Pedagogika_społeczna.odt

Pedagogika społeczna:

1.Pedagogika społeczna jako nauka.

1. Przedmiot pedagogiki społecznej
2. Funkcje pedagogiki społecznej
3. Najważniejsze pojęcia
4. Tradycje pedagogiki społecznej-idee Radlińskiej i Wroczyńskiego
5. Etapy rozwoju pedagogiki społecznej wg. Kawuli

Ad.1.a

Pedagogika społeczna skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz na analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb człowieka w różnych fazach życia i różnorodnych sytuacjach życiowych (w pracy, w nauce, w czasie wolnym, w miejscu zamieszkania, w rodzinie, w grupie rówieśniczej). Z tych też względów ps koncentruje się na środowisku życia jednostek oraz na instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych. Elementy środowiska nie ukierunkowane wychowawczo postrzega się jako obszar, który należy w miarę możliwości przekształcić w intencjonalną pracę wychowawczą. Tak więc pedagogika społeczna jest jednocześnie pedagogiczną teorią i praktyką środowiska w tym sensie, że traktuje wszelkie instytucje społeczne jako środowisko ludzkiego życia, usiłuje również dostrzegać w nich lub sugerować im intencjonalność pracy wychowawczej.

Podsumowując, pedagogika społeczna zajmuje się wpływem środowiska na wychowanie człowieka i traktuje o grupie rówieśniczej, pracy... .

Pierwsze koncepcje pedagogika społeczna powstały w II poł. XIX w. Powstają naukowe koncepcje pedagogiki ogólnej. Na rozwój pedagogiki społecznej wpłynęły przemiany społeczno-gospodarcze (postęp w przemyśle, rozwój nauk ścisłych, m.in. biologii). Na rozwój psychiki ma wpływ środowisko. Jest różnica w starcie do nauki dzieci z różnych warstw (klas) społecznych.

1834 r. – Adolf Gistelveg; Podręcznik dla nauczycieli akademickich

(niem.) social pedagogik

Klasyczna pedagogika społeczna niesie ze sobą następujące idee:

1)                  idea edukacji społecznej – dostęp do nauki, oświaty, ale nie tylko szkolnej,

2)                  idea sprawiedliwości społecznej – równy dostęp do warunków (szeroko pojętych) rozwoju,

3)                  idea pomocniczości – społeczeństwo ma obowiązek pomagać ludziom potrzebującym pomocy,

4)                  idea podmiotowości – twórcą świata jest człowiek, więc to on powinien być podmiotem, my możemy zmienić to co jest złe.

Ad.1.b

Funkcje pedagogiki społecznej:
- kompensacja - wyrównanie braków utrudniających prawidłowy rozwój jednostki
- profilaktyka – zapobieganie powstawania niekorzystnych zjawisk
- doskonalenie – rozwijanie prac własnych, by doskonalić siebie i otoczenie.

- funkcja diagnostyczna – na podstawie badań empirycznych badamy jaki wpływ ma środowisko.

Z tych funkcji wynikają zadania.

Zadania pedagogiki społecznej

1)                  kontrola wpływów środowiskowych na proces wychowania – rozpoznawanie warunków, w których zachodzi potrzeba pomocniczości, opieki, ratownictwa,

2)                  projektowanie działalności społeczno-pedagogicznej zwłaszcza z uwzględnieniem wzorców rzeczywistości pożądanej,

wzorzec – pożądanie stanu rzeczywistości w danej epoce i danej kulturze (wg Heleny Radlińskiej)

3)                  organizowanie środowiska,

kształcenie, dokształcanie dorosłych.

Ad.1.c

Czas wolny-interwał podmiotowego życia,  w którym osoba doświadcza dobrostanu intelektualnego, emocjonalnego i fizycznego w rezultacie możliwości samodzielnego, suwerennego przejawiania czynności posiadających znamiona dobrowolności i niekomercyjności oraz będących źródłem satysfakcji.

Środki masowego przekazu- są to narzędzia informacji podkreślające ich masowy charakter, zapewniające pośrednie kontakty w czasie przekazywania treści z centrum do masowego odbiorcy. W definicji pojęcia występują 4 wspólne cechy:1. Urządzenie elektryczne i elektroniczne, 2. Przekazujący komunikator, 3. Przekazywane obrazy, dźwięki, słowa, 4. Masowy odbiorca

Samokształcenie -stanowi zdobywanie wykształcenia w toku działalności, której cele, treści, warunki oraz środki są ustalane przez sam podmiot tych czynności

Samowychowanie -jest to samorzutna praca jednostki w celu ukształtowania własnego światopoglądu, postaw, cech charakteru oraz osobowości, zgodnie z założonymi wzorami

Uczenie się -jest procesem, gdzie w toku doświadczania, poznawania oraz ćwiczenia dochodzi do powstawania nowych form zachowania i działania lub też do zmian w obrębie form już wcześniej nabytych

Nauczanie -stanowi planową oraz systematyczną pracę nauczyciela z uczniami, której celem jest wywoływanie pożądanych i trwałych zmian w ich zachowaniu, dyspozycjach jak i w całej osobowości będących rezultatem uczenia się, opanowywania wiedzy oraz przeżywania określonych wartości

Kształcenie -stanowi całokształt czynności oraz procesów umożliwiających poznawanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz uczestniczenie w procesach ich przekształcania, jak również osiąganie wszechstronnego rozwoju umysłowych i fizycznych umiejętności, zdolności i zainteresowań, postaw i przekonań oraz zdobycie odpowiednich kwalifikacji zawodowych

Socjalizacja jest to ogół zabiegów ze strony środowiska społecznego, a zwłaszcza rodziny, szkoły, zmierzający do uczynienia z człowieka istoty społecznej, tj. umożliwienia zdobycia jej takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła stać się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa (Okoń).

Osobowość -najczęściej oznacza pewien zespół stałych właściwości oraz procesów psychofizycznych, które odróżniają jednostkę od pozostałych ludzi, wpływają na jej zachowanie poprzez nadawanie jej pewnej stałości w nabywaniu oraz porządkowaniu wiadomości, doświadczeń i sprawności, emocjonalnych reakcjach wobec ludzi oraz stałości w obrębie wyboru wartości i celów

Rodzina:

(Szczepański) „Grupa złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski (w szerokim – społecznym i prawnym znaczeniu). Członkowie r. żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, obejmujące dwa pokolenia (r. mała) lub trzy pokolenia (a czasem kilka r. połączonych pokrewieństwem w linii bocznej – r. wielka).”

(Przetacznikowa) „Rodzinę tworzą osoby, które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji. Członkowie rodziny nie tylko zamieszkują na ogół pod jednym dachem i we wspólnym gospodarstwie domowym, ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról, między innymi w stwarzaniu warunków niezbędnych dla utrzymania i wychowania dzieci. Mimo, że r. ma jakby swój świat, stanowi zarazem grupę otwartą na wpływy zewnętrzne, kształtując system wartości i normy zachowania się społecznego.

Środowisko              – wszystkie otaczające elementy, z którymi jednostka ma do czynienia, wchodzi w interakcję.

Otoczenie              – wszystkie otaczające elementy, z którymi jednostka nie wchodzi w interakcję.

Środowisko              – otaczający nas krąg osób i rzeczy.

Środowisko:              – biologiczne              – układ wszystkich czynników otoczenia, ożywionych i nieożywionych,

              – geograficzne              – otaczająca nas przyroda,

              – kulturowe              – wartości, normy, wzory zachowania przyjęte w danej zbiorowości,

              – społeczne              – zespół czynników (ludzie, rzeczy, instytucje).

Środowisko wychowawcze – zespół osób i instytucji wpływających na wychowanie. Najważniejsza jest rodzina, potem szkoła, kościół.

Organizowanie środowiska – wszystkie czynności zmierzające do rozwoju osobowości wychowanka (pozaszkolne zajęcia).

Kultura – przyjęte normy, według których należy postępować.

Potrzeba – stan odczuwania braku.

Adaptacja społeczna – proces o charakterze ewolucyjnym, doskonalenie umiejętności społecznych, przystosowanie do warunków otoczenia.

Prewencja (profilaktyka społeczna) – zapobieganie patologicznym zachowaniom społecznym.

Kompensacja – uzupełnianie braków, zastępowanie defektów.

Ad. 1.d

Helena Radlińska

Według H. Radlińskiej pedagogika społeczna jest nauka praktyczną. Umiejscowić ją można na skrzyżowaniu biologicznych i społecznych nauk o człowieku, a także zagadnień związanych z etyka, kulturą. Pedagogika społeczna interesuje się wpływem jaki wywiera jednostka na środowisko i odwrotnie, bada oddziaływania środowiskowe na człowieka i odnosi je do różnych faz życia. Zwraca także uwagę na kulturę i tradycje, wartości, które są podtrzymywana dzięki siłom ludzkim oraz na zmienianie środowiska przez człowieka w imię światłych myśli.

Człowiek jako jednostka bio-socjo-kulturowa człowiek funkcjonuje na tych trzech płaszczyznach więc trzeba go badać bod względem tych trzech wymiarów

Koncepcja środowiska wg. Radlińskiej

Środowisko stanowi zespół warunków wśród których bytuje jednostka i czynników przekształcających jej osobowość, oddziałujących stale lub przez dłuższy czas. Pedagogika społeczna zajmuje się stosunkiem jednostki i grup do środowiska życia(przyrodniczego, kulturowego i osobowego) oraz ich rolą jako składników środowiska i czynników przemian

Podział środowiska:

-przyrodnicze(naturalne)

-osobowe(społeczne)

-kulturowe

-niewidzialne (czynniki posiadają największe znaczenie dla wychowania gdyż dzięki nim może się dokonywać przekształcenie życia owo ulepszenie będące celem wychowania)

Koncepcja wychowania wg Radlińskiej

Działania które wzmagają siły jednostki, pielęgnują zadatki uzdolnień, skierowują pęd twórczy, obejmuje wspomaganie autonomicznych przebiegów rozwoju i wzrastania w istniejący dorobek myśli i pracy, uczenie umiejętności wyboru, stawiania celów życia i pracy, budowanie dróg do nich wiodących usprawnianie w korzystaniu z narzędzi i sposobów dalszej twórczości

Zakres pedagogiki społecznej wg. Radlińskiej

·                     teoria pracy społecznej - Według autorki ta dziedzina pedagogiki społecznej winna zajmować się badaniem środowiska w jakim jednostka żyje Rozpoznaniem warunków wpływających na jej rozwój, oraz wyszukiwaniem sposobów na odkrywanie, wykształcanie sil jednostkowych i społecznych, w celu zmiany środowiska na korzystniejsze dla rozwoju.

·                     teoria oświaty dorosłych - Zajmuje się zagadnieniem kształcenia i dokształcania dorosłych. Ta dziedzina wiedzy ma szczególne znaczenie w naszych czasach w związku z koncepcja edukacji permanentnej, ustawicznej.

·                     historia pracy społecznej i oświatowej - zajmuje się poszukiwaniem pewnych powiązań, czynników ewolucji wymienionych zagadnień.

H. Radlińska podkreśla również, iż te dziedziny, wraz ze zmieniającym się środowiskiem, sytuacja społeczną przeistaczają, rozszerzają, bądź zwężają swój zakres.

W odniesieniu do działalności własnej człowieka można przejść do zagadnienia sił twórczych. Według Heleny Radlińskiej siły twórcze są to siły zarówno człowieka jak i środowiska. Mogą one być widzialne, lub ukryte. Jeśli natomiast je odkryjemy, dostrzeżemy i rozbudzimy, to dzięki aktywności społecznej można dokonać zmiany rzeczywistości środowiskowej.

Wzorzec, według Heleny Radlińskiej, jest to pełen zespół norm, które są charakterystyczne i osiągalne w danym czasie. Dzięki wzorcowi, można dążyć do przebudowy pewnych stanów, do zmian w myśl zmierzania do określonego wzorca. Wzorzec jest obrazem, do którego należy dążyć, który wart jest naśladowania.

Gdy już jesteśmy tematem przy badaniach w pedagogice społecznej, warto wspomnieć o definicji badań społeczno pedagogicznych, według Heleny Radlińskiej. Badania społeczno - pedagogiczne zajmują się analizowaniem wzajemnych oddziaływań środowisk oraz jednostek, które wywierają na nie wpływ. W badaniach tych kładzie się nacisk na rozpoznanie czynników, które wpływają na zachowanie jednostki, na wszystko to co motywuje jednostki i społeczeństwa do zaangażowania sił twórczych.

Badania zespołowe mają swoje etapy poniżej wymieni i scharakteryzuje każdy z nich.

Te etapy to:

1. Obserwacja. Jest to podstawowe narzędzie badań według Heleny Radlińskiej. Powinna zachodzić podczas naturalnych, nie sztucznych sytuacji życiowych, dydaktycznych. Może trwać kilka miesięcy, a nawet kilka lat. Helena Radlińska wymienia 2 rodzaje obserwacji. Pierwsza z nich "z zewnątrz" polega na tym, iż obserwator nie wchodzi w środowisko, nie ma tam jego współpracy. Drugi typ obserwacji, "z wewnątrz" polega na tym, iż obserwacja i obserwator są uwikłani w życie obserwowanego środowiska. Celem etapu obserwacji jest:

·                     zaobserwowanie związków i zależności między spostrzeganymi sytuacjami;

·                     pomoc badaczowi w ustaleniu problemów, które należy rozwiązać.

2. Gromadzeni i krytyka materiałów. Na tym etapie także obowiązują pewne zasady. Po pierwsze należy dokładnie określić skąd pochodzi dany materiał, by w razie potrzeby móc sięgnąć do źródeł. Należy się również zapoznać z warunkami kulturalnymi, gospodarczymi, społecznymi, artystycznymi danego środowiska.
3. Techniki utrwalania materiałów. Na tym etapie trzeba stosować się do zasad takich jak:

·                     staranne wypisywanie wyników, prosta struktura utrwalania danych;

·                     zawarcie chronologii pracy, informacji o przedmiocie badań, protokoły dyskusji, opis wykonywanych działań;

·                     do dziennika badawczego nie należy włączać żadnych załączników, należy jedynie zamieścić o nich notkę na marginesie. Załączniki winny stanowić osobną teczkę.;

·                     każdy temat badawczy i osobne zagadnienie powinno znajdować się w osobnej teczce;

Podczas utrwalania materiałów należy pamiętać by:

·                     nie nadużywać formularzy, kwestionariuszy;

·                     używać arkuszy zbiorczych

·                     podpisywać dokumenty, przy osobie, która dokonuje zebrania informacji;

·                     podawać miejsce i datę badania na dokumencie stwierdzającym badanie;

·                     czytelnie wypełniać kwestionariusze i inne materiały.

4. Opracowanie zebranego materiału. Podczas pracy nad analiza zdobytego materiału należy:

·                     dokonać przeglądu zgromadzonych dokumentów, przeanalizować je pod kątem przydatności, dokładności, prawidłowości sporządzenia dokumentów;

·                     podjecie decyzji o znaczeniu danego materiału i decyzja o formie dalszego go wykorzystania;

·                     przystąpić do analizy posegregowanego materiału;

·                     dokonać pewnych obliczeń statystycznych;

·                     zachować ostrożność w wyciąganiu wniosków ze średniej;

Ponadto Helena Radlińska zwraca uwagę na fakt, iż niezmiernie istotne jest to jaki rodzaj miernika zastosujemy podczas badania danej populacji. Warunkuje to czasem wyniki naszych badań. Przykładowo dziecko głuche badane testem słownym może wykazać objawy niedorozwoju umysłowego. Gdy natomiast przebadamy go testem obrazkowym, może okazać się, iż jego inteligencja jest w normie, albo nawet powyżej normy.

5. Korzystanie z literatury. Podczas prowadzenia badań winno się korzystać z literatur, co prowadzi do ułatwienia postawieni celów badań. Należy także uwzględnić fakt, iż zagadnienia pedagogiki społecznej oscylują w obrębie takich dziedzin jak socjologia, praca socjalna i wychowawcza, psychologia wychowania, polityka. Jednak podczas korzystania z literatury należy unikać naśladownictwa, pozbawionego krytyki.

By badania społeczno - pedagogiczne zakończyły się sukcesem, trzeba dbać, by były spełnione następujące warunki:

·                     odpowiedni dobór współpracowników;

·                     merytoryczne i metodologiczne przygotowanie się zespołu badawczego;

·                     dokładność;

·                     rzetelność, uczciwość;

·                     wszechstronna analiza faktów będących przedmiotem badań;

·                     umiejętność nawiązania kontaktów interpersonalnych z ludźmi z badanego środowiska;

·                     analiza faktów pomimo tego, iż często są one niezgodne z przyjętymi początkowo tezami.

Ryszard Wroczyński

Koncepcja pedagogiki społecznej w ujęciu Ryszarda Wroczyńskiego ma charakter szerokiej i całościowej refleksji nad naturą wychowania i rolą, jaką w tym procesie odgrywa środowisko ludzkiego życia. Chodzi o stwierdzenie zarówno:

- jak jest,

- jak być może (jak być powinno),

- czy i jak wychowanie może ulepszać świat.

Wychowanie według niego jest: „procesem społecznym i przebiega wśród różnych wpływów oddziałujących na wychowanka poza szkołą. Wychowanie jest procesem planowym, celowym i twórczym, podkreślił potrzebę i możliwości połączenia planowej pracy wychowawczej z całokształtem wpływów społecznych i kulturowych środowiska, możliwości integracji planowej działalności wychowawczej w środowisku wychowanka”.

Wroczynski mówi, iż „pedagogika społeczna zajmując się środowiskowymi uwarunkowaniami procesów wychowawczych i opiekuńczych – rozpatruje życie człowieka w całym jego przebiegu, od urodzenia, aż do śmierci”

Pojawia się tutaj także pojecie wychowania równoległego, gdyż według Wroczyńskiego „wpływy świata zewnętrznego przenikają mury tradycyjnych instytucji edukacyjnych obalają monopolistyczny autorytet klasycznej szkoły, życie społeczne, świat kultury, zdobycze techniki wymagają kształcenia nowych ludzi, o dynamicznych i elastycznych postawach”.

W centrum koncepcji R. Wroczyńskiego znalazła się relacja: szkoła-środowisko. Związek ten traktowany był jako sprzężenie zwrotne, co oznaczało potrzebę integracji pracy szkoły z wpływami środowiska. Wroczyński podkreślał, aby badanie relacji szkoła – środowisko uwzględniało perspektywę ekologii humanistycznej, która analizuje rozwój człowieka na tle procesów przyrodniczych, społecznych i kulturowych. Tak jak już wcześniej wspomniałam relacja środowisko – wychowanie to relacja dynamiczna, zwrotna. Oznacza to, że pole zainteresowań pedagogiki społecznej rozpada się na dwa węższe obszary. Są nimi:

- wpływ środowiska na wychowanie (zakres, struktura, jakość)

- zmiana środowiska za pomocą wychowania (możliwości modyfikacji środowiska w imię      

  potrzeb rozwojowych człowieka)

Badania wpływów środowiska na wychowanie wymaga przede wszystkim określonej teorii, za pomocą,  której można wyodrębnić przedmiot badania i występujące w nim prawidłowości. Wymaga też zespołu środków poznania tj. metod, technik i narzędzi diagnostycznych.

Druga strona zainteresowań pedagogiki społecznej w koncepcji R. Wroczyńskiego to zmiana środowiska za pomocą wychowania. W zależności od zaistniałego stanu rzeczy pedagogika społeczna stoi tu przed kilkoma możliwościami Są to: kompensacja, profilaktyka oraz animacja społeczno – kulturowa. Chodzi tutaj o korektę negatywnych wpływów i uzupełnienie dostrzeżonych brak...