pdf40117327_4.pdf

2. CYWILNOPRAWNE

141–143

– wyr. SN z 11 wrzeœnia 1997 r., II UKN 232/97 (,,Œwiadczenie pracy w zmianach, dyspozy-

cyjnoœæ i podporz¹dkowanie pracownika s¹ cechami charakterystycznymi wy³¹cznie dla za-

trudnienia w ramach stosunku pracy.");

– wyr. SN z 2 wrzeœnia 1998 r., I PKN 293/98 („Je¿eli w stosunku prawnym nie przewa¿aj¹

cechy stosunku pracy, to o jego charakterze przes¹dza nazwa i sposób realizacji zobowi¹za-

nia.”);

– wyr. SN z 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/99 („Zatrudnienie nie musi mieæ charakteru pracow-

niczego. Praca mo¿e byæ œwiadczona tak¿e na podstawie umów cywilnoprawnych”).

Literatura: M. Gersdorf, Umowa o pracê. Umowa o dzie³o. Umowa zlecenia , Warszawa 1995;

R. Golat, Umowa o dzie³o , Warszawa 2003; Kodeks cywilny. Komentarz , t. II, pod red. K. Pie-

trzykowskiego, Warszawa 2003; £. Pisarczyk, Ró¿ne formy zatrudnienia , Warszawa 2003.

B. Umowa o dzie³o

141

Wykonywanie pracy mo¿e odbywaæ siê na podstawie umowy o dzie³o.

Umowa o dzie³o

zosta³a uregulowana w k.c. ( art. 627 i n. ). Przez umowê o dzie³o przyj-

muj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê do wykonania oznaczonego dzie³a, a zamawiaj¹cy zobo-

wi¹zuje siê do zap³aty wynagrodzenia. Stronami tej umowy s¹: ten, czyim wysi³kiem, stara-

niem i prac¹ dzie³o ma zostaæ wykonane (

przyjmuj¹cy zamówienie

), oraz ten, dla kogo

dzie³o ma byæ wykonane (

stosunek podpo-

rz¹dkowania, charakterystyczny w umowie o pracê, ani inny stosunek zale¿noœci.

zamawiaj¹cy

). Miêdzy stronami

nie istnieje

a. Cechy umowy

142

Umowa o dzie³o charakteryzuje siê okreœlonymi cechami, które musz¹ byæ spe³nione, aby

dana praca mog³a byæ wykonywana na podstawie tej umowy. S¹ to przede wszystkim:

– z góry okreœlony i pewny do osi¹gniêcia rezultat pracy;

– odp³atnoœæ za pracê wykonan¹ zgodnie z umow¹.

Umowa o dzie³o jako typowa umowa rezultatu mo¿e byæ wykorzystywana w tych przypad-

kach, w których chodzi o wykonanie czynnoœci prowadz¹cej do powstania konkretnego rezul-

tatu o charakterze materialnym lub niematerialnym. Dzie³em mog¹ byæ rezulataty intelektu-

alnie utrwalone w postaci planu, modelu, obliczenia itp. Rezultat musi byæ obiektywnie

osi¹galny i w konkretnych warunkach pewny .

Przedmiotem umowy o dzie³o mo¿e byæ zatem wykonanie okreœlonych przedmiotów, re-

mont mieszkania, sporz¹dzenie ekspertyzy lub t³umaczenia itp.

Dzie³o ma byæ rezultatem zamierzonym przez strony. Rezultat ten musi byæ z góry okreœlony,

a jego osi¹gniêcie musi byæ uwa¿ane przez strony za pewne, a nie jedynie prawdopodobne.

Okreœlenie mo¿e nast¹piæ przy u¿yciu ró¿nych metod, np. przez opis. Sposób okreœlenia

dzie³a nie mo¿e jednak budziæ w¹tpliwoœci, o jakie dzie³o chodzi. Odpowiedzialnoœæ przyj-

muj¹cego zamówienie w przypadku nieosi¹gniêcia celu umowy jest odpowiedzialnoœci¹ za

nieosi¹gniêcie zamierzonego rezultatu, a nie za brak nale¿ytej starannoœci.

