysadki.

Orth i wsp. (10) uzyskali wyraźny spa-

dek poziomu pochodnych POMC w su-

rowicy koni z chorobą Cushinga po su-

plementacji dopaminy. Znajduje to wyraz

w wysokiej skuteczności klinicznej ago-

nisty dopaminy, pergolidu, w leczeniu

ECD. Mc Farlane i wsp. (7) wskazują na

5-krotnie mniejszą liczbę zakończeń do-

paminergicznych w płacie pośrednim, co

może świadczyć o neurodegeneracyjnym

dopaminergicznym podłożu choroby Cu-

shinga koni. Ponadto starają się dowieść,

że w powstawaniu schorzenia głów-

ną rolę może odgrywać – wynikający

z niedoborów przeciwutleniaczy – stres

oksydacyjny, którego markerem jest

3-nitrotyrozyna i wzrost jej poziomu.

Konie z ECD wykazywały w tym za-

kresie wyraźne różnice w porównaniu

do grupy kontrolnej, przy czym wśród

zwierząt zdrowych zaznaczał się wyraźny

wzrost poziomu 3-nitrotyrozyny u zwie-

rząt starszych. Dlatego należy sądzić, że

istnieje tu wyraźna analogia z chorobą

Parkinsona u ludzi.

Stres oksydacyjny może mieć ponad-

to związek z zaburzeniami metabolizmu

glukozy oraz opornością insulinową, któ-

ra jest odpowiedzią na podwyższenie po-

ziomu kortyzolu oraz podaż glikokorty-

kosteroidów.

U ZNANE ZASADY

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

www.weterynaria.elamed.pl

ROZPOZNAWANIA ECD

Diagnostyka kliniczna rozwiniętej po-

staci choroby Cushinga koni z reguły nie

stanowi problemu dla lekarzy praktyków,

jednak we wczesnej fazie schorzenia oka-

zuje się mieć ograniczoną przydatność.

Dlatego istotne jest zastosowanie uzna-

nych procedur diagnostycznych.

Do rozpoznawania wczesnych przy-

padków ECD Eiler i wsp. (4) wprowadzili

skojarzony test hamowania deksameta-

zonem i stymulacji hormonem uwal-

niającym tyreotropinę (TRH) – tzw. test

DEX/TRH. Polega on na stwierdzeniu

wzrostu poziomu kortyzolu po podaniu

TRH oraz braku hamowania wydziela-

nia kortyzolu w 24 godziny po podaniu

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

deksametazonu. Procedura badania

przedstawia się następująco:

– pobranie krwi żylnej na EDTA, najle-

piej o godz. 16:00,

– podanie dożylne deksametazonu

w dawce 0,04 mg/kg m.c.,

– po 3 godzinach pobranie kolejnej prób-

ki krwi oraz podanie dożylne 1 mg

TRH,

– pobranie kolejnych próbek krwi po ko-

lejnych 30 min oraz po 24 godzinach od

początku badania.

Próbki wiruje się w celu uzyskania

osocza, w którym dokonuje się pomiaru

poziomu kortyzolu z użyciem testu ko-

mercyjnego w dowolnym laboratorium.

Podwyższenie wyjściowego poziomu

kortyzolu może zostać stwierdzone u ko-

ni z ECD, jednak poziom normalny lub

obniżony nie wyklucza obecności gru-

czolaka części pośredniej przysadki (1).

Rozpoznanie laboratoryjne choroby Cu-

shinga koni może zostać postawione na

podstawie następujących danych: po

3 godzinach od podania deksametazo-

nu dochodzi do obniżenia poziomu kor-

tyzolu, wartość poziomu kortyzolu po

30 min od podania TRH wzrasta o 66%

lub więcej, stężenie kortyzolu wraca do

wyjściowego po 24 godzinach od poda-

nia deksametazonu.

Metoda ta została poddana ocenie

Andrewsa i wsp. (2), którzy porównali

uzyskiwane za jej pomocą wyniki z tzw.

złotym standardem, tj. wynikami uzyska-

nymi w badaniu histopatologicznym gru-

czołów przysadkowych 44 koni hospita-

lizowanych, m.in. z objawami ochwatu

kopytowego, kulawizny, wychudzenia

i ślepoty. Badaniem histopatologicznym

stwierdzili u 16 koni ECD – u 2 z nich

w teście DEX/TRH stwierdzono wyni-

ki fałszywie negatywne. Wśród 28 koni,

które nie wykazywały zmian w badaniu

histopatologicznym, u 6 stwierdzono re-

akcje fałszywie dodatnie w teście DEX/

TRH. Czułość testu oceniono na 88%,

zaś specyﬁczność na 79%.

P ODSUMOWANIE

Ustalono, że przydatność testu DEX/

TRH wzrasta wraz z wiekiem badanych

osobników, przy czym najwyższa jest po-

wyżej 11. roku życia. U zwierząt młod-

szych ze słabo nasilonymi objawami

klinicznymi napotykamy na wiele trud-

ności diagnostycznych, dlatego w celu

postawienia pewnego rozpoznania cho-

roby Cushinga u takich koni koniecz-

ne jest wypracowanie kryteriów rozpo-

znawczych. Muszą one opierać się na

wynikach wykonanego według ustalonej

instrukcji badania klinicznego podejrza-

nych zwierząt oraz wynikach testu DEX/

TRH. Powinny uwzględniać także:

– wiek koni,

– poziom β-endorﬁn w osoczu (oraz

ewentualnie innych pochodnych

POMC),

– występowanie oporności insulinowej,

– ocenę stanu antyoksydacyjnego

ustroju.

feldt B.H.: Diagnostic testing for pituitary pars

intermedia dysfunction in horses . “J. Am. Vet.

Med. Assoc.”, 1994, 204, 627-632.

4. Eiler H., Oliver J.W., Andrews F.M., Fecte-

au K.A., Green E.M., McCracken M.: Re-

sults of a combined dexamethasone suppres-

sion/thyroid-releasing hormone stimulation test

in healthy horses and horses suspected to have

a pars intermedia pituitary adenoma . “J. Am.

Vet. Med. Assoc.”, 1997, 211, 79-81.

5. Hillyer M.H., Taylor F.R.G., Mair T.S.,

Murphy D., Watson T.D.G., Love S.: Dia-

gnosis of hyperadrenocortism in the horse .

“Equine Vet. Edu.”, 1992, 4, 131-134.

6.Love S.: Equine Cushing’s disease . “Br. Vet.

J.”, 1993, 149, 139-153.

7. McFarlane D., Donaldson M.T., Saleh T.M.,

Cribb A.E.: The Role of Dopaminergic Neuro-

degeneration in Equine Pituitary Pars Interme-

dia Dysfunction (Equine Cushing’s Disease).

49th Annual Convention of the American

Association of Equine Practitioners, New

Orleans, Louisiana 2003.

8. Millington W.R., Dybdal N.O., Dawson R.Jr,

Manzini C., Mueller G.P.: Equine Cushing’s

disease: differential regulation of beta-endor-

phin processing in tumors of the intermedia-

te pituitary. “Endocrinology”, 1988, 123,

1598-1604.

9. Okada T., Yuguchi K., Kiso Y., Morikawa Y.,

Nambo Y., Oikawa M, Sasaki F.: A case of

a pony with Cushing’s disease . “J. Vet. Med.

Sci.”, 1997, 59, 707-710.

10. Orth D.N., Holscher M.A., Wilson M.G.,

Nicholson W.E, Plue R.E., Mount C.D.:

Equine Cushing’s disease: plasma immuno-

reactive proopiolipomelanocortin peptide and

cortisol levels basally and in response to dia-

gnositic tests . “Endocrinology”, 1982, 110,

1430-1441.

11. Schott H.C.: Pituitary pars intermedia dys-

function: Equine Cushing’s disease . “Vet. Clin.

N. Am. Equine Pract.”, 2002, 18, 237-270.

12. Van der Kolk J.H., Ijzer J., Overgaauw P.A.,

van der Linde-Sipman J.S.: Pituitary-inde-

pendent Cushing’s syndrome in a horse . “Equ-

ine Vet. J.”, 2001, 33, 110-112.

13. Van der Kolk J.H., Kalsbeek H.C., van Gar-

deren E., Wensing T., Breukink H.J.: Equ-

ine pituitary neoplasia: a clinical report of 21

cases (1990-1992). “Vet. Rec.”, 1993, 133,

594-597.

14. Van der Kolk J.H., Mars M.H., van der Ga-

ag I.: Adrenocortical carcinoma in a 12-year-

-old mare . “Vet. Rec.”, 1994, 134, 113-115.

Piśmiennictwo

1. Andrews F.M., Eiler H., Oliver J.W., Fecte-

au K.A., Green E.M., McCracken M.: Dia-

gnosis of Pituitary Adenoma by Using a Com-

bined Dexamethasone Suppression and TRH

Stimulation Test . “AAEP Procedings”, 1997,

43, 349-351.

2. Andrews F.M., Frank N., Sommerdahl C.S.,

Eiler H., Rohrbach B.W., McCracken M.:

Diagnostic Value of a Combined Dexametha-

sone Suppression/Thyrotropin-Releasing Hor-

mone Stimulation Test in Equine Cushing’s

Disease . 50th Annual Convention of the

American Association of Equine Practi-

tioners, 2004 Denver, CO, USA.

3. Dybdal N.O., Harreaves K.M., Madigan

J.E., Gribble D.H., Kennedy P.C., Staben-

dr n. wet. Marcin Gołyński

Zakład Chorób Wewnętrznych

Zwierząt Gospodarskich i Koni

Katedra i Klinika Chorób

Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

UP w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30

e-mail: marcelgo@op.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

www.weterynaria.elamed.pl

Choroba Cushinga u koni - Artykuł lek. wet. Pomorskiej i dr Gołyńskiego.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: