Samorządność w edukacji.
Przez samorządność dzieci i młodzieży rozumie się ich współudział w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z podjętą wcześniej decyzją. Pomimo przysługującego samorządności dzieci i młodzieży szerokiego zakresu swobód i uprawnień nie wyklucza ona liczenia się z opinią dorosłych lub możliwości zwracania się do nich o rade i pomoc. W przeciwnym razie, w warunkach bezwzględnej swobody, samorządność może przerodzić się w samowolę. Również może spowodować nadmierne uzależnienie od dorosłych, co może doprowadzić do ograniczenia własnych inicjatyw i podejmowania nowych działań.
Warunki rozwijania samorządności
Rozwijanie samorządności w różnego typu instytucjach wychowujących nie jest łatwym przedsięwzięciem. Świadczy o tym fakt, że u nas tylko w nielicznych szkołach i innych instytucjach opieki i wychowania udało się zrealizować ideę samorządności w stopniu zadowalającym. Istotnym czynnikiem warunkującym samorządność w szkołach są zadania sprzyjające pogłębianiu samorządności mogą dotyczyć zorganizowania wycieczki, dyskoteki szkolnej, spotkania z ciekawymi ludźmi. Mają to być zadania konkretne, na miarę własnych możliwości dzieci i młodzieży, wypływające z ich osobistych. Rozwijaniu samorządności w instytucjach wychowujących na pewno nie sprzyja zarówno narzucanie wychowankom zadań, których celu nie rozumieją. Zadania należy wprowadzać stopniowo, prawidłowo, aby były bliskie emocjonalnie wychowankom. Stopniowe zwiększanie zakresu współudziału dzieci i młodzieży może odbywać się w trzech etapach:
- wychowankowie biorą udział w decyzjach pod bezpośrednim kierunkiem wychowawcy,
- wychowankowie mają możliwość podejmować decyzje także z własnej inicjatywy,
- umożliwia dzieciom i młodzieży współdecydowanie niemal we wszystkich sprawach życia szkolnego. Etap najtrudniejszy, do wykonania w klasach w wieku powyżej 12 lat.
Ważne jest dbanie o dynamiczny rozwój samorządności dzieci i młodzieży, ciągłe ulepszanie i urozmaicanie ich działań. Istotne jest, aby tych działań nie ograniczać tylko do pełnienia określonych funkcji: przewodniczącego, dyżurnego, sekretarza.
Brak zrozumienia, czym jest samorząd uczniowski. Badania przeprowadzone w warszawskich szkołach pokazały, że często błędnie jest rozumiane pojęcie samorządu uczniowskiego. Uczniowie identyfikują samorząd z organem władzy działającym na poziomie szkoły, a nie formą samoorganizacji wszystkich uczniów.
Przejawy samorządnej działalności wychowanków.
O samorządności i samorządzie dobrze funkcjonującym można mówić tylko wtedy, gdy wychowanków nurtują jakieś problemy i są gotowi do wspólnego ich rozwiązania, czyli gdy przyświecają im wspólne cele i chętnie włączają się w ich realizację. Te cele i zadania tworzą określone przejawy samorządnej działalności dzieci i młodzieży. Na przykład w placówkach opiekuńczo – wychowawczych mogą obejmować one:
- wspólne organizowanie życia zakładowego, jak: samoobsługa w jadalni i świetlicy, udział w ustaleniu jadłospisu, planowanie wydatków, załatwianie zakupów, prowadzenie punktów usługowych i zagospodarowanie pomieszczeń;
- troskę o dobre wyniki w nauce, czyli dbałość o właściwe urządzenie i wyposażenie miejsc do odrabiania lekcji, przestrzeganie spokoju w trakcie nauki, organizowanie pomocy koleżeńskiej, wyzwalanie pozytywnej motywacji uczenia się, zapoznawanie się z metodami i higieną pracy umysłowej;
- zorganizowanie czasu wolnego przez urządzanie zabaw, imprez artystycznych, wycieczek, uroczystości związanych z tradycjami zakładu, tworzenie zespołów amatorskich, zwiedzanie muzeów, umożliwianie oglądania sztuk teatralnych, ustalanie programu zajęć na niedziele i święta;
- udział w życiu środowiska w formie nawiązywania kontaktów z różnymi instytucjami i ciekawymi ludźmi, zwiedzanie interesujących miejsc i zabytków w danej miejscowości, uczestnictwo w lokalnych obchodach i uroczystościach czy też różnego rodzaju pracach społecznie użytecznych na rzecz środowiska;
- ustalenie obowiązującego trybu życia i zwyczajów w placówce, jak: podział na grupy wychowawcze, przydział pokoi, samodzielne ich urządzenie, udział w tworzeniu przepisów i zwyczajów porządkowych łącznie z wprowadzaniem zmian w regulaminie zakładowym i rozkładzie dnia obowiązującym dotychczas wychowanków;
- współudział w regulowaniu współżycia w zespole oraz rozstrzyganie praktycznych problemów moralnych i konfliktów, czyli kształtowanie właściwych stosunków między chłopcami a dziewczętami, odpowiednich postaw wobec najmłodszych, a także wyznaczanie kar i nagród;
- organizowanie spotkań dyskusyjnych na interesujące tematy, w tym także spotkań z ciekawymi osobami oraz organizowanie różnych kół zainteresowań.
Samorządność i jej formy realistyczne
Samorządność jest odmianą do świadomego i samodzielnego kierowania swoim postępowaniem, czyli do autodyscypliny. Wychowanie w autodyscyplinie postuluje stawianie wychowanka w pozycji samodzielnej, w sytuacjach wymagających dokonywania przez niego wyboru. Zasada samodzielności i autodyscypliny na teren grupy społecznej prowadzi do takiego w niej układu, który określa ją jako autonomiczną, czyli zasada indywidualnej, samodzielności i samodyscypliny przeniesiona na grunt społeczny przybiera postać samorządności.
Samorządność grupy pobudza jej członków do identyfikowania się z celami i zadaniami grupy, uznawania ich za własne, dążenia do realizacji zadań grupy z własnej inicjatywy, własnymi sposobami, własnymi poczynaniami, z poczuciem własnej za nie odpowiedzialności.
Samorządność może być realizowana w różnych grupach społecznych i w rożnych postaciach przybierać formy. Decydująca cechą jest we wszystkich formach nie sfera organizacyjna ale samopoczucie wychowanków odczuwających pewien zakres swobody w podejmowaniu i realizowaniu decyzji.
SMORZĄD JAKO METODA WYCHOWAWCZA .
Samorząd jest zorganizowaną dla określonych celów w oparciu o swoistą „ kartę wolności” ( regulacja stosunków między nauczycielem a wychowankami ) grupą dzieci lub młodzieży obejmującą społeczność klasy, jednej szkoły, jednego internatu określony własną koleżeńską władzą. Samorząd to także metoda wychowawcza , niestety wielu wychowawców niezbyt uświadamia sobie tą druga istotę samorządu.
SAMORZĄD OBEJMUJE NIE TYLKO SPRAWY ŁADU OBOWIĄZKÓW MŁODZIEZY, LECZ WSZELKIE DZIEDZINY JEJ ZBIOROWEGO ŻYCIA.
Obejmują one organizację klas, sekcji, komisji, nastawionych na regulowanie obowiązków, ładu, higieny oraz koła zainteresowań, kluby sportowe, organizacje.
DO PODSTAWOWYCH ZADAŃ SAMORZĄDU NALEŻĄ WYCHOWANIE SPOŁECZNO- MORALNE.
Tu wychowanie jest ukierunkowane nadrzędnymi normami moralnymi, służącym celom moralnym określonym przez humanizm, dla którego dobro człowieka i ludzkości stanowi naczelną wartość. Przysposabia do samodzielnej aktywności społecznej każdego, jeśli się tylko da, członka społeczności. A więc z wychowaniem społecznym wiąże się się model ideowy człowieka moralnego oraz pragnienie by ten model moralny nabrał dynamiki społecznej.
KOLEJNYM PODSTAWOWYM ZADANIEM JEST WYCHOWANIE DO WARTOŚCIOWEGO SPOŻYTKOWANIA CZASU WOLNEGO.
Człowiek musi się nauczyć pożądanych form spędzania wolnego czasu. Uczenie się wartościowych form wczasowania bywa skuteczne. Im wcześniej tę naukę rozpoczyna się, tym szybsze i trwalsze są jej wyniki. Uwarunkowanie metodyczne nabycia tego zakresu umiejętności jest podobnie jak w wychowaniu społeczno-morlanym.
Specyfika wychowania społeczno-morlanego oraz do wychowania metodą samorządności polega na:
- nie wmawianiu, nakłanianiu, oraz wywieraniu presji moralnej, która by czyniła organizacji uczniowskiej samorządu „ narzędzi nacisku” na wychowanków, lecz jest to:
- oddziaływanie przez przodownictwo wychowawcy , który sam praktykuje propagowany przez siebie styl życia , przez jego przykład osobisty i koleżeński, przede wszystkim zaś jest to:
- wychowanie kształtuje pożądane nawyki w toku uczestnictwa młodzieży w życiu zespołów rówieśniczych zaspokajających różnorodne potrzeby, zainteresowanie i aspiracje młodych
ZESPÓŁ – PODSTAWOWĄ KOMÓRKĄ SAMORZĄDU.
Komorki samorządu uczniowskiego, to m. in. różne koła i kółka, kluby spółdzielnie, drużyny samorządne klasy. Natomiast pojęcie zespołu można nazwać grupą na pół formalną z podziałem ról między członkami. Każda grupa społeczna składa się z jądra aktywnych członków grupy oraz z otoczki zwolenników. W zespołach otoczka zwolenników dynamizuje się, właśnie dzięki temu iż każdy ma coś do roboty w ramach wspólnego działania. Obserwować to można w każdym działającym kole zainteresowań, spółdzielni uczniowskiej, samorządzie klasowym.
MOŻNA NAPOTKAĆ RÓWNIEŻ NIEBEZPIECZEŃSTWA, KTÓRE ZAGRAŻAJĄ SAMORZĄDOWI.
Aktywność zabawowa dzieci i młodzieży nacechowana jest zawsze różnorodnymi podnietami, tak jest również w grupach samorządnych u czynnościach samorządu. Pragnąc pobudzić lub wzmocnić czynności samorządu wychowawcy często wprowadzają do niech różnorodne dodatkowe środki pobudzające. Bywa i tak, że wychowawca zupełnie niepotrzebnie podnieca młodzież punktacjami i konkursami, choć sprawy i bez tego przebiegały zadowalająco. Obserwować można sytuację przykre, w których narastające podniecenie rywalizujących przesłania im wszelkie inne motywy postępowania, a zwycięstwo własnego zespołu oraz przegrana konkurentów staja się dążeniem dominującym.
Nadmierna aktywność i odpowiedzialność to również groźna rafa o którą rozbija się często najlepsza, najofiarniejsza, najbardziej uspołeczniona młodzież, dlatego czujność wychowawcy na ten rodzaj niebezpieczeństwa jest szczególnie wyostrzona. Aktywność organizacyjna i przedsiębiorczość praktyczna jakby spychały w cień i pomniejszały znaczenie przedmiotów szkolnych, wymagających teoretycznego myślenia, cierpliwej dociekliwości, spokojnego roztrząsania w dyskusjach i rozmyślaniach indywidualnych. Przesycanie działalnością społeczną i przeciążaniem odpowiedzialnością ponad wiek wywołuje u wielu młodych ludzi po pewnym czasie reakcję obronną w postaci rezygnacji ze wszystkich obciążeń społecznych.
Bardzo często wychowawcy nie uświadamiają sobie tego, iż samorząd nie jest tylko narzędziem wychowawczym, lecz narzędziem niebezpiecznym, mogącym ciężko okaleczyć młodzież moralnie i społecznie. Zaniedbanie czujnej opieki nad samorządem może się stać przyczyną wielkich krzywd.
Można również spotkać się z sytuacja, kiedy pozytywne rzeczy są osiągnięte kosztem strat wychowawczych. Jest to niebezpieczeństwo zagrażające przede wszystkim wychowawcom niemądrze ambitny, koncentrującym uwagę nie tyle na dobrym wychowawczo funkcjonującym samorządzie, ile na rzeczowych wynikach jego prac.
Istnieje również pewna prawidłowość stosunków społecznych dobrze znana a mianowicie interakcji wewnątrzgrupowej z reguły towarzyszy poczucie odrębności w stosunku do grup obcych i do całej społeczności. W miarę wzrostu uspołecznienia wewnątrzgrupowego wzrasta również tendencja do przeciwstawiania się innym grupom i społecznościom. To właśnie jest źródłem wszelkich patriotyzmów grupowych, poczucia większej wartości grupy własnej od innych, niechęci do tych „ innych” , dopatrywania się u innych różnych cech ujemnych.
Eli_88