143

Kolejnym istotnym elementem umowy o dzie³o jest jej

, co oznacza, ¿e za wyko-

nanie dzie³a nale¿y siê przyjmuj¹cemu zamówienie wynagrodzenie. Wysokoœæ wynagrodze-

nia mo¿na okreœliæ przez wskazanie podstaw do jego ustalenia, np. odwo³anie siê do okreœlo-

nych cenników lub stawek. Jeœli strony w umowie nie okreœli³y wynagrodzenia lub nie wska-

odp³atnoœæ

www.meritum.pl

119

144–147

POZOSTA£E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY

za³y podstaw do jego ustalenia, przyjmuje siê, ¿e wykonawcy przys³ugiwaæ bêdzie zwyk³e wy-

nagrodzenie za dzie³o danego rodzaju. W przypadku gdy i w ten sposób nie da siê ustaliæ wy-

sokoœci wynagrodzenia, nale¿y siê wynagrodzenie odpowiadaj¹ce uzasadnionemu nak³adowi

pracy oraz innym nak³adom, jakie poniós³ przyjmuj¹cy zamówienie.

Powy¿sze sposoby ustalenia wynagrodzenia maj¹ charakter pomocniczy, gdy¿ w praktyce

w zale¿noœci od rodzaju dzie³a i zadañ, jakie ci¹¿¹ na przyjmuj¹cym zamówienie, ustalenie

wynagrodzenia odbywa siê z wykorzystaniem dwóch sposobów: wynagrodzenia rycza³towego

lub kosztorysowego. Ten ostatni sposób wystêpuje zwykle przy dzie³ach o bardziej skom-

plikowanej kalkulacji.

WA¯NE! Strony maj¹ swobodê w okreœleniu wynagrodzenia w umowie o dzie³o. Wynagrodzenie

nale¿ne z tytu³u umowy o dzie³o nie musi mieæ postaci pieniê¿nej.

b. Obowi¹zki stron umowy

144

Podstawowym obowi¹zkiem przyjmuj¹cego zamówienie jest wykonanie dzie³a. Jest on od-

powiedzialny za

. Sposób wykonania dzie³a jest pozostawiony uznaniu przyj-

muj¹cego zamówienie. Jest on zwi¹zany jedynie ustaleniami co do w³aœciwoœci dzie³a ustalo-

nego w umowie lub wynikaj¹cych z charakteru danego dzie³a. Przyjmuj¹cy nie ma obowi¹zku

osobistego wykonania dzie³a, chyba ¿e wynika to z umowy lub charakteru dzie³a (np. utwór

artystyczny). Je¿eli jednak sam nie wykonuje dzie³a, jest zobowi¹zany do kierowania osoba-

mi, którymi siê pos³uguje i za które odpowiada. Z chwil¹ ukoñczenia dzie³a powinien je wy-

daæ zamawiaj¹cemu i umo¿liwiæ mu korzystanie z dzie³a. W niektórych sytuacjach samo wy-

konanie dzie³a umo¿liwia korzystanie z niego, np. wykonanie naprawy instalacji wodno-

-sanitarnej.

jakoœæ dzie³a

145

Podstawowym obowi¹zkiem zamawiaj¹cego jest

przyjmuj¹cemu

zamówienie. Jeœli strony nie postanowi¹ inaczej, nale¿y siê ono w chwili oddania dzie³a.

W przypadku niewykonania dzie³a z przyczyn le¿¹cych po stronie zamawiaj¹cego przyjmu-

j¹cemu zamówienie nale¿y siê wynagrodzenie pomniejszone jednak o to, co przyjmuj¹cy

oszczêdzi³ z powodu niewykonania dzie³a. S¹ to zazwyczaj oszczêdnoœci materia³ów i innych

wydatków, np. niewykorzystanie farb malarskich do pomalowania mieszkania itp.

zap³ata wynagrodzenia

146

Gdy dzie³o zostanie ukoñczone, na zamawiaj¹cym ci¹¿y obowi¹zek

. Ode-

branie dzie³a, zale¿nie od jego charakteru, mo¿e oznaczaæ wiêcej ni¿ odebranie przedmiotu

œwiadczenia. Zamawiaj¹cy powinien ustaliæ, czy dzie³o odpowiada zamówieniu, np. poprzez

sprawdzenie, czy reperacja rzeczy zosta³a dokonana, instalacja elektryczna funkcjonuje bez

usterek itp.

odebrania dzie³a

c. Ustanie stosunku prawnego

147

Stosunek prawny ³¹cz¹cy strony umowy o dzie³o koñczy siê normalnie wraz z wype³nieniem

œwiadczenia stron. W pewnych sytuacjach mo¿e dojœæ do przedwczesnego ustania tego sto-

sunku. W przeciwieñstwie do umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy wreszcie umowy o pra-

cê, umowa o dzie³o nie prowadzi do nawi¹zania trwa³ej wiêzi prawnej miêdzy stronami. Sto-

sunek prawny ³¹cz¹cy strony ma raczej

charakter jednorazowy

, zmierzaj¹cy do osi¹gniêcia

120

www.meritum.pl

2. CYWILNOPRAWNE

148

konkretnego rezultatu (efektu). Z tego te¿ powodu nieprzydatna by³aby tu konstrukcja wypo-

wiedzenia umowy.

W zwi¹zku z tym na gruncie umowy o dzie³o zastosowanie znalaz³a instytucja odst¹pienia

od umowy. W przypadku odst¹pienia istniej¹ca dotychczas umowa nie wywo³uje ¿adnych

skutków prawnych i nale¿y j¹ traktowaæ jako nieby³¹.

Jednostronne odst¹pienie od umowy, jako sytuacja wyj¹tkowa, mo¿e nast¹piæ tylko w œciœle

okreœlonych przez prawo sytuacjach:

– jeœli przyjmuj¹cy zamówienie opóŸnia siê z rozpoczêciem lub wykonaniem dzie³a w takim

stopniu, i¿ nie jest prawdopodobne, aby ukoñczy³ je w terminie. Odst¹pienie mo¿e

nast¹piæ bez wyznaczenia dodatkowego terminu i przed up³ywem terminu do wykonania

dzie³a (art. 635 k.c.) ;

– je¿eli przyjmuj¹cy zamówienie wykonuje dzie³o w sposób wadliwy lub sprzeczny z umow¹,

a wyznaczony przez zamawiaj¹cego termin co do zmiany sposobu wykonania dzie³a ju¿

up³yn¹³ (art. 636 k.c.) ;

– je¿eli dzie³o ma istotne wady, których nie da siê usun¹æ lub z okolicznoœci wynika, ¿e przy-

jmuj¹cy zamówienie nie zdo³a ich usun¹æ (art. 637 k.c.) ;

– jeœli w wyniku urzêdowej zmiany cen lub stawek albo koniecznoœci przeprowadzenia prac

dodatkowych zasz³a potrzeba znacznego podwy¿szenia wynagodzenia kosztorysowego, za-

mawiaj¹cy mo¿e od umowy odst¹piæ. Powinien jednak uczyniæ to niezw³ocznie, p³ac¹c

przyjmuj¹cemu zamówienie odpowiedni¹ czêœæ umówionego wynagrodzenia (art. 631

k.c.) .

Do momentu ukoñczenia dzie³a zamawiaj¹cy mo¿e w ka¿dym czasie odst¹piæ od umowy

(art. 644 k.c.) . Dzie³o jest nieukoñczone, gdy nie nadaje siê do wydania i odbioru. Chocia¿

uprawnienie to wydaje siê bardzo korzystne, w praktyce jednak wi¹zaæ siê mo¿e ze znaczny-

mi trudnoœciami. Chc¹c od umowy odst¹piæ, zamawiaj¹cy musi zap³aciæ przyjmuj¹cemu za-

mówienie przewidziane wynagrodzenie. Od umówionej kwoty mo¿e odliczyæ jedynie to, co

druga strona zaoszczêdzi³a z powodu niewykonania dzie³a. Ustalenie kwot podlegaj¹cych od-

liczeniu zale¿y od okolicznoœci wystêpuj¹cych w konkretnym przypadku. W g³ównej mierze

bêdzie to nak³ad pracy ( tzw. robocizna ) zaoszczêdzony w zwi¹zku z tym, ¿e dzie³o zosta³o

przerwane.

d. Ró¿nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ zlecenia

148

Umowa o dzie³o ró¿ni siê od umowy zlecenia tym, ¿e zawsze musi koñczyæ siê konkretnym,

mo¿liwym do przewidzenia i sprawdzalnym rezultatem . W umowie zlecenia nie akcentuje

siê warunku rezultatu, ale koniecznoœæ wykonywania powtarzaj¹cych siê czynnoœci. W umo-

wie o dzie³o mniejsze znaczenie ma obowi¹zek osobistego wykonywania dzie³a, byleby rezul-

tat koñcowy zosta³ osi¹gniêty. W umowie zlecenia zaœ obowi¹zek osobistego œwiadczenia jest

w zasadzie regu³¹. W przeciwieñstwie do zlecenia, umowa o dzie³o jest zawsze odp³atna.

