Finanse publiczne a prywatne
1) jeżeli przyjąć, że wielkość finansów zbliżona jest do wartości PKB w poszczególnych krajach, to wielkość finansów publicznych we współczesnych państwach z gospodarką rynkową, mierzona wielkością dochodów i wydatków publicznych, waha się od niespełna 30% do około 60% PKB (zob. np. uwagi rozdziale Xli, pkt 12.4). W ostatnich latach w Polsce udział ten spadł do nieco ponad 40% (przy wskaźniku około 50% na początku lat 90.);
2) gros operacji finansowych w zakresie finansów publicznych cechuje przymusowość, związana z władczymi publicznym charakterem podmiotów ich dokonujących. Większość dochodów publicznych ma bowiem bezpośrednio przymusowy charakter, wydatki publiczne zaś z reguly muszą być dokonywane w celu realizacji zadań publicznych. W przeciwieństwie do tego większości dochodów i wydatków w ramach finansów prywatnych nie towarzyszy znamię przymusu (obowiązku)3
3) operacje finansowe w sektorze finansów publicznych mają na celu optymalne zaspokajanie potrzeb publicznych, z kolei podstawowym celem operacji finansowych sektora niepublicznego jest osiąganie i maksymalizacja zysku;
4) finanse publiczne służą potrzebom publicznym, finanse niepubliczne zaś — zaspokajaniu potrzeb indywidualnych;
5) nawiązując do struktury finansów publicznych przedstawionej na rysunku 1, należy stwierdzić, że organizacja finansów publicznych polega z reguły na koncentracji ogromnych funduszy przez stosunkowo niewielką liczbę podmiotów (np. w Polsce są to: budżet państwa, kilkanaście państwowych funduszy celowych, około 2,5 tys. budżetów j.s.t. i inne, drobniejsze i mniej istotne elementy). Z kolei finanse niepubliczne rozczłonkowane są na ogromną liczbę mniejszych zasobów (przykładowo w Polsce na kilkadziesiąt milionów elementów);
6) zarządzanie całością finansów publicznych jest znacznie bardziej scentralizowane i skoordynowane niż całkowicie zindywidualizowane zarządzanie finansami niepublicznymi;
7) mimo często mniejszego zakresu finansów publicznych niż finansów niepublicznych w państwie (o tym była mowa w pkt ) ich rola w utrzymaniu globalnej równowagi finansowej i wpływie na procesy społeczne i gospodarcze jest nieporównywalnie większa niż finansów prywatnych. Wiąże się to ze specyfiką finansów publicznych, wyrażoną w pkt 2—6;
8) z przedstawionych wyżej powodów finanse publiczne podlegają specyficznym, nieznanym finansom niepublicznym, regułom jawności, planowania, ewidencji, sprawozdawczości i kontroli, procesy podejmowania decyzji w ich zakresie są poddane zaś szczególnym zasadom i procedurom. Czynniki te pogłębiają specyfikę finansów publicznych wobec finansów niepublicznych i czynią zasadne ich wyodrębnianie w oddzielną, jednorodną i specyficzną kategorię.
gosicka