Sektor publiczny – jest to segment gospodarki narodowej finansowany podatkami i opłatami pobieranymi przez władze publiczne. Jest to segment gospodarki składający się z instytucji publicznych i wykonujących, na zasadach niekomercyjnych, zadania państwa.
Sektor finansów publicznych można podzielić na 3 podsektory:
Obszary (działy), które są wyłącznie lub prawe wyłącznie w gestii sektora publicznego:
· edukacja
· obronność narodowa
· służba zdrowia
· leśnictwo
· transport (łączność)
· ubezpieczenia społeczne
· wymiar sprawiedliwości
Podstawy prawne funkcjonowania sektora publicznego:
· najważniejszy akt prawny – Konstytucja; określa ona między innymi ogólne zasady gospodarki budżetowej, podstawy systemu dochodów publicznych, ustrój banku centralnego, a także ogranicza do 60% PKB dług publiczny;
· ustawy; najważniejsza ustawa o finansach publicznych – nazywana „konstytucją” finansów publicznych; inne ustawy, np. ustawa o dochodach JTS (jednostek samorządu terytorialnego), ustawy o samorządzie terytorialnym (inaczej o samorządzie gminnym), ustawa o samorządzie powiatowym, ustawa o samorządzie wojewódzkim
· rozporządzenia do tych ustaw
Podstawową jednostką sektora samorządowego w Polsce jest gmina. Celem funkcjonowania gminy jest możliwie najpełniejsze zaspokojenie potrzeb lokalnych mieszkańców.
Podział dochodów JST (źródła dochodów):
· dochody własne
· subwencje
· dotacje
· środki pochodzące z budżetu UE
· środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi.
Subwencje – są przyznawane z budżetu centralnego państwa według algorytmu (podstawową częścią jest subwencja oświatowa); nie mają określonego celu.
Dotacje – to takie środki przekazywane z budżetu centralnego (lub JST innego); są przyznawane na określony cel.
Dochody własne pochodzą głównie z podatków i opłat lokalnych oraz z udziałów w podatkach państwowych (PIT, CIT). To ta część, która uniezależnia JST od budżetu centralnego. JST może decydować na co te pieniądze przeznaczyć. Przyjmuje się, że JST, które posiadają 50% dochodu własnego są niezależne.
Budżet JST stanowi część uchwały budżetowej. Budżet jest rocznym planem dochodów i wydatków JST.
W gospodarce mieszanej państwo i sektor prywatny wspólnie angażują się w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo nadzoruje znaczną część produkcji dzięki podatkom, płatnościom transferowym oraz dostarczaniem dóbr i usług publicznych (np.obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne). Kontroluje również zakres, w jakim jednostki mogą posługiwać się w swoim działaniu własnym interesem.
Str 157
Podział zadań i modeli finansow publicznych; systemy (przyjęty model sektora publicznego jest
uzależniony od tego w jaki sposob ma miejsce podział i finansowanie funkcji państwa.
1. Model tradycyjny.
● Znaczna część zadań jest realizowana przez państwo, zadanie niezbywalne, państwo nie jest w
stanie realizować ich inaczej jak przez swoje jednostki organizacyjne, np. obrona, bezpieczeństwo,
administracja, wymiar sprawiedliwości - są to wytwory państwowości.
● Zadania zbywalne nie istnieją.
● To system drogi, jego koszty stałego utrzymania są bardzo wysokie.
● System mało elastyczny.
● Nie promuje żadnych rozwiązań rynkowych.
● Państwo tworzy dużą liczbę własnych jednostek ktore realizują zadania
2. Model nowoczesny
● Znaczna część zadań państwa jest zbywalna (wszystkie te, ktore są finansowane albo z całości albo
z części finansow publicznych).
● Państwo nie musi posiadać wykwalifikowanych pracownikow.
● Model tzw. australijski.
● Niskie koszty stałe.
● Duża elastyczność podejmowanych działań.
● Promowanie rynku, pobudzenie niektorych gałęzi gospodarki.
● Ważny element kontroli – prewencja jednostek zewnętrznych wykonujących zadania.
● Bardzo efektywny.
Cechy systemu podatkowego:
1) generalnie wyrożnia się powody dla ktorych podatnicy nie chcą płacić podatkow (wg. Gaudameta)
● przyczyny moralne – niesprawiedliwość (uchylenie się od podatkow)
● czynniki polityczne – nie godzenie się ze sposobem zagospodarowania podatkow
● przyczyny ekonomiczne – sprzyjające lub nie sprzyjające okresy w gospodarce (kryzys,
bezrobocie, globalizacja nadmierny fiskalizm)
● czynniki techniczne – skomplikowaność systemow podatkowych
jubas28