1914 – 1918

·          Jest to okres regresu.

·          Największe straty poniósł ośrodek warszawski, dominujący przed wojną.

o         Po wkroczeniu wojsk niemieckich w sierpniu 1915 r. do Warszawy mogło ukazywać się jedynie 14 tytułów (przed wojną ponad 100).

o         Gazety prorosyjskie („Gazeta Warszawska”) zostały ewakuowane w głąb Rosji.

o         Te, które były wydawane, miały zmniejszone format i objętość.

o         W połowie tego okresu w Warszawie dominującą formą były tzw. jednodniówki., gazety nieperiodyczne.

§          Było to podstawowe źródło informacji dla ludności warszawskiej.

·          W zaborach pruskim i austriackim nie było takich wydawnictw.

o         Prasa była tam poddana specjalnej kurateli – działała cenzura wojskwa.

·          Produkcja prasy, w porównaniu z rokiem 1914 spadła o 50 %.

o         Kompletnemu zniszczeniu uległy drukarnie i cała infrastruktura.

o         Największe straty poniósł zabór rosyjski.

·          W 1918 podjęto wyzwanie odbudowy.

o         Potrzeba było 3 lat, by przywrócić poziom z 1939 r.

Dwudziestolecie międzywojenne.

·          W tym czasie w Polsce ukazało się ponad 20 000 tytułów, czyli 4 razy więcej, niż w latach 1661 – 1918.

·          Warunki ukazywania się prasy były odmienne.

o         Brak ograniczeń formalno – prawnych.

·          Dzienniki i czasopisma zaczęły spełniać nowe funkcje.

o         Prasa kształtowała ówczesną scenę polityczną i system polityczny.

§          Byłe to jedyne medium, które mogło prezentować polityków ich programy.

§          Kształtowała normy kultury politycznej.

§          Była swoistym dopełnieniem parlamentu.

·          Dyskusje parlamentarne przenosiły się na łamy pism.

o         Prasa pełniła funkcję kulturotwórczą.

§          Dokonała bilansu stanu polskiej kultury.

§          Odnosiła polską kulturę do światowej.

o         Prasa likwidowała analfabetyzm – niosła cywilizację.

o         Prasa integrowała terytoria, które wcześniej należały do różnych zaborów.

·          Periodyzacja systemu prasowego:

o         Kryteria polityczne:

§          1918 – 1926 (do przewrotu majowego) i 1926 – 1939.

·          Przed przewrotem system był bardzo spluralizowany.

·          Po przewrocie dzieli się na prasę prorządową i opozycyjną.

o         Kryteria statystyczne.

§          1918 – 1921.

·          Odbudowa stanu posiadania z 1914 r.

§          1922 – 1929.

·          Dynamiczny wzrost ilości tytułów.

·          Powstało najwięcej pism, ale były one w znacznej części efemeryczne (7 na 10 upadało)..

·          Rozwój ilościowy prasy wynikał z dużej ilości partii politycznych.

·          Rozwinęła się grupa czasopism specjalistycznych – najbardziej stabilna.

§          1929 – 1934.

·          Okres kryzysu gospodarczego.

·          Dotknął on głównie pisma partyjne.

·          Największe straty miały pisma chłopskie i robotnicze.

·          Najlepiej poradziły sobie pisma specjalistyczne i masowe (sensacyjne).

§          !934 – 1939.

·          Szybki wzrost ilości tytułów, ale także i nakładów.

·          Struktura tematyczna i częstotliwość (pierwsze dane pochodzą z II połowy lat 30.).

o         Tematyka:

§          Np. w 1937:

·          Pisma religijne (ponad 300).

·          Gospodarcze i specjalistyczne.

·          Naukowe.

·          Pisma dla młodzieży.

·          Prasa związkowa.

·          Dzienniki informacyjne (ponad 160).

o         Częstotliwość:

§          Miesięczniki (4000)

§          Dzienniki (3000)

§          Tygodniki (3000)

·          Uwarunkowania prawne:

o         Do  1938 r. nie istniały jednolite przepisy dotyczące wydawania i kolportażu prasy.

o         W 1918 r. na terenach byłych zaborów istniały prawa prasowe państw, które te tereny okupowały.

§          Administracja i sądy starały się uwzględniać zmiany polityczne, to znaczy nie stosowano przepisów o charakterze restrykcyjnym.

§          Jedynym ograniczeniem było wprowadzenie na czas wojny polsko – sowieckiej cenzury wojskowej oraz delegalizacja prasy komunistycznej namawiającej do zmiany władzy.

o         Konstytucja marcowa 1921 gwarantowała bardzo szeroki zakres swobód.

§          Każdy, kto zgłosił chęć wydawania, mógł to robić.

§          Wprowadzała wolność słowa i kolportażu.

§          Wprowadzała zakaz łączenia funkcji redaktora odpowiedzialnego z funkcją posła (żeby go nie chronił immunitet).

o         Powstała jednak schizofreniczna sytuacja:

§          Liberalna ustawa zasadnicza.

