bole brzucha.pdf

Farmakoterapia

Bóle brzucha

Ból brzucha zazwyczaj budzi niepokój, zwłaszcza jeżeli

jest ostry i silny. Nie każdy nagły ból brzucha jest spo-

wodowany chorobą wymagającą leczenia w szpitalu.

Warto więc umieć odróżnić banalny ból brzucha (wy-

wołany np. wzmożonymi ruchami robaczkowymi jelit) od

objawów sugerujących poważną chorobę.

• Ostre zapalenie wyrostka robaczko-

wego – początkowo ból jest zlokali-

zowany w środkowej części brzucha,

wokół pępka; następnie przemieszcza

się do jego prawej dolnej części.

Ból nasila się przy kaszlu i uciskaniu

brzucha. Charakterystyczny jest brak

apetytu, nudności, wymioty i gorącz-

ka. W razie podejrzenia zapalenia

wyrostka należy jak najszybciej za-

wieźć chorego do szpitala pełniące-

go ostry dyżur chirurgiczny.

• Zapalenie uchyłka jelita grubego –

wskutek stanu zapalnego drobnych

uwypukleń jelita grubego pojawiają

się bolesne skurcze, biegunka lub

zaparcie, gorączka i złe samopoczu-

cie. Powikłaniem zapalenia uchyłka

może być jego pęknięcie i zapalenie

otrzewnej, które jest stanem zagra-

żającym życiu. Choroba wymaga

zgłoszenia się do szpitala.

• Zapalenie trzustki – ostre zapalenie

objawia się silnym bólem brzucha zlo-

kalizowanym w jego środkowej i gór-

nej części, promieniującym do pleców.

Czasem występują również nudności

i wymioty, wzdęcie brzucha, zaparcia,

gorączka, dreszcze. Choroba ma czę-

sto dramatyczny, ciężki przebieg, może

spowodować poważne uszkodzenia

trzustki i tkanek okołotrzustkowych.

Ponadto u części chorych występują

powikłania wielonarządowe. Gdy

choroba często nawraca i epizody

ostrego zapalenia się powtarzają –

wówczas może dojść do trwałych

uszkodzeń miąższu trzustki. Ostre za-

palenie trzustki wywołujące atak może

być związane np. z tłustym posiłkiem

i jednoczesnym obfitym spożywaniem

alkoholu. Często przyczyną jest rów-

nież kamica pęcherzyka żółciowe-

go. Każdy przypadek wystąpienia

objawów ostrego zapalenia trzustki

wymaga przyjęcia do szpitala.

• Niedrożność jelit – objawem niedroż-

ności jest nasilający się, kurczowy ból

brzucha. Następnie dochodzą: brak

apetytu, nudności i wymioty. Brzuch

jest wzdęty, występuje całkowite za-

parcie (nie odchodzą także gazy).

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje

bólu brzucha:

• ból kolkowy (spastyczny),

• ból stały.

pogorszenie stanu chorego ze wzglę-

du na rozwijający się wstrząs. Pacjent

jest blady, spocony, ma niskie lub nie-

oznaczalne ciśnienie tętnicze, brzuch

jest bolesny i wzdęty. Zazwyczaj do

pęknięcia narządu jamy brzusznej (np.

wątroby, śledziony) dochodzi w wyniku

przebytego urazu (uderzenie, upadek,

wypadek komunikacyjny). U kobiet

przyczyną pęknięcia np. jajowodu

może być ciąża pozamaciczna.

• Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej –

tętniak aorty brzusznej jest nieprawi-

dłowym rozszerzeniem tętnicy, spowo-

dowanym miażdżycowymi zmianami

w jej ścianie. Prąd krwi odwarstwia

ścianę aorty, co może doprowadzić

do pęknięcia tętniaka. Objaw charak-

terystyczny rozwarstwiania tętniaka to

ból brzucha – stały lub przerywany,

promieniujący do pleców i pachwin.

Stan chorego bardzo szybko się po-

garsza; jeżeli pacjent nie zostanie na-

tychmiast przewieziony do szpitala,

nie ma szans na przeżycie.

• Zawał serca – u wielu pacjentów

z zawałem mięśnia sercowego ob-

serwuje się tzw. objawy atypowe,

czyli piekący ból w górnej części

brzucha, często połączony z nudno-

ściami, wzmożoną potliwością i uczu-

ciem lęku. U pacjentów z chorobą

wieńcową lub stwierdzanymi czyn-

nikami ryzyka (palenie papierosów,

nadwaga, zaburzenia lipidowe, miaż-

dżyca), skarżących się na ból o takim

charakterze przy braku ewidentnych

objawów ze strony narządów jamy

brzusznej zawsze należy wykluczyć

zawał mięśnia sercowego.

Charakterystyczną cechą bólu spastycz-

nego jest okresowe pojawianie się krótko-

trwałych, silnych dolegliwości, przerywa-

nych okresami względnie bezbólowymi.

Ból ten spowodowany jest rozciąganiem

lub skurczem mięśniówki narządów we-

wnętrznych, np. ściany jelit (nadmierne

gromadzenie gazów), pęcherzyka żół-

ciowego (kamica żółciowa), moczowodu

(kolka nerkowa) lub macicy (bóle miesiącz-

kowe). Stały ból brzucha, określany jako

kłucie, ściskanie lub pieczenie, o stałym

nasileniu może być objawem zapalenia

toczącego się w jamie brzusznej (m.in.

ostrego zapalenia trzustki), owrzodzenia

żołądka lub dwunastnicy, powikłań kami-

cy żółciowej, ropni wewnątrzbrzusznych

i wielu innych chorób.

Bólowi brzucha często towarzyszą ta-

kie objawy, jak:

• nudności,

• wymioty,

• gorączka,

• zmiana koloru stolca.

Bóle brzucha z towarzyszącymi czar-

nymi (smolistymi) stolcami wskazują na

krwawienie z przewodu pokarmowego

i wymagają hospitalizacji.

Stany wymagające wezwania

pomocy

• Pęknięcie narządu wewnętrznego –

dominującym objawem jest gwałtowne

Przyczynami tego schorzenia mogą

być: zrosty pooperacyjne, przepukliny,

połknięte ciało obce, skręt jelita, guz

nowotworowy. Zależnie od rodzaju

niedrożności stosuje się leczenie za-

chowawcze lub operacyjne.

• Perforacja wrzodu żołądka – nagłe

wystąpienie ostrego bólu w górnej

części brzucha, rozprzestrzeniające-

go się następnie na całą jamę brzusz-

ną, sugeruje możliwość perforacji

wrzodu trawiennego. Ból może być

tak silny, że prowadzi do omdlenia.

Skutkiem perforacji jest zapalenie

otrzewnej, dlatego konieczna jest

pilna interwencja chirurgiczna.

czowód w kierunku pęcherza moczo-

wego. W ostrych stanach bólowych

konieczne jest podanie silnych leków

przeciwbólowych i rozkurczowych.

Ulgę może przynieść również ciepła

kąpiel. W razie nieskuteczności leków

doustnych lub doodbytniczych należy

dożylnie podać leki z grupy narko-

tycznych leków przeciwbólowych.

Po ustąpieniu ostrego stanu konieczne

jest stosowanie leków rozkurczowych

i preparatów ziołowych o działaniu

moczopędnym i odkażającym drogi

moczowe. Uzupełnieniem leczenia

jest podawanie dużej ilości płynów.

paraty do rozpuszczania w wodzie,

dostępne w aptekach). Jeżeli wystę-

puje biegunka bez wymiotów, można

przyjąć kilka tabletek węgla. W razie

utrzymywania się objawów powyżej

6 godzin lub w przypadku wysokiej

gorączki albo znacznego odwodnie-

nia niezbędna jest interwencja lekarza.

Profilaktyka zatruć pokarmowych obej-

muje zachowanie higieny żywienia,

również we własnej kuchni. Podczas

podróży należy jeść pokarmy z wia-

domych źródeł i pić wyłącznie butel-

kowaną wodę.

• Zapalenie błony śluzowej żołądka –

schorzenie to charakteryzuje się bó-

lami brzucha w jego górnej części,

nudnościami, wymiotami. Przyczyną

może być infekcja bakteryjna, błąd die-

tetyczny, nadużycie alkoholu lub leków.

Leczenie polega na zachowaniu diety,

przyjmowaniu leków rozkurczowych

i alkalizujących. Jeśli objawy nie ustę-

pują, konieczna jest pomoc lekarza.

• Miesiączka – okres menstruacji jest

najczęstszą przyczyną powstawania

skurczowych bólów brzucha. Są one

zlokalizowane w podbrzuszu i oko-

licy krzyżowej, występują tuż przed

miesiączką i na początku krwawienia.

Czasem mogą dołączać do nich symp-

tomy ogólne, takie jak nudności, wy-

mioty, zawroty głowy, omdlenia. Za

powstawanie dolegliwości bólowych

są odpowiedzialne prostaglandyny, któ-

re powodują skurcze macicy. Czasem

przyczyną bolesnego miesiączkowania

są stany zapalne lub wady anatomicz-

ne w budowie macicy i jajowodów,

a także endometrioza (nieprawidłowe

umiejscowienie błony śluzowej macicy)

lub mięśniaki macicy. Leczenie powinno

się rozpocząć od leków rozkurczowych,

które można łączyć ze słabym lekiem

przeciwbólowym, takim jak paraceta-

mol. W przypadku silnych dolegliwo-

ści należy sięgnąć po metamizol albo

ibuprofen lub zastosować preparaty

będące połączeniami leków rozkur-

czowych i przeciwbólowych.

Konsultacji lekarskiej wymagają też

następujące stany:

• stały ból utrzymujący się przez

co najmniej 2 godziny;

• nawracające bóle trwające

przez co najmniej 24 godziny;

• pojawienie się jakichkolwiek wąt-

pliwości co do charakteru dole-

gliwości.

Kiedy konieczna jest konsultacja

lekarska

• Kamica pęcherzyka żółciowego – dla

schorzenia tego charakterystyczne

są kolkowe bóle brzucha, zlokalizo-

wane w śródbrzuszu lub w prawym

podżebrzu, promieniujące do ple-

ców lub prawego barku. Objawami

towarzyszącymi mogą być: wzdęcia,

odbijania, nudności, wymioty lub żół-

taczka. Bóle pojawiają się często po

spożyciu ciężkostrawnych pokarmów.

W razie ostrego ataku tzw. kolki żół-

ciowej należy podać choremu leki

przeciwbólowe i rozkurczowe. Jeżeli

do objawów opisanych powyżej do-

łącza gorączka i wzrost ilości leukocy-

tów w badaniu morfologicznym krwi,

to mamy do czynienia z zapaleniem

pęcherzyka żółciowego. Wówczas

konieczna jest hospitalizacja, leczenie

antybiotykiem lub operacja.

• Kolka nerkowa – objawy kolki ner-

kowej to ostre bóle w okolicy lędź-

wiowej, bóle brzucha o charakterze

skurczowym, promieniujące do krocza,

z towarzyszącym parciem na mocz

i czasem krwiomoczem. Często do

bólu dołączają nudności i wymioty.

Pacjent z kolką nerkową jest niespo-

kojny, blady i spocony. Jeżeli na skutek

zastoju moczu powstaje zakażenie,

pojawiają się również dreszcze i go-

rączka. Przyczyną ataku bólowego jest

przemieszczanie się złogów przez mo-

Gdy bólowi brzucha towarzyszą inne

objawy, takie jak bladość i osłabienie,

trudności w oddychaniu, bóle w oko-

licach serca, wysoka gorączka – ko-

nieczna jest natychmiastowa konsultacja

z lekarzem. Natychmiastowej konsultacji

wymagają również:

• ból po urazie brzucha;

• ból w prawej dolnej części brzucha;

• wymioty krwią lub żółcią;

• ból brzucha w ciąży;

• podejrzenie zatrucia (lekiem lub sub-

stancją chemiczną).

Leczenie bólu brzucha w domu

• Zatrucie pokarmowe – najczęściej do

zatrucia pokarmowego dochodzi po

spożyciu pokarmu zainfekowanego

bakterią Salmonella. Objawy poja-

wiają się krótko po jedzeniu. Oprócz

bolesnych skurczów mogą wystąpić

również wymioty i biegunka, których

nie należy hamować. Konieczne jest

natomiast zapobieganie odwodnie-

niu – można podawać przegotowa-

ną wodę z elektrolitami (gotowe pre-

dr n. farm. Barbara Figura

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: