Przekazywanie informacji na temat niebezpiecznych substancji..pdf

Europejska Agencja Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy

ISSN 1681-2123

Przekazywanie informacji na temat niebezpiecznych substancji

Dzi´ki uprzejmoÊci Duƒskiej Administracji ds. Ârodowiska Pracy, Dania.

tam gdzie ma to zastosowanie, wniosków jakie nale˝y wyciàgnàç

z wszelkich ju˝ zrealizowanych czynnoÊci nadzorczych w zakresie

ochrony zdrowia i oceny nara˝enia.

Ponadto pracodawca powinien zadbaç o to, aby pracownicy byli

Êwiadomi, kiedy i w jakich okolicznoÊciach zachodzà zmiany warun-

ków wymienionych powy˝ej.

Dla pracowników, którzy mogà byç nara˝eni na czynniki rakotwór-

cze i mutagenne ( 4 ) lub na pewne czynniki biologiczne ( 5 ), pracodaw-

cy powinni prowadziç rejestr zawierajàcy informacje o nara˝eniu

i nadzorze w zakresie ochrony zdrowia. Pracownicy powinni mieç

zapewniony dost´p do swoich osobistych danych.

Przepisy te powinny zostaç przeniesione do ustawodawstwa krajo-

wego. Poniewa˝ w dyrektywach Unii ustalono jedynie wymagania

minimalne, w celu ochrony pracowników paƒstwa cz∏onkowskie

Unii sà uprawnione do wprowadzania pewnych przepisów dodatko-

wych czy te˝ bardziej restrykcyjnych.

Przysz∏y system UE, obejmujàcy rejestracj´, ocen´ i wydawanie po-

zwoleƒ na wprowadzenie substancji chemicznych do obrotu, zaty-

tu∏owany REACH, ma na celu zwi´kszenie dost´pu do odpowiednich

informacji o w∏aÊciwoÊciach zwiàzków chemicznych, ich wp∏ywie

na Êrodowisko i na zdrowie, o zamierzonych zastosowaniach oraz

dzia∏aniach zmniejszajàcych zagro˝enia.

Zaleca si´ wyszukiwanie odpowiednich krajowych aktów praw-

nych, które dotyczà stosowania niebezpiecznych substancji

w miejscu pracy.

Wst´p

W ramach Europejskiego Tygodnia Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pra-

cy 2003, Agencja przygotowa∏a seri´ publikacji Fakty , zawierajàcà

informacje dotyczàce bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia w pracy,

zwiàzane z niebezpiecznymi substancjami. Skuteczne przekazywa-

nie informacji o zagro˝eniach zdrowia pracowników oraz o zarzà-

dzaniu nimi na stanowiskach pracy stanowi wspólne wyzwanie dla

pracodawców, pracowników oraz ich przedstawicieli. Niniejszy nu-

mer Faktów przedstawia dzia∏ania, jakie nale˝y podjàç w celu sku-

tecznego przekazywania informacji.

Oznakowanie niebezpiecznych substancji ipreparatów/pro-

duktów

JeÊli substancja chemiczna lub produkt chemiczny zosta∏y zaklasyfi-

kowane jako niebezpieczne, to producent lub importer powinien

na opakowaniu umieÊciç oznakowanie wskazujàce na niebezpie-

czeƒstwo wraz z informacjà zawierajàcà co najmniej:

Przepisy prawne

Przepisy prawne Unii Europejskiej dotyczàce klasyfikacji i oznakowa-

nia ( 1 ) stanowià ramy, w jakich mieszczà si´ obowiàzki producentów

substancji chemicznych. OkreÊlajà one, jakie istotne informacje ( 2 )

nale˝y w znormalizowany sposób umieÊciç na etykietach ostrzegaw-

czych, symbolach zagro˝eƒ i w kartach charakterystyk substancji nie-

bezpiecznych, udost´pnianych u˝ytkownikom.

Z dyrektywy dotyczàcej substancji chemicznych ( 3 ) wynika, ˝e praco-

dawcy powinni uzyskaç od dostawcy lub z innych ∏atwo dost´pnych

êróde∏ dodatkowe informacje niezb´dne do oszacowania zagro˝eƒ.

Pracodawcy powinni tak˝e zadbaç o to, aby pracownicy i/lub ich

przedstawiciele zostali przeszkoleni i poinformowani co do:

nazw´ lub nazw´ handlowà substancji albo produktu oraz nazw´

i adres osoby odpowiedzialnej za wprowadzenie tej substancji lub

tego produktu do obrotu;

nazw´(y) niebezpiecznego(ych) sk∏adnika(ów), powodujàcego(ych)

wprowadzenie go(ich) do klasy substancji niebezpiecznych;

numery rejestru UE, np. numer EINECS ( 6 ) lub ELINCS ( 7 );

znormalizowane znaki ostrzegawcze, symbole zagro˝enia ( 8 ), zwroty

wskazujàce rodzaj zagro˝enia (zwroty R) ( 9 ) i zwroty okreÊlajàce wa-

runki bezpiecznego stosowania (zwroty S) ( 10 ). Ustala si´ tak˝e prze-

pisy dla preparatów zawierajàcych kilka niebezpiecznych substancji,

które wymagajà kilku symboli i zwrotów dotyczàcych zagro˝enia.

Symbole zagro˝enia oraz zwroty R i S sà wskazaniami dotyczàcymi

zagro˝enia substancjà oraz mówiàcymi o Êrodkach bezpieczeƒstwa

odnoszàcych si´ do stosowania tej substancji. Zarówno zwroty R jak

iS zosta∏y ustalone w dyrektywach UE ( 11 ). Sà one stosowane

do oznakowania opakowaƒ oraz w kartach charakterystyk substan-

cji niebezpiecznych, w celu ostrzegania oraz instruowania u˝ytkow-

nika niebezpiecznych produktów i preparatów. Zwroty R okreÊlajà

w znormalizowanej formie potencjalnà szkodliwoÊç produktu dla

zdrowia i zagro˝enie bezpieczeƒstwa podczas normalnego post´po-

wania i u˝ytkowania substancji, na przyk∏ad R21: „Dzia∏a szkodliwie

w kontakcie ze skórà”. Zwroty S i ich kombinacje wskazujà Êrodki za-

pobiegawcze, jakie powinno si´ podjàç, na przyk∏ad: S15: „Przecho-

wywaç z dala od êróde∏ ciep∏a”.

niebezpiecznych w∏aÊciwoÊci substancji chemicznych, jakimi si´

pos∏ugujà;

wielkoÊci st´˝enia, rodzaju i czasu nara˝ania oraz okolicznoÊci,

w jakich wykonujà prac´, podczas której sà nara˝eni na dzia∏anie

niebezpiecznych substancji;

odpowiednich Êrodków ostro˝noÊci, jakie powinni podjàç w celu

ochrony siebie i pozosta∏ych pracowników na stanowiskach pracy;

wyników dzia∏ania procedur zarzàdzania ryzykiem, ju˝ przyj´tych

lub planowanych do przyj´cia;

odpowiednich wartoÊci najwy˝szych dopuszczalnych st´˝eƒ na sta-

nowisku pracy lub granicznych wartoÊci czynników biologicznych

oraz

( 1 ) Na przyk∏ad dyrektywa Rady 67/548/EWG z 27 czerwca 1967 r. wraz z kolejnymi zmianami, przedstawiajàca wymagania dotyczàce badania, klasyfikacji, pakowania i oznakowania niebez-

piecznych substancji, dyrektywa 1999/45/EC dotyczàca klasyfikacji, pakowania i oznakowania niebezpiecznych preparatów.

( 2 ) Dyrektywa Komisji 91/155/EWG z 5 marca 1991 r. wraz z kolejnymi zmianami, okreÊlajàca i prezentujàca szczegó∏owe ustalenia dotyczàce systemu przygotowania szczególnych informacji

(karty charakterystyk substancji niebezpiecznych).

( 3 ) Dyrektywa Rady 98/24/WE z 7 kwietnia 1998 r. dotyczàca ochrony zdrowia i bezpieczeƒstwa pracowników przed zagro˝eniami zwiàzanymi z czynnikami chemicznymi w pracy.

( 4 ) Dyrektywa Rady 90/394/EWG z 28 czerwca 1990 r. dotyczàca ochrony pracowników przed ryzykiem zwiàzanym z nara˝eniem na dzia∏anie czynników rakotwórczych w Êrodowisku pracy,

wraz ze zmianami.

( 5 ) Dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z 18 wrzeÊnia 2000 r. dotyczàca ochrony pracowników przed ryzykiem zwiàzanym z nara˝eniem na dzia∏anie czynników bio-

logicznych w Êrodowisku pracy.

( 6 ) Europejski Wykaz Istniejàcych Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (EINECS), zestawienie zawierajàce 100 195 substancji; patrz http://ecb.jrc.it/new-chemicals/.

( 7 ) Europejski Wykaz Nowych Substancji Chemicznych; patrz http://ecb.jrc.it/new-chemicals/.

( 8 ) http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/products/icsc/dtasht/symbols/index.htm.

( 9 ) http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/products/icsc/dtasht/riskphrs/index.htm.

( 10 ) http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/products/icsc/dtasht/sftyphrs/index.htm.

( 11 ) Dyrektywa Komisji 2001/59/WE z 6 sierpnia 2001 r. dostosowujàca po raz 28 dyrektyw´ Rady 67/548/EWG ze wzgl´du na post´p techniczny. http://europa.eu.int/smarta-

pi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=32001L0059&model=guichett.

http://agency.osha.eu.int

Europejska Agencja Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy

Do u˝ytkowania na stanowisku pracy nale˝y w karcie charakterysty-

ki substancji niebezpiecznej podaç obszernà i znormalizowanà infor-

macj´ dodatkowà, dotyczàcà oddzia∏ywania na zdrowie, sk∏adu pro-

duktu, odpowiednich Êrodków ochrony oraz Êrodków ochrony

indywidualnej.

wanie st´˝eƒ niebezpiecznych substancji, stosowanych na stanowi-

skach pracy.

Baza danych „Gestis-substance” ( 14 ) niemieckich instytucji obs∏ugu-

jàcych obowiàzkowe ubezpieczenia wypadkowe i prewencj´ wypad-

ków, podaje informacje dotyczàce oko∏o 7 000 substancji. System

jest do∏àczony do zewn´trznej bazy danych (DOK-MEGA) ( 15 ) oraz

do bazy danych kart charakterystyk substancji (ISI) ( 16 ), posiadajàcej

linki do ponad 410 000 kart charakterystyk substancji, opracowa-

nych przez 200 producentów. Ponadto jest ona uzupe∏niana przez

baz´ danych dotyczàcych charakterystyki palnoÊci i wybuchowoÊci

(Gestis-Dust-Ex) ( 17 ), obejmujàcà ponad 4 000 próbek py∏ów i wi´k-

szoÊç sektorów przemys∏u.

Mi´dzynarodowe Karty Bezpieczeƒstwa Chemicznego (ICSC) ( 18 )

opracowane przez trzy wspó∏pracujàce ze sobà organizacje mi´dzy-

narodowe: Program Ârodowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP

– United Nations Environment Programme), Mi´dzynarodowe Biuro

Pracy (ILO – International Labour Office) i Âwiatowà Organizacj´

Zdrowia (WHO – World Health Organisation), w kontekÊcie wspó∏-

pracy z Komisjà Wspólnoty Europejskiej, oferujà informacje o ponad

1200 substancjach. Karta ICSC zawiera najwa˝niejsze informacje

o substancjach chemicznych dotyczàce ochrony zdrowia i bezpie-

czeƒstwa podczas ich stosowania na stanowisku pracy przez pra-

cowników i pracodawców. Karty te sà tak˝e dost´pne w innych j´zy-

kach poza angielskim.

Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych ipreparatów

niebezpiecznych

Producenci i dostawcy zwiàzków chemicznych sà zobowiàzani

do dostarczenia profesjonalnym u˝ytkownikom kart charakterystyk

substancji ( 12 ), które zawierajà informacje dotyczàce w∏aÊciwoÊci

substancji, zagro˝eƒ dla zdrowia i Êrodowiska, zagro˝eƒ wynikajà-

cych z w∏aÊciwoÊci fizyko-chemicznych substancji, dotyczàce prze-

chowywania, post´powania z substancjà, transportu i usuwania od-

padów, a tak˝e wskazania dotyczàce ochrony pracowników,

ochrony przeciwpo˝arowej, Êrodków, jakie nale˝y podjàç po przy-

padkowym uwolnieniu si´ substancji z opakowania i w miar´ potrze-

by zasad pierwszej pomocy. G∏ównym celem kart charakterystyk

substancji jest umo˝liwienie pracodawcom okreÊlenia, czy na stano-

wisku roboczym znajdujà si´ jakiekolwiek niebezpieczne chemikalia

oraz oszacowania, czy istnieje jakiekolwiek zagro˝enie dla zdrowia

i bezpieczeƒstwa pracowników i/lub dla Êrodowiska, wynikajàce

z ich stosowania. Pracownicy lub ich przedstawiciele powinni mieç

dost´p do kart charakterystyk substancji lub preparatów.

Informacje zawarte w kartach charakterystyk substancji mogà stano-

wiç wst´pnà pomoc przy identyfikowaniu niebezpieczeƒstw na jakie

nara˝eni sà pracownicy oraz przy okreÊlaniu wymaganych Êrodków

kontrolnych. Jednak˝e producent nie jest w stanie przewidzieç

wszystkich potencjalnych warunków u˝ytkowania. Ârodki bezpie-

czeƒstwa zalecane w kartach charakterystyk substancji muszà zatem

zostaç przystosowane do warunków istniejàcych na poszczególnych

stanowiskach roboczych.

Dalsze informacje

Wi´cej przyk∏adów skutecznego przekazywania informacji oraz inne

publikacje z serii Fakty dotyczàcej niebezpiecznych substancji do-

st´pne sà tak˝e pod adresem http://osha.eu.int/ew2003/ . Strona jest

nieustannie aktualizowana i rozwijana.

W Mi´dzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) dokonano kompilacji

modu∏u szkoleniowego dla komisji zdrowia i bezpieczeƒstwa, który

instruuje, jak powinni si´ porozumiewaç pracownicy i pracodawcy

co do rozwiàzaƒ dotyczàcych zdrowia i bezpieczeƒstwa, w tym za-

gro˝eƒ chemicznych w miejscach pracy. Modu∏ ten jest dost´pny

bezp∏atnie pod adresem: http://www.itcilo.it/english/actrav/

telearn/osh/com/comain.htm.

Inne êród∏a informacji

Dostawcy nie muszà dostarczaç kart charakterystyk substancji dla

niektórych produktów, takich jak farmaceutyki (np. leki cytostatycz-

ne) lub kosmetyki (np. produkty dla salonów fryzjerskich).

Nawet wtedy, kiedy dost´pne sà karty charakterystyk, w pewnych

przypadkach mo˝e zaistnieç potrzeba dodatkowych informacji.

W celu zebrania niezb´dnych danych s∏u˝àcych do oceny ryzyka

i podj´cia dzia∏aƒ prewencyjnych, konieczne jest wówczas:

Lista kontrolna porozumiewania si´ mi´dzy pracodawcà ipracownikami:

czy istnieje wykaz niebezpiecznych substancji stosowanych lub wy-

twarzanych na ka˝dym stanowisku roboczym?

skorzystanie z innych êróde∏ informacji (dokumentacji technicznej,

instrukcji u˝ytkowania, publikacji informacyjnych oraz technicz-

nych i naukowych);

czy karta charakterystyki ka˝dej stosowanej substancji, zaklasyfikowa-

nej jako niebezpieczna, jest ∏atwo dost´pna?

czy informacje z karty charakterystyki substancji zosta∏y wprowadzo-

ne do instrukcji stanowiskowej, podajàcej praktyczne informacje do-

tyczàce post´powania z tymi substancjami w codziennej pracy?

