TRYBUNAŁ KORONNY:
Dla szlachty najistotniejszą sprawą tych czasów było przerowadzenie reformy sądownictwa apelacyjnego. Problem composiiuter status czyli układu między A. sal. i duchowym hamował próby reform. Zamoyski za wszelką cenę chciał doprowadzić do porozmienia obydwu stron.
- do 1578r król był najwyższym sędzią dla szlachty
W sądzie nadwornym mógł sadzić wszystkie sprawy zarówno w drugiej (po wprowdzeniu w 1523r) jak i pierwszej instancji lub wyznaczyć sąd Komisarski dla okr. sprawy.
Dla odciążenia s. królewskiego wpr. w województwach sądy wiecowe odsyłano do nich spr. z sądu zadkowego choć od ich wyroków apelowano znów do sądu królewskiego. W 1563r. w województwie jednorazowo utworzono sądy ostatniej instancji którym przekaz. zaległ. z sądów królew.
Rozwiązaniu probl. apelacji było zrzeczenie się przez króla sądownictwa na rzecz szlachty i tak uchwalono
3 III 1578r konst. sejmu warszawskiego przew. utw. Trybunału Koronnego zbierającego się na wiosnę i latem dla Małopolski w Lublinie, a jesienią i zimą dla Wpolski w Piotrkowie Trybunalskim
-od 1585r. poddały się Tryb. Prusy Królewskie gdzie jako sąd apel. Prowincji funkcjonowała Rada Pruska
-sprawy o dobra i dochody króla i skarbu karannego spr. kryminalne i spr. miejskie pozostawiono sądom królewskim
-do Tryb. należały apelacje od wyroków s. z iemskich, grodzkich i podmorskich, spr. dot. dziesięciny wyłączono,
-w Tryb. sądzili. repr. szlachty wyb. na sejmikach deputackich corocznie (po 1 lub 2 z województwa). Było 27 dep. szlach. (16 z Wielkop i 11 Małopolski) i 6 d. duchownych, razem 33 członków
-d. szlachecki mógł się ubiegać o pon. wybór po 4 latach,
-w spr. szlacheckich sądzili tylko dep. szlacheccy łącznie w spr., gdy jedną ze stron był duchowny, gdy chodz. o dobra duch. ( 6 przedst na 12 orzekających) i przy rozstrzyganiu w spr. z regrestu ariańskiego sprawę rozp. sąd mieszany (IUDICIUM MIXTUM)
-na czele Trybunału stał obieralny marszałek, duchowni mieli wojego prezydenta.
-jeżeli wyrok nie zap. jednomyślnie większość głosów miała zast. dop w 3 głosowaniu
Od połowy XVII w. nastąpił w praktyce wzrost kompetencji obu trybunałów na skutek unikania sądów niższej instancji
-wyroki Tryb. nie zawsze były ostateczne, często uchylone przez sąd sejmowy zadworny lub Trybunał następnej kadencji. Dzięki temu sądy królewskie zachowały naczelność nad trybunałem.
Spraw gdy w głosow. p. wyst. równość głosów)
W czasach saskich tryb. stał się narzędziem walki oligarchii magnackiej i obsada marszałka należała do najbardziej wpływowych kategorii magnackich. Trybunał zaczął funkcjonować coraz gorzej. Nieuczciwość sędziów, łapówkarstwo. Nieuczciwy depustat był bezkarny ponieważ poszk. nie miał gdzie doch. swojej krzywdy. Łączeni w 1 wielu spraw rzekomo ze sobą związanych (KONEKSJE) pozyskanie terminu
-zaczęto odróżniać odczytywanie wyroku od jego publikacji skutki dop. po publikacji wyroku (AD PUBLICANDUM DECRETUM).
Nie udało się uporządkować Trybunału, najw z konst. sejmowych tzw. Wielka Korektura Tryb. Koronnego nie spełniła swego zadania z 1726r.
alienor8