Brak wynagrodzenia w przypadku umowy zlecenia mo¿e natomiast wynikaæ albo z wyraŸnego

postanowienia umowy, albo z okolicznoœci sprawy. W przeciwnym wypadku za wykonanie zle-

cenia przys³uguje stronie wynagrodzenie.

www.meritum.pl

121

149

POZOSTA£E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY

Najistotniejsze ró¿nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ zlecenia przedstawia poni¿sza

tabela:

Cecha

Umowa o dzie³o

Umowa zlecenia /

Umowa o œwiadczenie us³ug

Sposób wykonywa-

nia umowy

Przyjmuj¹cy zamówienie zobo-

wi¹zuje siê do osi¹gniêcia kon-

kretnego, okreœlonego rezultatu.

Sposób wykonania dzie³a jest za-

le¿ny od woli wykonuj¹cego za-

mówienie

Zleceniobiorca zobowi¹zany jest do staranne-

go wykonywania powtarzaj¹cych siê czynno-

œci prawnych (przy umowie o œwiadczenie

us³ug – czynnoœci faktycznych, œwiadczenie

us³ug),

nie

osi¹gniêcia

okreœlonego

rezultatu

Osobiste wykonywa-

nie pracy

Przyjmuj¹cy zamówienie nie ma

obowi¹zku

Osobiste wykonywanie pracy jest zasad¹.

Przyjmuj¹cy zlecenie mo¿e powierzyæ wyko-

nanie zlecenia innej osobie. Zastrze¿enie takie

jest dopuszczalne, je¿eli wynika z umowy, ze

zwyczaju albo gdy zleceniobiorca jest zmu-

szony do tego przez szczególne okolicznoœci

(powinien zawiadomiæ o tym daj¹cego zlece-

nie)

osobistego

wykony-

wania

pracy,

chyba

¿e

takie

zastrze¿enie

zostanie

zawarte

w umowie

Odp³atnoœæ za wyko-

nan¹ pracê

Umowa jest odp³atna. Zamawi-

aj¹cy jest zobowi¹zany uiœciæ wy-

nagrodzenie w chwili wydania

dzie³a w wysokoœci odpowiada-

j¹cej

Umowa mo¿e byæ nieodp³atna. Jednak brak

wynagrodzenia musi wynikaæ z umowy lub

okolicznoœci. Jednak nieodp³atne zlecenie, to

w praktyce rzadkoœæ

jego

wartoœci,

chyba

¿e

umowa stanowi inaczej

PRZYK£AD Spó³ka X zawar³a z radc¹ prawnym umowê o dzie³o, na mocy której zobo-

wi¹zany jest sporz¹dzaæ opinie prawne i w zale¿noœci od potrzeb œwiadczyæ pomoc

prawn¹.

Kwalifikacja prawna stosunku prawnego jako umowy o dzie³o jest nieprawid³owa, gdy¿

przedmiotem umowy o dzie³o jest wykonywanie czynnoœci jednorazowej, prowadz¹cej

do powstania okreœlonego rezultatu. Tak¹ czynnoœci¹ mo¿e byæ w przedstawionym

przyk³adzie sporz¹dzenie jednorazowej opinii prawnej lub udzielenie porady w skompli-

kowanej sytuacji faktycznej, a nie wykonywanie powtarzaj¹cych siê czynnoœci doradz-

twa.

W przedstawionym przyk³adzie w³aœciwa jest umowa zlecenie jako umowa starannego

dzia³ania.

Podobnie nie nale¿y kwalifikowaæ jako umowy o dzie³o nastêpuj¹cych dzia³añ:

–

udzielanie korepetycji;

– nauczanie jêzyka obcego;

– wykonanie okreœlonej produkcji artystycznej, np. koncertu.

W przedstawionych przyk³adach mamy do czynienia z umowami o œwiadczenie us³ug,

do których nale¿y stosowaæ przepisy o zleceniu. W umowie o dzie³o konieczne jest jas-

ne zdefiniowanie rezultatu, a w przedstawionych przyk³adach wystêpuje trudny do okre-

œlenia, niematerialny rezultat dzia³alnoœci ludzkiej.

e. Umowa o dzie³o a umowa o pracê

149

Umowa o dzie³o ró¿ni siê od umowy o pracê przede wszystkim charakterem œwiadczonej pra-

cy – umowa o dzie³o jest

umow¹ rezultatu

umow¹ starannego

, zaœ umowa o pracê

dzia³ania

. W umowie o dzie³o przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê wobec zamawia-

j¹cego do osi¹gniêcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Przy umowie o pracê pracownik

122

www.meritum.pl

2. CYWILNOPRAWNE

150

zobowi¹zuje siê do œwiadczenia pracy lub bycia w gotowoœci do jej pe³nienia. W umowie

o dzie³o przedmiotem œwiadczenia jest gotowy rezultat pracy ludzkiej, w zwi¹zku z tym ryzyko

dzia³ania spoczywa na wykonawcy dzie³a. W przypadku zaœ umowy o pracê ryzyko to obci¹¿a

pracodawcê.

Ponadto w umowie o dzie³o nie akcentuje siê obowi¹zku

wykonania zobowi¹za-

nia, natomiast umowa o pracê wi¹¿e siê nierozerwalnie z obowi¹zkiem osobistego œwiadcze-

nia pracy przez pracownika. Nie wystêpuje te¿ charakterystyczny dla umowy o pracê stosu-

nek podporz¹dkowania pracownika pracodawcy w procesie pracy. W umowie o dzie³o wyko-

nawca dysponuje du¿¹ samodzielnoœci¹ co do miejsca, sposobu i czasu wykonania dzie³a

– jest zobowi¹zany jedynie do dostarczenia dzie³a w umówionym terminie.

Dla rozró¿nienia istotny jest te¿ fakt, ¿e stosunek pracy nawi¹zany na podstawie umowy

o pracê ma

osobistego

. Natomiast stosunek cywilnoprawny powsta³y z umowy

o dzie³o w³aœciwoœci tej nie posiada – œwiadczenie przyjmuj¹cego zamówienie jest z regu³y

jednorazowe

charakter trwa³y

Podstawowym podobieñstwem pomiêdzy umowami jest ich odp³atny charakter. Jednak¿e

prawne ukszta³towanie wynagrodzenia z umowy o dzie³o w zasadniczy sposób ró¿ni siê od

wynagrodzenia ze stosunku pracy. Przede wszystkim:

– wynagrodzenie za dzie³o nie ma charakteru okresowego i nie musi byæ oznaczone w pie-

ni¹dzu, wynagrodzenie z umowy o pracê przeciwnie – jest œwiadczeniem okresowym

i musi byæ wyra¿one w pieni¹dzu (przynajmniej w swej podstawowej czêœci);

– zap³ata za dzie³o jest ustalana rycza³towo lub kosztorysowo, zaœ p³aca ze stosunku pracy

stosownie do iloœci, jakoœci i rodzaju pracy, a tak¿e kwalifikacji pracownika;

– przy umowie o dzie³o zap³ata nastêpuje za wykonanie dzie³a, w umowie o pracê wynagro-

dzenie nale¿y siê pracownikowi niezale¿nie od koñcowego efektu pracy.

150

Najistotniejsze

ró¿nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ o pracê

przedstawia poni¿sza

tabela:

Cecha

Umowa o dzie³o

Umowa o pracê

Sposób wykonywania

pracy

Przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje

siê do osi¹gniêcia okreœlonego rezulta-

tu. Sposób wykonania dzie³a zale¿y od

uznania przyjmuj¹cego zamówienie

Pracownik jest zobowi¹zany do wyko-

nywania pracy, a nie do osi¹gniêcia

rezultatu

Charakter stosunku

prawnego

Jednorazowy w celu wykonania dzie³a

Ci¹g³y, trwa³y

Relacje miêdzy strona-

mi umowy

Przyjmuj¹cy zamówienie ma swobodê

co do miejsca, sposobu, czasu wyko-

nania dzie³a. Ma obowi¹zek wykonaæ

konkretne dzie³o w umówionym termi-

nie

Pracownik jest podporz¹dkowany pra-

codawcy co do sposobu, czasu i miej-

sca œwiadczenia pracy

Odp³atnoœæ umowy

Za wykonane dzie³o nale¿y siê wyna-

grodzenie. Zamawiaj¹cy ma obo-

wi¹zek uiœciæ je z chwil¹ odbioru

dzie³a, chyba ¿e strony inaczej posta-

nowi³y w umowie

Umowa jest zawsze odp³atna. Pracow-

nik ma prawo ponadto do œwiadczeñ,

kiedy faktycznie pracy nie wykonuje,

np. urlop wypoczynkowy, choroba.

Obowi¹zuj¹ go równie¿ gwarancje mi-

nimalnego wynagrodzenia

Osobiste wykonanie

pracy

Przyjmuj¹cy zamówienie nie ma obo-

wi¹zku osobistego wykonywania pra-

cy,

Pracownik nie mo¿e powierzyæ wyko-

nywania pracy innej osobie

chyba

¿e

tak

zastrzeg¹

strony

w umowie

www.meritum.pl

123

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: