Ruch społ. – to zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnych celów.
Zbiorowość wyznacza cel. Cele o charakterze:
Ø ekonomicznym;
Ø kulturowym – dążenie do zmiany systemu wartości;
Ø politycznym – ruchy rewolucyjne partii politycznych;
Ø reformatorskim.
Ruch społ. – to przedsięwzięcie i charakterze zbiorowym, dążące do ustanowienia nowego porządku życia (całościowe przekształcenie społ.).
N. Smelser
Ruch społ. – to zbiorowy wysiłek mający na celu modyfikację norm i wartości (odnosi się do ruchów częściowo zmieniających system wartości).
Elementy podkreślane w definicji ruchu społ. [podsumowanie] (Piotr Sztompka):
ü zbiorowość - cechy konstytutywne, elementy konstytutywne, zwrócenie uwagi na zbiorowość, zbiorowość nie akceptuje tego co dzieje się w życiu społ.;
ü zmiana – chęć dokonania zmiany;
ü początkowe rozproszenie osób - w trakcie działania dokonuje się swoiste zjednoczenie;
ü wysoki poziom spontaniczności – mogą przyjąć niezinstytucjonalizowaną formę.
Ogólny podział ruchów społ.:
Ø ruchy tradycyjne:
§ ruch reformatorski – zbiorowe dążenia ludzi, którzy chcą zmienić fragment rzeczywistości, akceptują większość, ale nie ten fragment; dostrzegają trudności w jakimś obszarze życia społ., uważają, że trzeba się zjednoczyć. Np.: ruch anonimowych alkoholików, ruch przeciw agresji, przemocy, działania na rzecz zmiany systemu ekon.;
§ ruch rewolucyjny – dąży do całościowego przekształcenia systemu społ., do zmiany ładu w aspekcie instytucjonalnym i aspekcie aksjologicznym; rewolucjoniści mają tendencje do negacji istniejącego ładu, wykorzystują metody agresywne; rewolucja to wojna, bitwa i krew; należy zmienić cały system wartości; przejście z kolektywizmu na rzecz indywidualizmu, wprowadzenie solidarności społ.;
§ ruch ekspresywny – dąży do zmiany osobowości, postaw, zachowań jednostek. Np.: ruchy młodzieżowe w latach 60. na zachodzie Europy – „dzieci kwiatów” (Hipisi);
Ø ruchy nowoczesne (nowe ruchy społ., r. romantyczne, r. nieporządku społecznego).
Nowe ruchy społ. to ruchy:
¨ ekologiczne – jest istotnym celem dla wszystkich ludzi, cel ważny dla Polaka, Amerykanina czy Niemca; wszyscy powinni dbać o środowisko;
¨ praw człowieka – ważne dla całej ludzkości, wyróżnia się tu:
§ ruchy feministyczne – prawa kobiet, likwidacja dyskryminacji kobiet,
§ ruchy mniejszości seksualnych – odsetek tych ludzi jest słaby w każdym społeczeństwie (4-6%), ważne jest, aby cieszyły się one pełnią praw;
¨ pacyfistyczne – nastawione na pokój, eliminacja wojen, agresji, konfliktu społ.;
¨ alternatywne – nastawione na tworzenie innych form bytowania i istnienia zbiorowości. Np.: w przeszłości komuny (miały zastępować rodziny), kibice w Izraelu;
¨ ruch antyglobalistyczny – możemy obserwować w telewizji, w przekazach medialnych.
Co dzieli, łączy?
o brak typowej struktury instytucjonalnej;
o nowe ruchy społ. grupują różnorodność członków (osoby ubogie z bogatymi, osoby z klasy średniej z klasą wyższą);
o wykorzystują bierny opór, demonstracje o charakterze siłowym, agresywnym.
Inny podział ruchów społ.
Rodzaje ruchów:
© ruchy transformacyjne (inaczej rewolucyjne) – zmiana całego systemu, zmieniamy strukturę, ład społ.;
© ruchy reformatorskie – dążą do częściowej zmiany;
© ruchy odkupieńcze – dążą do całkowitej przemiany swoich członków; charakter religijny;
© ruchy alternatywne – stawia za cel częściową przemianę swoich członków.
Teorie:
Ø teorie upośledzenia społ. – z ruchem społ. mamy do czynienia, gdy w społeczeństwie istnieje zbiorowość upośledzona społ. (biedni, bezdomni); dotyczy dóbr ekonomicznych;
Ø teorie społeczeństwa masowego – odnosi się do kultury masowej, społeczeństwo masowe to społeczeństwo industrialne i postindustrialne; człowiek jest wyizolowanym atomem, jest samotny; brakuje mu więzi społ.;
Ø teorie mobilizacji zasobów (J. McCarthy) – teoria ta powstała w Stanach Zjednoczonych; zbiorowość nie mogłaby się zorganizować, gdyby nie zmobilizowano pewnych zasobów. Zasoby te to:
· z. ludzkie – ludzie powinni mieć świadomość wspólnoty,
· z. materialne – posiadanie odpowiedniego konta, zasobów ekonomicznych, przedmiotów i urządzeń technicznych; współczesny rewolucjonista musi mieć tel. kom., dostęp do internetu, ksero, powinien dysponować czasem.
Teoria ta odnosi się do ruchu solidarnościowego. Zjednoczenie ruchu, powstanie władz, etap biurokratyzacji ruchu, rozpad ruchu.
Zbiegowisko – to przelotne zgromadzenie ludzi na niewielkiej przestrzeni (przestrzeń dopuszcza bezpośrednie kontakty, ludzie wymieniają uwagi), jest to forma krótkotrwała. Np.: wypadek, awantura na ulicy. Po uzyskaniu wyjaśnień ludzie rozchodzą się.
Tłum – przedmiot zainteresowania socjologów i psychologów od czasów rewolucji francuskiej (1789), powstała publikacja „Psychologia tłumu” Gustawa le Bon. Autor analizuje zachowania tłumu; musi być powód do zgromadzenia się; musi zaistnieć podnieta, by tłum rozpoczął działania; wszyscy członkowie myślą i zachowują się podobnie (zjednoczenie osób).
Cechy jednostek:
« zanika odrębność, świadomość „ja”,
« jednostki starają się wtopić w tłum,
« nie myślimy racjonalnie,
« jeden krzyk, by tłum podchwycił to,
« ważne jest kształcenie przywódcy,
« zasada zaraźliwości – zarażamy się emocjami w tłumie,
« uwsteczniamy się w naszym rozwoju kulturowym,
« zmienia się nasze zachowanie – jesteśmy skłonni do zachowań, o które nie podejrzewalibyśmy się (sknera może stać się osobą hojną),
« tłum jest jak kobieta – niestały, impulsywny, zmienny, łatwowierny i przesadny w uczuciach, nietolerancyjny, konserwatywny,
« przywódca musi trzymać dystans między sobą a tłumem.
Tłum – przelotne zgromadzenie większej ilości ludzi (co najmniej kilkaset osób) na przestrzeni dopuszczającej bezpośredni kontakt i reagujących spontanicznie na te same podniety w podobny lub identyczny sposób.
Rodzaje tłumu:
Ø tłum agresywny – agresja musi znaleźć ujście, musi być wyładowana; skierowana na kogoś;
· linczujący – agresja skierowana przeciwko jednostce;
· terroryzujący – atakuje zbiorowość, grupy społ. Np.: pogromy żydowskie lub innych mniejszości etnicznych (np. cyganie);
· walczący – atakuje symbole władzy, niszczy pomniki, atakuje więzienia, komisariaty, siedzibę rządu; przekształca się najczęściej z tłumu demonstrującego;
Ø tłum uciekający – to jedyny rodzaj, w którym zanika więź społ., ulega ona zerwaniu; w innych tworzy się szybko i jest mocna; wzrost indywidualizmu;
Ø tłum rabujący, grabiący – powstaje gdy pojawiają się kryzysy o charakterze ekonomicznym, gdy duże grupy pozbawione są środków do życia; cechą charakterystyczną jest rabowanie produktów spożywczych, atakowanie sklepów;
Ø tłum ekspresywny (demonstrujący) – tłum ten jest zorganizowany i kierowany; to demonstracja, która ma poprzeć coś lub kogoś, albo występuje przeciw czemuś lub komuś; tłum ten jest mocno kontrolowany (aparat policji).
Publiczność – to zgromadzenie osób żywiących podobne oczekiwania, zainteresowanych pewnym przedmiotem, przeżyciem pewnych bodźców.
Publiczność dzielimy na:
v publiczność zebraną (skoncentrowaną) – to publiczność znajdująca się na określonej przestrzeni, wydzielonej przestrzeni; np.: studenci na wykładzie, wierni w kościele, kibice sportowi; publiczność ta ma możliwość styczności bezpośredniej;
v publiczność rozproszoną – to publiczność mass mediów, np. czytelnicy gazet; ma styczność o charakterze pośrednim.
Pikus-5