zwrócenie si´ z zapytaniem do producentów i dostawców;

skonsultowanie si´ ze s∏u˝bami bhp zak∏adu;

skierowanie proÊby o porad´ do profesjonalnych stowarzyszeƒ

(stowarzyszeƒ handlowych, izb handlowych, zwiàzków zawodo-

wych, ubezpieczycieli spo∏ecznych i innych);

czy ka˝dy pojemnik z niebezpiecznà substancjà (np. kadzie, butle,

zbiorniki zasobnikowe itp.) jest oznakowany nazwà produktu i odpo-

wiednimi ostrze˝eniami o niebezpieczeƒstwie, zarówno co do zagro-

˝enia fizycznego (np. zagro˝enie wybuchem) jak i zagro˝enia zdrowia?

skontaktowanie si´ z odpowiednimi w∏adzami.

Czynniki biologiczne klasyfikuje si´ w zale˝noÊci od tego, jakie stwa-

rzajà zagro˝enie dla zdrowia. Zaleca si´, aby przepisy krajowe doty-

czàce czynników biologicznych na stanowisku pracy zawiera∏y tabe-

le klasyfikacyjne niebezpiecznych czynników biologicznych

(mikroorganizmów i paso˝ytów) wraz z poziomem ryzyka, co mo˝e

stanowiç podstaw´ do oceny ryzyka i wskazania Êrodków zapobie-

gawczych, jakie nale˝y podjàç w razie nara˝enia na dzia∏anie czynni-

ków biologicznych.

czy przeprowadzono ocen´ ryzyka, a jej wynik zosta∏ podany do wia-

domoÊci ogólnej?

czy pracownicy sà okresowo pytani o potencjalne problemy ze zdro-

wiem i z bezpieczeƒstwem?

czy wszelkie informacje, instrukcje i szkolenia dotyczàce niebezpiecz-

nych substancji wyst´pujàcych na stanowiskach pracy, przeznaczone

dla pracowników zosta∏y zapewnione, z uwzgl´dnieniem Êrodków

ostro˝noÊci, jakie powinni oni podejmowaç w celu ochrony w∏asnej

i pozosta∏ych pracowników?

Przyk∏ady u˝ytecznych systemów informacji

Interaktywna strona internetowa „COSHH essentials” ( 13 ) („Najwa˝-

niejsze zasady COSHH”), prowadzona przez Urzàd ds. Zdrowia i Bez-

pieczeƒstwa Wielkiej Brytanii (Health and Safety Executive), zosta∏a

zaprojektowana tak, aby krok po kroku dostarczaç ma∏ym firmom

prostych wskazówek umo˝liwiajàcych ocen´ nara˝enia i kontrolo-

czy wszyscy pracownicy wiedzà:

jak w pe∏ni i w∏aÊciwie wykorzystaç wszelkie dostarczone im Êrodki

kontrolne?

komu zg∏aszaç problemy i uszkodzenia Êrodków kontrolnych?

co robiç w razie wypadku lub awarii obejmujàcej niebezpieczne sub-

stancje?

( 12 ) http://europa.eu.int/comm/enterprise/chemicals/sds/sdsdir.htm.

( 13 ) www.coshh-essentials.org.uk.

( 14 ) http://www.hvbg.de/bia/gestis-database.

( 15 ) http://www.hvbg.de/d/bia/fac/mega/megae.htm.

( 16 ) http://www.hvbg.de/d/bia/fac/ISI/isi.htm

( 17 ) http://www.hvbg.de/d/bia/fac/expl/exple.htm.

( 18 ) http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/products/icsc/.

Europejska Agencja Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy

Gra Via, 33, E-48009 Bilbao, Spain

tel. (34) 944 79 43 60, Fax: (34) 944 79 43 83

information@osha.eu.int

Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Paƒstwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa,

Tel. (0-22) 623 36 77, Fax (0-22) 623 36 93, Internet: www.bp.edu.pl, E-mail: focalpoint@ciop.pl

http://agency.osha.eu.int

F akty

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: