Przez termin „samobójstwo” rozumiem świadome pozbawienie się życia. Natomiast określenie „zachowanie samobójcze” można interpretować jako takie zachowanie prowadzące do śmierci z wyboru i stanowiące dalszy ciąg rozwijającej się akcji, która w każdym momencie może być zatrzymana przez czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne. Schemat dynamiki takiego zachowania przedstawił Płužek. Przedstawia się on następująco:
sytuacja kryzysowa
myśli samobójcze tendencje samobójcze decyzje akt samobójczy
Z powyższego schematu wynika, że psychologowie, lekarze, pedagodzy oraz inne osoby mające bezpośredni kontakt z przyszłym samobójcą powinni być szczególnie wyczuleni na rozpoznanie okoliczności, zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań samobójczych.
Tematykę samobójstwa podejmują dwie dyscypliny naukowe: suicydologia oraz tanatologia. Suicydologia to nauka o samobójstwach (z języka łacińskiego ‘suicidium’ oznacza samobójstwo), natomiast tanatologia to nauka o śmierci, zarówno naturalnej, jak i samobójczej. a zatem suicydologia zajmuje się teoretycznymi aspektami samobójstw i praktycznymi implikacjami.
ü w grupie osób starszych częstotliwość targnięcia się na swoje życie wzrasta proporcjonalnie do postępującego wieku,
ü samobójstwa występują znacznie częściej w miastach, aniżeli na wsiach. w rejonach silnie zurbanizowanych zdarzają się one przy dużej gęstości zaludnienia oraz w jednorodzinnych gospodarstwach domowych,
ü im więcej dzieci jest w rodzinie, tym rzadziej rodzice decydują się na odebranie sobie życia,
ü dzieci i młodzież podejmująca próbę samobójczą najczęściej pochodzi z rodzin, gdzie istniała przemoc, zaistniało zjawisko wykorzystywania seksualnego oraz nie nastąpił dostateczny proces wychowawczy,
ü statystyki dotyczące nieletnich samobójców są zaniżone – często za przyczynę zgonu uznaje się nieszczęśliwy wypadek,
ü dwie trzecie młodzieży, chociaż raz myślało o samobójstwie,
ü wśród samobójców można znaleźć wiele osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków, środków farmakologicznych (prawie ¼ samobójców pije nałogowo alkohol),
ü ponad 60 % ofiar samobójstw uskarżało się na depresję,
ü często schizofrenicy – zwłaszcza w pierwszych latach choroby – podejmują próby samobójcze,
ü raz nieudana próba samobójcza, jest skutecznie powtarzana,
ü często przyczyną samobójstw jest wysokie obciążenie, niemożliwe do zrekompensowania w subiektywnym odczuciu samobójcy.
Mimo iż samobójstwa wykazują ogromną różnorodność problemów i trudności, można znaleźć pewne podobieństwa. Badania Schneidmana z 1986 roku ukazują cechy wspólne wszystkich samobójstw. Są one następujące:
1. wspólnym celem samobójców jest pragnienie znalezienia rozwiązania problemu.
2. wspólnym zadaniem samobójców jest zmniejszenie świadomości bólu.
3. wspólnym bodźcem do samobójstwa jest jakiś ból psychiczny, który jest do zniesienia.
4. wspólnym stresorem dla samobójstwa jest frustracja jakieś potrzeby psychologicznej.
5. wspólnym stanem emocjonalnym w samobójstwie jest beznadziejność i bezradność.
6. wspólnym stanem kognitywnym w samobójstwie jest ambiwalencja.
7. wspólnym spostrzeżeniem w samobójstwie jest zawężone pole widzenia.
8. wspólną akcją w samobójstwach jest ucieczka
9. wspólną interpersonalną akcją jest komunikowanie zamiaru samobójstwa.
10. wspólną cechą jest zgodność samobójstwa z zaradnością w trudnościach.
Japoński rytuał samobójstwa poprzez rozpłatanie mieczem wnętrzności, nazywany również błędnie harakiri ('hara' znaczy brzuch, 'kiri' to rzeczownik odczasownikowy - cięcie). Według tradycji japońskiej to właśnie w brzuchu mieściła się dusza. Rozcięcie brzucha miało być dowodem niewinności samobójcy, który po śmierci oczyszczany był ze wszelkich zarzutów. Zwyczaj seppuku był praktykowany w Japonii od roku 1170 n.e. Seppuku oficjalne spełniane było na rozkaz cesarza i było karą niehańbiącą, a nawet zmywającą wszelką hańbę. Ta forma seppuku przestała istnieć od czasu przewrotu, tj. od 1868 roku. Seppuku nieoficjalne było i jest ulubioną formą protestu przeciwko rozkazom zwierzchników, wyrazem nieutulonego żalu, najdogodniejszym sposobem zmazania doznanej obelgi. Forma ta praktykowana była jeszcze na początku XX wieku. Jako wyraz żalu po śmierci cesarza Mutsuhito popełnił seppuku słynny zdobywca Port Artur, generał Maresuke Nogi. w roku 1925 zastosowano seppuku jako protest przeciwko zagranicznej polityce rządu. Seppuku było zawsze przywilejem wyższych klas. Dokonywane bywało bardzo uroczyście, w odświętnych szatach, często w obecności zaproszonych gości, zawsze prawie w obecności kaiszaku - sekundanta. Polegało na rozcięciu sobie w pozycji klęczącej brzucha z dołu do góry specjalnym sztyletem; kaiszaku w tym samym czasie miał mieczem uciąć samobójcy głowę, aby skrócić jego męki.
Na podstawie wieloletnich badań i obserwacji na temat samobójstw wyróżniono osiem czynników zwiększających ryzyko samobójstwo. Ryzyko jest tym większe, im więcej czynników występuje jednocześnie. Do nich zaliczamy:
Ø Cechy osobowości: niektóre cechy charakteru mogą, w połączeniu np. z depresją, znacznie zwiększać ryzyko popełnienia samobójstwa, chociaż jako takie nie są zagrażające. Są to: wycofanie, perfekcjonizm, słaba kontrola emocji, agresja, brak zaufania, bezwzględność i poczucie beznadziejności.
Ø Obciążenia rodzinne: wszelkie istotne problemy z dzieciństwa znacznie zwiększają zagrożenie samobójstwem. Ryzyko zwiększają zarówno wydarzenia prowadzące do rozpadu rodziny poprzez śmierć rodzica, rozwód, czy związanie się z nowym partnerem, jak i te związane z jej wadliwym funkcjonowaniem (brak zainteresowania dziećmi, przemoc i napastowanie seksualne). Nie bez znaczenia są także występowanie w rodzinie chorób psychicznych, czy też samobójstwa wśród bliskich.
Ø Wcześniejsze zachowania samobójcze: jakkolwiek nie można stwierdzić, aby każda osoba, która przeżyła zamach samobójczy próbowała tego z powtórnie, jednak ryzyko jest poważne.
Ø Stresujące wydarzenia: wydarzenia budzące negatywne emocje, takie jak poczucie odrzucenia, odrzucenia, złość, wstyd, chęć zemsty i odegrania się (nawet poprzez przemoc) mogą zwiększać ryzyko samobójstwa.
Ø Czynniki społeczne i kulturowe: co prawda nie wyjaśniają one wprost okoliczności samobójstwa, jednak stwierdzono znaczący związek między ich występowaniem, a liczbą zamachów samobójczych. Są to:
· wzrost przemocy przy jednoczesnym spadku zainteresowania ludźmi
· rozpad małżeństw, powtórne małżeństwa i zmiany w strukturze rodziny
· niepewność, poprzez zmiany w zatrudnieniu i dostępie do edukacji
· zmiana ról społecznych mężczyzn i kobiet
· powstawanie coraz większych społeczności przy jednoczesnym osłabianiu więzi między ludźmi.
Ø Zaburzenia psychiczne: wiele zaburzeń psychicznych może zwiększyć ryzyko samobójstwa. Są to m.in. depresja, stan maniakalno-depresyjny, zaburzenia zachowania i schizofrenia. Osoby planujące samobójstwo zazwyczaj nie rozpoznają swojego stanu emocjonalnego.
Ø Zachowanie: następujące elementy zachowania mogą świadczyć o zwiększonym ryzyku zamachem samobójczym:
· stosowanie alkoholu, narkotyków i innych środków chemicznych
· pisanie listów samobójczych, wybieranie dla siebie sposobu śmierci
· zmiany w codziennym zachowaniu
· zachowanie wskazujące na odczuwanie odrzucenia, upokorzenia, beznadziejności i izolacji
· zachowanie impulsywne i inne zaburzenia zachowania włączając w to agresywność, złość i wrogość.
Ø Kontakt z zamachem samobójczym innej osoby: kategoria ta jest dość obszerna. Uwzględnia zarówno osoby, które znalazły ofiarę samobójstwa i zostały włączone w sprawę przez policję, jak i te, które miały styczność z samobójcą w obrębie własnej rodziny, grupy przyjaciół, uczniów lub znajomych. Ryzyko obejmuje także sympatyków gwiazd show-businessu, które popełniły samobójstwo, czy wręcz wszystkich, którzy dowiedzieli się o czyjejś śmierci samobójczej z mediów
Próba samobójcza jest swoistym apelem o pomoc. z danych Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Stowarzyszenia Zapobiegania Samobójstwom wynika, iż każdego dnia co najmniej 1000 osób odbiera sobie życie, a 10000 osób usiłuje popełnić samobójstwo. Obecnie fakt zachowania autodestrukcyjnego należy uznać za poważny problem społeczny. w Polsce od 1976 r. utrzymuje się wysoka liczba zamachów samobójczych. Na 1 zgon samobójczy kobiet, przypada 3,5 zgonów mężczyzn. Aby zapobiec owym czynom należałoby wcześnie rozpoznać obszary zagrożenia i przyjść z pomocą ludziom potrzebującym pomocy, wsparci w sytuacji kryzysowej. Zachowanie się człowieka jest wypadkową działania wielu bodźców wewnętrznych jak i zewnętrznych. Można je podzielić na: Biologiczne, psychologiczne i społeczne. Pod uwagę należy więc wziąć uwarunkowania genetyczne. w opinii E. Ringela - światowej sławy psychiatry - samobójstwo nie jest reakcją nagłą, lecz jest procesem długotrwałego gromadzenia się urazów, wiodących do zmian osobowości człowieka. Samobójstwo jest szczytową fazą rozwoju nerwicowego. Do najczęstszych przyczyn psychologicznych wpływających na anormalne zachowanie osoby należy zaliczyć przeżycia frustracyjne, konflikty, brak poczucia bezpieczeństwa, stresy. Powodują one chęć ucieczki od życia. Decydujący wpływ na podjęcie decyzji o samobójstwie wywierają zaburzone stosunki rodzinne w dzieciństwie, ponieważ one określają późniejszy rozwój człowieka i jego postawy wobec życia. Do motywów wpływających na czyn samobójczy można zaliczyć: niezaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa (ujawnia się w poczuciu strachu, bólu), miłości, szacunku, samorealizacji. Każde samobójstwo stanowi działanie o niesłychanym stopniu agresywności. Jeżeli chodzi o samobójstwo - zwłaszcza ludzi młodych - jest ono wołaniem o pomoc z równoczesnym dramatycznym wyzwaniem rzuconym najbliższemu otoczeniu.
Samobójstwo to zjawisko, na które można podejść w dwojaki sposób: psychologiczny oraz socjologiczny. Jeżeli chodzi o podejście psychologiczne, należy tu zwrócić uwagę, że samobójstwo jest najczęściej poprzedzone stanem ciężkiej depresji. Próba popełnienia samobójstwa jest najczęściej poprzedzona stanem ciężkiej depresji. Nie wszystkie rodzaje depresji wiążą się jednak z ...
HomikHouse