§          Stare przepisy wykonawcze.

·          Ale zawsze można było powołać się na konstytucję.

o         Przewrót majowy:

§          Próby ograniczania swobody prasy (zwłaszcza opozycyjnej).

§          Wprowadzono dwa akty wykonawcze:

·          Dekret Prezydenta RP o rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości.

o         Wprowadzał bardzo nieostrą normę, i był narzędziem ingerencji w wolność prasy.

·          Dekret o prawie prasowych.

o         Istotą ich było przekazanie decyzyjności o popełnieniu lub niepopełnieniu przestępstwa administracji, a nie sądom, jak dotychczas.

§          System represji dotknął szczególnie pisma opozycyjne.

o         W 1932 r. wprowadzono do rejestru przestępstw w KK przestępstwa popełnione drukiem.

o         W 1935 weszła w życie konstytucja kwietniowa.

§          Nie zawierała tych deklaracji wolnościowych, które gwarantowała marcowa.

o         W 1938 r. wydano dekret o prawie prasowym.

§          Wzbudził oburzenie, bo sankcjonował tendencje niedemokratyczne – był bardzo restrykcyjny.

§          Zobowiązywał prasę do publikowania tzw. komunikatów rządowych bez żadnych zmian i skrótów.

§          Podnosił kary finansowe do rozmiarów, które powodowały upadek karanych pism.

§          Likwidował funkcję redaktora odpowiedzialnego – odpowiadał bezpośredni autor, prowadzący numer lub wydawca.

o         Dekret ten obowiązywał tylko rok, ale jego przepisy zostały przeniesione do prawa prasowego PRL.

§          Ostatnie zlikwidowano dopiero w 1964 r.

·          Agencje prasowe – system źródeł informacji.

o         Nasłuch radiowy.

§          Na nim opierały się głównie pisma masowe.

o         Agencje prasowe:

§          Oficjalne.

·          PAT (Polska Agencja Telegraficzna).

o         Od grudnia 1918 r - centrala.

o         W 1919 r. – pierwsze oddziały terenowe.

o         Musiała wyrażać poglądy rządu – była agencją rządową.

o         W połowie lat 20. miała podpisane umowy z największymi agencjami światowymi i dorównywała wielkością średnim narodowym agencjom europejskim.

o         W 1926 r. stała się częścią machiny propagandowej sanacji.

§          Wszyscy dyrektorzy byli desygnowani przez otoczenie marszałka.

§          Miała monopol na dystrybucję reklam i ogłoszeń firm państwowych, urzędów i sądów, którymi nagradzała posłuszne jej redakcje.

§          Miała wyłączność na obsługę wszystkich oficjalnych imprez.

§          Robiła swoje kroniki filmowe i rozpowszechniała je (obowiązkowo – inaczej zamykano kina).

§          Półoficjalne.

§          Nieoficjalne.

§          Prywatne.

§          Specjalistyczne.

TRZECI ROK

Prasa prawicowa:

Prasa obozu narodowego:

·          Periodyki wydawane lub inspirowane przez:

o         Związek Narodowo – Ludowy.

o         Stronnictwo Narodowe (potem).

·          Cezury:

o         1918 – 1926

§          Wówczas ta formacja współrządzi, prasa odnosi sukcesy, jest najsilniejsza w RP.

o         1926 – 1939

§          Obóz narodowy zwalczany przez ekipę pomajową.

·          Prasa ta miała doświadczenia sprzed 1918 r.

o         Miała środki finansowe i materialne, pochodzące głównie z darowizn czołowych działaczy ruchu.

o         Na terenach zachodnich korzystała z pieniędzy Funduszu Banku Związku Spółek Zarobkowych (była w najlepszej sytuacji finansowej).

·          Geografia prasy obozu narodowego:

o         Do 1926 r.

§          Widoczna we wszystkich regionach kraju

§          Najsilniejsza na zachodzie: Wielkopolska, Pomorze.

§          Warszawa – ważny ośrodek:

·          Tu funkcjonował Klub Parlamentarny.

§          Także: Wilno, Lwów.

§          Prasa ta wychodziła także w małych miastach – w przeciwieństwie do prasy innych orientacji.

·          Endecja miała kilkanaście pism w małych miastach!

§          Pojawiała się wszędzie tam, gdzie istniał realny lub tylko urojony konflikt na linii Polacy – Żydzi (była antysemicka i nacjonalistyczna)..

o         Dzięki tej prasie lokalnej endecja osiągnęła tak duży sukces wyborczy.

o         Tytuły:

·          „Gazeta Warszawska”

o         Nakład 20 – 30 000 egz.

o         Dostępna w sprzedaży ogólnopolskiej (prenumerata i sprzedaż komisowa).

o         Redaktor naczelny: Zygmunt Wasilewski.

§          Działacz Ligi Narodowej.

§          Współpracownik Romana Dmowskiego.

...