IPN - Wojciech Frazik – Bez względu na konsekwencje.pdf - Historia - nexus230

W ojciech F razik , iPN k rakóW

Bez względu

na konsekwencje

Czy to możliwe, żeby w okresie najgorszego terroru komunistyczne-

go dwukrotnie powiedzieć przesłuchującemu ubekowi: Bez względu

na konsekwencje, nie będę z wami współpracował?

Prot Feliks Komornicki

urodził się w 1906 r. w Bo-

rysławiu jako piąte dzie-

cko Prota i Ewy. W 1925 r.

ukończył średnią szkołę

budowlaną (Wydział Bu-

dowlany przy Państwowej

Wyższej Szkole Przemy-

słowej) w Krakowie. Od

września rozpoczął pracę

w zawodzie, początkowo

jako technik budowlany,

potem projektant i kierow-

nik budowy. Od 1931 r. miał własne biuro projektowe. W 1928 r. traił do Szkoły Podcho-

rążych Rezerwy Artylerii, ale ze względu na wadę serca został uznany za niezdolnego do

służby wojskowej.

komentarze hstoryczne

AIPN

Wojna przerwała spokojny okres w jego życiu. Od 17 września do 6 listopada 1939 r.

przebywał w Rumunii. Później wrócił do okupowanego Krakowa, ale nie wiadomo, w jaki

sposób to nastąpiło. W czasie wojny utrzymywał kontakt tylko z siostrami. Brat Stanisław,

kawaler Virtuti Militari, w 1939 r. major, dowódca 49. dywizjonu artylerii lekkiej i obrońca

Brześcia, dostał się do niewoli sowieckiej i został zamordowany w Charkowie w 1940 r. Dru-

gi brat, Andrzej, w 1939 r. przekroczył granicę węgierską, a po wojnie znalazł się w Stanach

Zjednoczonych.

Prot Komornicki w grudniu 1939 r. przystąpił do konspiracji w grupie zorganizowanej

przez Aleksandra Bugajskiego ps. „Halny” i razem z nią w lutym 1940 r. wstąpił do ZWZ.

Od kwietnia 1940 r. był pod ps. „Jan” zastępcą szefa wywiadu wojskowego ZWZ na miasto

Kraków, a po aresztowaniu Bugajskiego w maju tegoż roku przez kilka miesięcy pełnił obo-

wiązki szefa. W związku z wielkimi aresztowaniami w Komendzie Obszaru ZWZ Kraków-

-Śląsk wiosną 1941 r. cudem uniknął aresztowania, ale stracił cały dobytek. Pod fałszywym

nazwiskiem zamieszkał w Radości pod Warszawą. W latach 1942–1944 pracował w irmie

budowlanej w Warszawie.

Po wojnie nie ujawnił się. Po kilku miesiącach poszukiwania pracy w różnych miastach

wrócił do Krakowa jesienią 1945 r. i znów zaczął prowadzić własne biuro architektoniczne.

Podjął też pracę jako starszy asystent-wolontariusz na Wydziale Architektury przy Akade-

mii Górniczej.

Postępowanie takie nazywam świństwem

Został zatrzymany przez funkcjonariuszy WUBP w Krakowie 21 października 1946 r.

pod zarzutem działalności w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, a właściwie w Brygadach

Wywiadowczych. Ubecy podejrzewali go, że w marcu 1945 r. nawiązał kontakt z Edwardem

Bzymkiem vel Strzałkowskim, który budował wówczas struktury „Nie” w Krakowskiem.

Podczas jednego z kolejnych spotkań konspiracyjnych – w pierwszych miesiącach 1946 r.

– miał wskazać Bzymkowi adwokata Witolda Lisa-Olszewskiego jako kandydata do budo-

wy siatki BW w Warszawie. Żadnych innych faktów nie udało się ubekom ustalić, a Komor-

nicki konsekwentnie twierdził, że tylko kilkakrotnie spotkał się z Bzymkiem. Być może,

rzeczywiście tak było, ale trudno w to uwierzyć, jak i w to, że zerwał kontakt ze struktura-

mi ZWZ-AK po wsypie w Obszarze Kraków-Śląsk. Wobec nikłego materiału dowodowego

i powyborczej amnestii, sąd bez rozprawy umorzył jego sprawę i 17 czerwca 1947 r. Komor-

nicki opuścił więzienie w Krakowie.

Już po kilkunastu miesiącach Komornicki stał się igurantem rozpracowania prowadzo-

nego przez Wydział II Departamentu III MBP, które postanowiło wykorzystać go do roz-

pracowania Pawła Wieczorka vel Lewandowskiego „Wiktora”, „Dara”. „Wiktor” należał do

kierownictwa BW i tylko jemu z tego gremium udało się uniknąć aresztowania w 1946 r.

W grudniu 1948 r. funkcjonariusze MBP zdekonspirowali „Wiktora” jako Pawła Darlew-

skiego mieszkającego w Toruniu, ale go nie aresztowali. Na polecenie MBP Komornickim

zainteresował się Wydział III WUBP w Krakowie. W lutym 1949 r. poddano go tygodniowej

obserwacji, informacje na jego temat dostarczał też agent ps. „Autostrada”. W końcu ubecy

wytypowali Komornickiego do werbunku.

Pretekstem do rozmowy miało być przesłuchanie go w charakterze świadka w sprawie

przeciwko Lisowi-Olszewskiemu. W tym celu 7 listopada 1949 r. do Krakowa przybył do-

świadczony funkcjonariusz Wydziału II Departamentu III MBP, ppor. Czesław Krupowies.

Niezależnie od tego, że Komornicki nie miał aktualnie kontaktów z żadnym igurantem

rozpracowania, nie pozostawił wątpliwości co do swojej postawy. „Charakterystyczna była

również odpowiedź Komornickiego na moje pytanie, jakby się on zachował przy ewentual-

nym spotkaniu z »Wiktorem«, powiedział on, »że to byłoby niemożliwe, gdyż ‘Wiktor’ jest

za granicą (słyszał to on, od współwięźniów w więzieniu), a gdyby nawet nie był za granicą

i spotkałbym go gdzieś na ulicy, to udałbym, że go nie widzę«. Dalej mówił: »spodziewał się

Pan na pewno, że powiem – oczywiście doniósłbym Wam o tym – jednak ja postępowanie

takie nazywam świństwem i wolę szczerze powiedzieć, co myślę, bez względu na konse-

kwencje, jakie mogą z tego wyniknąć«”. W tej sytuacji Krupowies poprzestał na odebraniu

zobowiązania do zachowania treści rozmowy w tajemnicy.

W marcu 1949 r. Komornicki podjął pracę w Centralnym Biurze Projektów Architekto-

nicznych i Budowlanych jako kierownik pracowni, ponieważ został zmuszony do zlikwido-

wania własnego biura architektonicznego. W tym czasie uzyskał tytuł inżyniera architekta

(przed wojną nie udało mu się ukończyć studiów). Nadal interesowały się nim różne komórki

UB, mimo że nie należał do żadnej partii i nie udzielał się społecznie. Ubecy wiedzieli też,

że wśród znajomych cieszył się nienaganną opinią moralną i że był wrogo nastawiony do

aktualnej rzeczywistości politycznej.

wolę siedzieć niż współpracować

We wrześniu 1952 r. zainteresowała się nim bliżej Sekcja VI Wydziału IV WUBP w Kra-

kowie. Pracował wtedy w Krakowskim Biurze Projektów Budownictwa Mieszkaniowego

„Miastoprojekt”, w pracowni architektonicznej, w której – jak stwierdził st. referent Sekcji VI

Wydziału IV, ppor. Stefan Biały – UB „nie posiadał jeszcze sieci informacyjnej”. Było to – zda-

niem krakowskich ubeków – niedopatrzenie, gdyż zatrudniono tam „podejrzany politycznie

element”, a pracownia wykonywała projekty dla sztandarowej budowy planu sześcioletniego

– Nowej Huty. Podporucznik Biały uznał, że „środowisko to może uprawiać wrogą dzia-

łalność przejawiającą się w opóźnianiu wykonywania projektów budowlanych, jak również

rozsiewaniu wrogich pogłosek”. Celem „zabezpieczenia” pracowni postanowił zwerbować

do współpracy właśnie Komornickiego. Sądził bowiem, że posiada wystarczające materiały

obciążające, którymi będzie mógł go szantażować. Materiały te wiązały się z wykryciem

(29 sierpnia 1952 r.) przez kontrolę w niezamkniętej szaie architekta planów elektrowni w Ja-

worznie, pralni Dowództwa Okręgu Wojskowego nr 5 i budynku PUBP w Limanowej. W ów-

czesnych warunkach były to obiekty o znaczeniu niemal strategicznym. Funkcjonariusz UB

zamierzał więc oskarżyć Komornickiego o nieprzestrzeganie dekretu o tajemnicy państwowej

i służbowej, przypominając mu zarazem jego przeszłość konspiracyjną, za którą nie był uka-

rany. Z pewnością w rozmowie miała też paść groźba pozbawienia go pracy, gdyż autor planu

werbunku stwierdzał, że „kandydat obecnie zarabia około 1500 zł miesięcznie [2,5-krotność

ówczesnej średniej pensji], zaś na pracy zależy mu”. Werbunek miał się odbyć pod pretekstem

przesłuchania w Prokuraturze Wojewódzkiej, z której inżynier miał zostać przewieziony do

gmachu WUBP. Aby odpowiednio go zmiękczyć, po przeprowadzeniu rewizji miał zostać po-

informowany, że został aresztowany pod zarzutem prowadzenia działalności wywiadowczej.

Po przesłuchaniu i zapowiedzi, że sprawa zostanie skierowana do sądu, „kandydat powinien

się załamać, co ja wykorzystam do zaproponowania współpracy. Na współpracę niewątpliwie

się zgodzi, gdyż posiadając obecnie dobre warunki i rodzinę na utrzymaniu – będzie się bał

po raz drugi iść do więzienia” – przewidywał funkcjonariusz.

Choć plan został zatwierdzony przez szefa WUBP w Krakowie już 14 października

1952 r., to do jego realizacji przystąpiono dopiero 17 lutego 1953 r. Warto przypomnieć,

komentarze hstoryczne

AIPN

IPN - Wojciech Frazik – Bez względu na konsekwencje.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: