CELE KSZTAŁCENIA
Cele nauczania to świadomie założone efekty, które pragniemy uzyskać w wyniku procesu kształcenia; zamierzone właściwości uczniów, wyrażające się opanowaniem przez nich określonych czynności (wiadomości i umiejętności).
Bolesław Niemierko (Między oceną szkolną..., s. 80) wyróżnia dwa rodzaje celów: cele ogólne, formułowane jako kierunki dążeń pedagogicznych, oraz formułowane jako zamierzone osiągnięcia -- cele operacyjne.
W literaturze przedmiotu można też znaleźć podział bardziej szczegółowy, wyliczający kolejno cele:
v ogólne, np. wyznaczające kierunki działań w edukacji, jak np. Ustawa o systemie oświaty,
v kierunkowe, jak choćby te określające wytyczne w zakresie np. kształcenia zawodowego czy dotyczące doskonalenia umiejętności wykorzystywania przez uczniów technologii informacyjnej -- zapisy takie odnajdziemy np. w podstawach programowych,
v etapowe, np. dla kolejnych etapów kształcenia (np. dla gimnazjum), które formułują np. autorzy programów nauczania,
v szczegółowe, którymi posługują się nauczyciele np. w projektach edukacyjnych czy planowaniu wynikowym; szczególną postacią celów szczegółowych są cele operacyjne („czynnościowe”), formułowane np. podczas sporządzania kartotek testów czy tworzenia planów dydaktycznych (odpowiedników tzw. konspektów lekcji). Należy pamiętać, iż wszystkie cele operacyjne są celami szczegółowymi, ale nie wszystkie cele szczegółowe są celami operacyjnymi. By się nimi stać, muszą bowiem spełniać odpowiednia kryteria, tj. powinny być: odpowiednie, jednoznaczne, wykonalne, obserwowalne, mierzalne, upodmiotowione, komunikatywne, określone czasowo.
Operacjonalizacja celów to zamiana celów ogólnych na operacyjne, w wyniku czego doprecyzowuje się je, uszczegóławia, konkretyzuje i upodmiotawia. Tym samym cele operacyjne powinny być: odpowiednie, jednoznaczne, wykonalne, obserwowalne, mierzalne, upodmiotowione, komunikatywne i określone czasowo.
CELE OPERACYJNE
Forma nadawana celom kształcenia. Z operacyjnym formułowaniem celów kształcenia mamy do czynienia wówczas, gdy jest opisany wynik, jaki powinien zostać osiągnięty po odbytym kształceniu. W literaturze, dotyczącej operacjonalizacji celów kształcenia, wymieniane są trzy składniki, które powinny być spełnione, aby uznać, że cel został wyrażony operacyjnie:
dokładne określenie i nazwane czynności, która uczeń będzie musiał wykonać;
opisanie warunków, które powinny towarzyszyć tej czynności, którą uczeń będzie wykonywał (z czego może lub musi korzystać, na jakiej aparaturze będzie dana czynność wykonywał);
jaką zakładamy sprawność, którą uczeń powinien osiągnąć w odniesieniu sprawdzanej czynności.
Cele operacyjne można sformułować dla każdej jednostki lekcyjnej i dla każdego z jej elementów. Przykład celu sformułowanego w sposób operacyjny: uczeń powinien umieć odróżniać i prawidłowo nazywać elementy składowe silnika elektrycznego.
CZASOWNIKI OPERACYJNE
Czasowniki precyzyjnie określające daną w sposób umożliwiający dokonanie oceny wyników nauczania uzyskiwanych przez uczniów w trakcie nauki szkolnej. Stosuje się je przy formułowaniu operacyjnych celów kształcenia. Przykładowe czasowniki operacyjne: mierzyć, wybrać, porównać, zastosować, rozróżniać, narysować
WYKAZ CZASOWNIKÓW OPERACYJNYCH
Analizować
badać
decydować
dobierać
dostarczać
definiować
dokonać analizy
diagnozować
dokonać syntezy
ewaluować
formułować
gromadzić
ilustrować
informować
ingerować
izolować
kierować
kontrolować
komunikować się
konstruować
krytykować
manipulować
modyfikować
mierzyć
mobilizować
nazywać
nastawiać
narysować
objaśnić
oczyszczać
określać
określić funkcję
obliczać
odróżniać
określać przyczyny
opisywać
ocenić
opowiadać
określać skutki
oznaczać
organizować
planować
pokazać
porównywać
prognozować
przeciwstawiać
przekonać
przetłumaczyć
przyjmować
pytać
podkreślać
pomagać
porządkować
prowadzić
przedstawiać
przekształcić
przewidywać
przynosić
podtrzymywać
połączyć
praktykować
przechowywać
przegrupować
przeliczyć
przygotować
przeczytać
redagować
rozdzielać
rozróżniać
różnicować
scharakteryzować
sortować
stawiać
sugerować
śledzić
szacować
trzymać
rozkładać
rozwiązywać
rozpoznać
rozwijać
sklasyfikować
sporządzić, np. listę
stosować
syntezować
skonstruować
sprawdzić
stwierdzić
uczestniczyć
udowodnić
ułatwiać
unikać
umiejscawiać
uporządkować
usunąć
upraszczać
uzasadniać
uzyskiwać
używać
umieszczać
uogólniać
ustalać
utrzymywać
użytkować
ważyć
weryfikować
włączyć
wnioskować
wprowadzać
wskazywać
współpracować
wstawiać
wybrać
wyciągać
wyjaśniać
wygłosić
wykazywać
wykonać
wykrywać
wykreślać
wyliczać
wymierzać
wypełniać
wyszczególniać
wytaczać
wyznaczać
zachęcać
zamknąć
zakładać
zaplanować
zapobiegać
zastosować
zestawić
zinterpretować
zmienić
zmierzyć
zmniejszyć
zrekonstruować
zrobić
joasia_klaudia