24.Podaj i opisz ogólną klasyfikację procesów wytwórczych.
Procesy wytwórcze i sposoby ich realizacji w poszczególnych dziedzinach gospodarki są różnorodne. Inne procesy występują w przemysłach wydobywczych, inne w przemyśle maszynowym, jeszcze inne w przemyśle chemicznym, w przetwórstwie rolniczym, w budownictwie itp. Wynika to z istotnych różnic między wytwarzanymi wyrobami oraz między cechami i technikami ich kształtowania.
Przy charakteryzowaniu procesów wytwórczych trzeba brać pod uwagę rozwiązania konstrukcyjne decydujące o cechach, jakie wyrób ma uzyskać. Cechy wyrobu kształtuje się dzięki odpowiednim procesom wytwórczym. Dlatego są przyjmowane różne klasyfikacje tych procesów, w których bierze się pod uwagę techniki ich realizacji, ciągłość i przebiegi w czasie, cechy organizacyjne, stosowane środki pracy itp. Ze względu na techniki wytwarzania procesy wytwórcze są dzielone na:
1. Procesy wydobywcze,
2. Procesy przetwórcze,
3. Procesy obróbkowe (obróbcze),
4. Procesy montażu,
5. Procesy naturalne i biotechnologiczne.
Procesy wydobywcze, związane z pozyskiwaniem zasobów naturalnych z ziemi, wody i powietrza. Najczęściej wydobywa się surowce kopalne: węgiel, ropę naftową, gaz ziemny, siarkę, sól, złoto, rudy metali, kamienie szlachetne itp. Procesy te są typowe dla górnictwa, którego dziedziny wyróżnia się ze względu na pozyskiwane surowce. Do procesów wydobywczych zalicza się też pozyskiwanie drewna z lasów, połowy ryb, eksploatację runa leśnego, pozyskiwanie wodorostów, czerpanie wody zimnej lub gorących wód podziemnych, wód mineralnych. Z powietrza są pozyskiwane gazy, np. argon, azot, hel, tlen, wodór itp. Techniki pozyskiwania surowców zależą od właściwości złóż, ich usytuowania, warunków geofizycznych, posiadanych maszyn, dostępności energii, kwalifikacji personelu, ochrony naturalnego środowiska itp.
Procesy przetwórcze, wywołujące zmiany właściwości fizykochemicznych surowców, często prowadzą do uzyskania zupełnie innych produktów. Produkty te są często poddawane dalszemu przetwarzaniu lub są spożytkowywane przez konsumentów. Przykładami takich procesów są: przeróbka ropy naftowej, ciężka synteza chemiczna, hutnictwo, przetwórstwo surowców rolniczych. Ważną dziedziną jest przetwarzanie surowców energetycznych (paliw) w potrzebne postaci energii: cieplnej, elektrycznej, mechanicznej itp., a także pozyskiwanie i przetwarzanie energii z tzw. odnawialnych źródeł: promieniowania słońca, wiatru, płynących wód, geotermicznej, biopaliw, przypływów i odpływów morskich, jądrowych przemian pierwiastków promieniotwórczych itp.
Procesy obróbkowe (obróbcze), powodujące zmiany kształtów i cech powierzchni lub struktury wewnętrznej wyrobów z różnych materiałów, metali i ich stopów, drewna, tkanin, tworzyw sztucznych itp. W procesach obróbkowych stosowane są operacje:
a) kształtowania, których celem jest otrzymanie półfabrykatu lub gotowej części o zaprojektowanym kształcie. Wyróżnia się kształtowanie:
– pierwotne (wstępne), polegające na nadaniu przedmiotowi wstępnego kształtu przez cięcie, odlewanie, kucie, spiekanie proszków metali, wtryskiwanie itp.;
– plastyczne, polegające na nadaniu przedmiotowi ostatecznego kształtu przez walcowanie, gięcie, wytłaczanie, wyoblanie itp.;
– ubytkowe, polegające na nadaniu kształtu przez mechaniczne oddzielanie nadmiaru materiału przez obróbkę skrawaniem (toczenie, frezowanie, struganie, przeciąganie, szlifowanie, wiercenie, rozwiercanie, gwintowanie itp.) lub przez obróbkę erozyjną, ultradźwiękową, laserową, trawienie chemiczne itp.;
– przez trwałe łączenie fragmentów części w jedną część lub części w podzespół przez spawanie, zgrzewanie, napawanie, nitowanie itp.;
b) obróbki cieplnej, cieplno-chemicznej itp., których celem jest zmiana struktury i właściwości materiału, z którego wykonano część lub półfabrykat;
c) obróbki powierzchniowej, której celem jest nadawanie częściom wymaganych właściwości powierzchni lub warstwy wierzchniej (szlifowanie, polerowanie, kulowanie, piaskowanie, nagniatanie, pokrywanie galwaniczne, malowanie itp.);
d) obróbki fizykochemicznej właściwej dla przemysłu mikroelektronicznego, której celem jest otrzymanie kryształów lub struktur półprzewodnikowych, tranzystorów, układów scalonych, mikroprocesorów, pamięci półprzewodnikowych itp. Występują tu takie operacje, jak krystalizacja z roztworów, redukcja (utlenianie powierzchni), utlenianie struktury wewnętrznej, naparowywanie, napylanie, dyfuzja itp.
Procesy obróbkowe są typowe dla przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, elektronicznego, telekomunikacyjnego, odzieżowego, obuwniczego, spożywczego itp.
Procesy montażu, mające na celu złożenie wyrobu z dwu lub z większej liczby elementów i doprowadzenie go do gotowości do funkcjonowania. Operacje montażu są klasyfikowane na podstawie rozmaitych kryteriów. Można np. wyróżniać:
– montaż wyrobu finalnego, w odróżnieniu od montażu podzespołów, lub zespołów;
– montaż połączeń rozłącznych przez skręcanie, zaciskanie itp., w odróżnieniu od montażu połączeń nierozłącznych przez spawanie, nitowanie, zgrzewanie itp.;
– montaż stacjonarny, wykonywany na jednym stanowisku roboczym, w odróżnieniu od montażu ruchomego na kolejnych stanowiskach linii montażowej, gdzie wyrób znajduje się na przenośniku i jest cyklicznie przemieszczany od stanowiska do stanowiska.
Procesy montażu są typowymi procesami wytwórczymi w przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym, elektronicznym, okrętowym, samochodowym itp.
Z montażem wiąże się demontaż wyrobu, który przeprowadza się podczas napraw, chcąc wymienić zużyte lub uszkodzone elementy albo dokonać ich regeneracji itp.
Procesy naturalne i biotechnologiczne, powodujące zmiany struktury oraz zmiany właściwości materiałów. Zalicza się do nich procesy polegające na wykorzystaniu organizmów czynnych biologicznie, do wytwarzania pożądanych produktów w wyniku tzw. biotechnologii, a także do utylizacji ścieków i odpadów przez ich kompostowanie, przetwarzanie na biogaz itd. Procesy takie są szeroko wykorzystywane np. w przemyśle spirytusowym, mleczarskim, kwaszeniu artykułów spożywczych. Biotechnologie są intensywnie rozwijane ze względu na ich małą energochłonność.
25.Podaj i scharakteryzuj elementy procesu wytwórczego.
Proces wytwórczy składa się z:
– procesu podstawowego, w którym dzięki informacji, kwalifikowanej pracy ludzkiej, funkcjonowaniu maszyn i wykorzystywanej energii następuje przetwarzanie materiałów w wyroby; materiał jest tu rozumiany w sposób ogólny, tzn. może nim być surowiec, materiał konstrukcyjny, półfabrykat, element znormalizowany, podzespół czy nawet moduł montażowy uzyskiwany w wyniku kooperacji z inną firmą itp.;
– procesu pomocniczego, który polega na dostarczaniu do stanowisk wytwórczych materiałów, energii i informacji, utrzymywaniu (przez eksploatację) maszyn w odpowiednim stanie technicznym, usuwaniu odpadów, utrzymaniu właściwych warunków na stanowiskach roboczych (oświetlenie, przewietrzanie, temperatura, wilgotność), krótkookresowym przechowywaniu na stanowiskach roboczych lub na przeznaczonych do tego miejscach w ich pobliżu materiałów, półfabrykatów, części, podzespołów itp., do chwili, gdy będą one poddane dalszej obróbce, kontroli lub montażowi (jest to tzw. "produkcja w toku") itp.;
– procesu obsługowego, który obejmuje obsługę administracyjną i zarządzanie wytwarzaniem, zapewnienie bezpieczeństwa pracy, ochronę obiektów wytwórczych, utrzymanie czystości w pomieszczeniach, usługi socjalne w miejscu pracy itp.
30.Podaj kolejność prac, którą przyjmuje się przy projektowaniu kanałów dystrybucji.
Przy projektowaniu kanałów dystrybucji przyjmuje się następującą kolejność prac:
1) wyznaczenie kosztów logistycznych dystrybucji wyrobów i obsługi klientów,
2) opracowanie procedur i systemów do rejestracji danych związanych z kosztami,
3) opracowanie zestawień danych wyjściowych,
4) opracowanie kryteriów, według których będą oceniane działania dystrybucyjne,
5) opracowanie sposobów prezentacji wyników działalności przedsiębiorstwa.
22.Opisz funkcjonalną strategię przedsiębiorstwa.
Strategia funkcjonalna polega na:
- podaniu, w jaki sposób każda funkcja (marketingowa, produkcyjna, logistyczna, społeczna itp.) ma sprzyjać przewadze konkurencyjnej, przetrwaniu i rozwojowi itp.;
- integracji i koordynacji danej funkcji z innymi funkcjami, aby wspierały one strategie poszczególnych obszarów działalności i globalną strategię firmy.
23.Opisz strategie poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa.
Strategie poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa obejmują:
- wyznaczenie zakresu każdego obszaru działalności gospodarczej;
- dokonywanie wyboru pożądanej przewagi konkurencyjnej;
- opracowanie sposobów działania w każdym obszarze działalności.
plejusiek