Epos - inaczej epopeja, jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki. Obejmuje utwory najczęściej poetyckie (np. Iliada), rzadziej tworzone prozą (np. Tain bo Coulange), a ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo historycznych lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu, lub też opowieść o prapoczątkach tego narodu lub grupy etnicznej. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych (np. Ramajana). Najwcześniejsze eposy mają charakter zbioru opowieści mitycznych i wywodzą się często z czasów, w których grupa ich autorów nie znała pisma.
Prostszą, krótszą odmianą jest poemat epicki (np. Beowulf). Często głównym wątkiem eposu jest historia jednego rodu panującego (Pieśń o Nibelungach) lub dzieje życia jednego, niezwykłego, heroicznego bohatera (Odyseja), ale może on też przedstawiać opowieść o całym ludzie (Kalevala), o jego początkach (Eneida), także o jego bogach (Dzieje Dionizosa, Edda) i przodkach (eposy Hezjoda). Dawne eposy i poematy epickie przeznaczone były do recytowania lub do śpiewania, często zawierały elementy rytuałów religijnych i były używane w celach religijnych, stanowiły też często zapis religii i mitologii danego ludu, jego wartości moralnych, obyczajowości i najstarszego języka. Za ostatnią "żywą epopeję" uważa się nawiązującą do początków buddyzmu tybetańskiego Epopeję o Królu Gesarze. Wśród Tybetańczyków i Mongołów znaleźć można ok 140 pieśniarzy, którzy zajmują się tą balladą. Eposy powstałe w czasach późniejszych (takie jak np. "Raj utracony" i "Pan Tadeusz") są dziełami czysto literackimi, które nie wywodzą się bezpośrednio z ustnej tradycji epickiej.
· Gilgamesz - literatura akkadyjska - 20 wiek p.n.e
· Enuma Elisz - literatura babilońska
· Ramajana - literatura sanskrycka - II wiek p.n.e. - II wiek n.e.
· Mahabharata - literatura sanskrycka - IV wiek p.n.e. - IV wiek n.e
· Iliada - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
· Odyseja - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
· eposy Hezjoda
· Roczniki - literatura rzymska - Enniusz - II wiek p.n.e.
· Eneida - literatura rzymska - Wergiliusz - I wiek p.n.e
· Farsalia - literatura rzymska - Lukan - I wiek n.e.
· Achilleida - literatura rzymska - Stacjusz - I wiek n.e.
· Tebaida - literatura rzymska - Stacjusz - I wiek n.e.
· Punica - literatura rzymska - Silius Italicus - I wiek n.e.
· Argonautica - literatura rzymska - Waleriusz Flakkus - I wiek n.e.
· Dzieje Dionizosa Nonnos z Panopolis
· Epopeja o Królu Gesarze - tybetański epos - X/XI wiek
· Szahname (Księga królewska) - Ferdousi - literatura perska - X/XI wiek
· Beowulf - literatura angielska - IX wiek
· Widsidh - literatura angielska
· Pieśń o Rolandzie - literatura francuska - XI wiek
· Digenis Akritas - literatura Bizancjum - XII wiek
· Edda - XIII wiek
· Pieśń o Nibelungach - XIII wiek
· Parsifal i Willehalm - autorstwa Wolframa von Eschenbach - XII/XIII wiek
· Kalevala - spisana w XIX wieku
· Kalevipoeg - estoński epos wzorowany na Kalevali
· Życie i przygody Remusa - literatura kaszubska - XX wiek
· Heimskringla
· Bitwa pod Maldon - literatura angielska
· Pieśń o Cydzie
· Tain. Uprowadzenie stad z Coulange
· Mabinogion
· Cad Gaddou. Bitwa Drzew
· Saga rodu Wölsungów
· sagi islandzkie
· cykl feniański
· cykl ulsterski
· cykl arturiański
· Słowo o wyprawie Igora
· Pieśń o Hildebrandzie
· Hikayat Hang Tuah - malezyjski epos narodowy
· Epos o Manasie - Kirgistan
· Jerozolima wyzwolona Tassa
· Orland Szalony Ariosta
· Raj utracony Miltona
· Królowa elfów Spensera
· Silmarillion
· Władca Pierścieni
· Pan Tadeusz - Adama Mickiewicza
Zobacz też: literatura, poezja, epos narodowy, przegląd zagadnień z zakresu literatury.
joasia_klaudia