Odnawialne źródła energii

Mała energetyka wodna

Wprowadzenie

Malejące zasoby węgla, ropy i gazu; stały wzrost zanieczyszczenia środowiska człowieka produktami spalania; międzynarodowe zobowiązania ekologiczne; stały wzrost cen energii w Polsce; największe w Europie odnawialne zasoby energii przekraczające nasze roczne potrzeby – to czynniki wymuszające konieczność opracowania nowej strategii rozwoju, w tym zasadniczą zmianę polityki energetycznej państwa.

W najbliższych latach znaczącą rolę w bilansie energetycznym świata, Europy Zachodniej i Polski zajmie energia uzyskiwania z odnawialnych źródeł (OŹE). W „Naszym Dzienniku” omówiono zasoby
i potencjał energetyczny Polski (20.11.01, „Zielony Kuwejt nad Wisłą”), koncepcję zmiany strategii rozwoju kraju (14.01.02, „Możemy być samowystarczalni”).

Przedstawiono także sposoby i możliwości wykorzystania w Polsce energii słonecznej ( 14.05.02, „Energia słoneczna”), energii wiatrowej (16.07.02 – „Prąd z wiatru”), oraz energii geotermalnej  (25.10.02, „Geotermia szansą dla rolnictwa”). Kontynuując tą strategicznie ważną problematykę, pozwalającą na uzyskanie samowystarczalności energetycznej Polski – dziś przedstawiamy możliwości wykorzystania i rozwoju zastosowań małej energetyki wodnej.

Jak było ?

Przed wojną elektrownie wodne były podstawowym źródłem taniej energii elektrycznej w Polsce. Nie było gęstej sieci linii przesyłowych, pracowały różne obiekty energetyki wodnej jak: elektrownie, młyny, pompy wodne, folusze  –  których było ponad 8000.

W okresie PRL te właśnie urządzenia zostały zdemontowane i świadomie zniszczone jako przeżytek systemu kapitalistycznego. W 1954 roku mieliśmy 6330 czynnych elektrowni wodnych i 800 nieczynnych. Z tej liczby można było uruchomić ponownie przynajmniej 700 elektrowni wodnych. Do tego można doliczyć jeszcze około 1000 nowych obiektów, które można było wybudować na dopływach rzek
i zbiornikach retencyjnych.

Gdy w latach 80. przeprowadzono ogólnopolską inwentaryzację istniejących elektrowni wodnych
i spiętrzeń – zarejestrowano już tylko 650 obiektów.

Jak jest ?

Do obiektów tak zwanej małej energetyki wodnej, zalicza się w Polsce elektrownie wodne o mocy zainstalowanej do 5000 kW (5 MW), w Europie Zachodniej do 10MW.

Od 1991 roku osoby prywatne i spółki mogą posiadać i eksploatować MEW. Aktualnie pracuje około 300 takich siłowni wodnych, najwięcej w województwach północnych, Jeleniogórskiem i na Podkarpaciu. W roku 2000 przekazały one do sieci energetycznej około 150 GWh energii elektrycznej (1GWh = 1 milion kWh). 

Duże, państwowe elektrownie wodne wyprodukowały około 1800 GWh.  Mapę lokalizacji dużych, państwowych elektrowni wodnych w Polsce, zbudowanych częściowo przed wojną, przedstawia Rys.1, zaś zestawienie ich i podstawowe dane, zawiera Tabela 1.

Udział energii elektrycznej wytwarzanych z MEW jest znikomy. Dziś stanowi to około 10% energii z wody. Koszty wytwarzania tej energii są niższe niż ze spalania węgla. W latach 80. budowano średnio po kilka MEW rocznie, później ta liczba wzrosła do kilkunastu, a nawet do kilkudziesięciu rocznie. W sumie pod koniec 2000 roku w Polsce pracowało przeszło 300 MEW, o łącznej mocy przekraczającej 35 MW.

Najwięcej, bo prawie 50 MEW znajduje się na terenie Zakładu Energetycznego Olsztyn, 30 MEW na terenie Zakładu Energetycznego Gdańsk, i w Jeleniej Górze.

W Polsce wszystkie elektrownie wodne wytwarzają około 1% energii elektrycznej, w Norwegii 99%. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych o mocy poniżej 1MW, zgodnie z Prawem Energetycznym, nie wymaga koncesji.

Tabela 1. Duże elektrownie wodne w Polsce