1. Geneza i znaczenie nazwy dydaktyka oraz jej twórcy
Termin dydaktyka pochodzi od greckiego określenia didasco – uczę w znaczeniu nauczam (kogoś), didascalos – nauczyciel. Po raz pierwszy tego sformułowania użyto w XVII w. w Niemczech. Pierwotnie w XVII i XVIII w. dydaktykę traktowano (definiowano) jako sztukę nauczania, czyli przekazywania informacji, skupiających się na osobie nauczyciela i na tym, co robi.
Nurt dydaktyki, który dominował w XVIII i XIX w. nazwano dydaktyką tradycyjną, która w dużej mierze wiąże się z nazwiskiem Jana Fryderyka Herbarta.
Na przełomie XIX i XX w. wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiającego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwościach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka – zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku – jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwiązać problemy.
Dydaktyka ta, to teoria uczenia się, określamy ją mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey`a. *Herbart – sztuka nauczania* Dewey – sztuka uczenia się. Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia. Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki. Polscy dydaktycy to: Okoń, Kupisiewicz, Komarzewski, Kruszewski.
2. Przedmiot, istota oraz funkcje dydaktyki
Jednym z elementów przedmiotu badań dydaktyki jest samokształcenie. W procesie tym nauczyciel nie kieruje się bezpośrednio pracą ucznia, lecz czyni to pośrednio. Dydaktyka ogólnie zajmuje się analizą wszelakiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy systematyczny i planowy. Proces jest rozumiany jako zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci, młodzieży itd. zamierzonych i względnie trwałych zmian. Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces nauczania/ uczenia się łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami w jakich przebiega, a także rezultatami do których prowadzi. W toku realizacji procesu nauczania- uczenia się zawsze zmierzamy do osiągnięcia określonego celu. Ponadto występują pewne treści, metody, formy organizacyjne i środki. Dydaktyka korzysta z pomocy takich nauk jak: psychologia, socjologia, logika, filozofia. Dydaktyka ogólnie mówiąc zajmuje się analizą i opisem systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.
Przedmiotem badań dydaktyki jest wyraźna zdeterminowana działalność społeczna(działalność dydaktyczna) mająca na celu kształcenie i przekształcanie innych ludzi stosownie do zmieniających się historycznie ideałów i celów, potrzeb społecznych. Na działalność społeczną składają się: czynności nauczyciela, ucznia, które wywołują określone skutki czyli racjonalne uczenie się w rezultacie uczeń opanowuje określone wiadomości, umiejętności, nawyki, kształtuje przekonania i poglądy oraz buduje własny system wartości.
Funkcje dydaktyki: deskrypcyjna(opisuje pewne fakty i zjawiska dydaktyczne), eksplikacyjna, predykcyjna- prospektywna, praktyczna(odzwierciedlenie efektów badań poprzednich funkcji).
3. Podział dydaktyki: dydaktyka ogólna i dydaktyki szczegółowe
Rodzaje dydaktyk:
1. ogólna – to ogólna teoria kształcenia, obejmująca wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej;
2. szczegółowa – to tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, (rodzaje) np.: metodyka języka polskiego, metodyka biologii, metodyka historii.
Rodzaje dydaktyki szczegółowej to:
- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, odnoszących się do przedmiotu;
- szczeble kształcenia, czyli typy szkolnictwa np. dydaktyka nauczania początkowego, dydaktyka szkoły średniej, dydaktyka szkoły podstawowej;
- dydaktyki środowiskowe np. dydaktyka dorosłych, dydaktyka wojskowa;
- dydaktyki specjalistyczne np. nauczanie dzieci głuchych, niewidomych.
4. Relacje dydaktyki z innymi naukami społecznymi oraz dziedzinami pedagogiki
Nie tylko pedagogika zajmuje się sprawami wychowania, ale także nauki: biologiczne, psychologiczne, socjologiczne, polityczne, , ekonomiczne, historyczne oraz filozoficzne. Nauki te dawniej nazywano pomocniczymi, dziś są to nauki współdziałające z pedagogiką.
NAUKI BIOLOGICZNE dotyczą podstaw biologicznych życia organizmu; jego rozwoju, przekazywania życia i rozrodu (dziedziczność, kondycja fizyczna). Porusza również aspekt uwarunkowań procesu wychowawczego(biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania), jak również higieny osobistej, szkolnej oraz pracy. Do nauk biologicznych zaliczamy również nauki medyczne, głównie w zakresie defektologii (rodzaj wiedzy i umiejętności, który wiąże się z przywracaniem lub usprawnianiem osób przewlekle chorych, chronicznie zagrożonych zdrowotnie) i psychopatologii(nauka zajmująca się zaburzeniami psychicznymi w tym upośledzeniami dzieci, chorobami psychicznymi, nadpobudliwością).
Z NAUK PSYCHOLOGICZNYCH z pedagogiką współdziała psychologia rozwojowa zajmująca się rozwojem psychicznym u dzieci (pedologia) i młodzieży (hebologia) oraz dorosłych (andrologia); psychologia ogólna, badająca funkcjonowanie psychiki człowieka, psychologia wychowawcza, która studiuje procesy uczenia się dzieci i młodzieży oraz procesy zachowania się.
Z NAUK SOCJOLOGICZNYCH z pedagogiką współdziała socjologia wychowania; zajmująca się badaniem zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego w którym rozwój człowieka się odbywa. Na to środowisko składają się zwyczaje, stosunki międzyludzkie i instytucje społeczne. W ten sposób istotą wychowania jest przystosowanie dziecka do życia w społeczeństwie i przygotowanie go do pełnienia ról społecznych. Z pedagogiką działa również socjologia przemysłu, miast i wsi oraz socjologia kultury a zwłaszcza kultury masowej.
W pedagogice ważną role odgrywają NAUKI POLITYCZNE, które zajmują się kwestią państwa, prawa, ideologii społecznej oraz wyznaczające podstawy wychowania obywatelskiego.
Pewną rolę w wychowaniu odgrywa EKONOMIA, głównie ekonomika wzrostu gospodarczego, ekonomika kształcenia, która bada rolę oświaty oraz demografia, zajmująca się stanem liczbowym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci a także strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Pozwala ona na lepsze zrozumienia sytuacji pokoleń.
NAUKI HISTORYCZNE w pedagogice sprowadzają się do dwóch dziedzin:
Ø historii szkolnictwa i wychowania, która bada instytucje powołane do wychowania dzieci i młodzieży, programy kształcenia, środki i metody postępowania pedagogicznego oraz zajmuje się zawodem nauczycielsko - wychowawczym. Historia szkolnictwa zajmuje się również popularyzacją książek, rozwojem czytelnictwa, prasy jak i masową kulturą jak kino, radio czy telewizja.
Ø historia myśli i doktryn pedagogicznych zajmuje się rozwojem refleksji nad sprawami wychowania w postaci idei, pomysłów, reform zawsze w związku z postępem polityczno-społecznym. Najważniejszy przedmiot tej nauki stanowi sprawa kształtowania się ideologii wychowawczej, ideału człowieka oraz teorii pedagogicznych.
W pedagogice dużą rolę odgrywa DYDAKTYKA a w szczególności logika i metodologia nauk, naukoznawstwo czyli nauka o nauce oraz cybernetyka nauka o systemach sterowania oraz związanym z tym przetwarzaniu i przekazywaniu informacji (komunikacja).
Z NAUK FILOZOFICZNYCH kwestia wychowawcza dotyczy antropologii wychowawczej, która zajmuje się teoria człowieka, estetyki, która zajmuje się badaniem i analizą wartości estetycznych zawartych w dziełach sztuki jak i w naturze, oraz sposobami w jakie one oddziaływają na odbiorcę a zarazem wpływ sztuki na uzdolnienia człowieka; etyki która jest z jedną z podstaw wychowania moralnego.
Metody badania, jakimi posługuje się pedagogika dla opracowania swoich problemów praktycznych, empirycznych, normatywnych i teoretycznych, związanych z wychowaniem i wszechstronnym rozwojem człowieka nie są bezpośrednio wytworem pedagogiki, lecz często są przez nią zapożyczane od innych nauk, służących wzorami i gotową wiedzą, nazywanych dawniej naukami pomocniczymi. pierwsze dwie nauki tego rodzaju wprowadził Herbart, etykę filozoficzna oraz psychologie ogólną. Obecny rozrost zagadnień pedagogicznych spowodował znaczny rozwój ilościowy i jakościowy nauk pomocniczo współdziałających ze sobą w pedagogice współczesnej. Jedne z nich stają się zastosowaniem metod określonej nauki podstawowej do wyodrębnionej części jakichś problemów wychowania. Są to nauki pedagogiczne, jak np. historia wychowania, socjologia wychowania lub psychologia wychowania z ich działami poszczególnych nauk składowych.
Rozwijający się stan nauk współpracujących z pedagogiką można uzmysłowić w następującym schemacie,
1 Nauki pedagogiczne,
ü historia wychowania,
ü kulturologia wychowania (stosunek dziedziny kultury do pedagogiki),
ü antropologia wychowania (nauka o istocie, naturze i egzystencji człowieka),
ü biologia wychowania (nauka o podstawach biologicznych wychowania),
ü psychologia wychowania (nauka o rozwoju psychicznym oraz o funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania),
ü socjologia wychowania (nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu),
ü filozofia wychowania (wyjaśniająca je na gruncie teorii rzeczywistości, bytu, filozofii człowieka i filozofii wartości)
ü teologia wychowania (ujmująca wychowanie w świetle Objawienia i konieczna dla pedagogiki religijnej).
2 Nauki współdziałające z pedagogiką
a) nauki realne, jak
o higiena z naukami medycznymi,
o ekonomika oświaty i kształcenia,
o demografia,
b) nauki formalne, związane z matematyzacją, jak
o cybernetyka (nauka o kierowaniu i informowaniu),
o prakseologia (nauka o działaniu),
o logika z metodologią nauk i naukoznawstwem, wreszcie
c) nauki aksjologiczne:
o estetyka (nauka o pięknie),
o etyka (nauka o moralności).
Wyodrębniamy więc trzy grupy nauk pedagogicznych jako
1 nauki historyczne,
2 nauki deskryptywne, czyli opisujące obserwacyjnie lub eksperymentalnie zjawiska wychowawcze oraz
3 nauki prospektywne, sięgające w przyszłość na podstawie światopoglądowej, dlatego też inaczej nazywane naukami światopoglądowymi.
Każda z tych grup nauk wypracowała swoje odrębne badania -historyczne, empiryczne lub filozoficzne, które znajdują także zastosowanie w opracowaniu problemów, stanowiących podstawę dla autonomicznej problematyki pedagogicznej.
1. Nauki historyczne w pedagogice
Zadaniem nauk historyczno-pedagogicznych jest badanie początków, czyli genezy, jak też rozwoju wszelkich zagadnień praktycznych i teoretycznych wychowania od czasów najdawniejszych aż do współczesnych
Wszystkie nauki historyczne w pedagogice sprowadzają się do dwu dziedzin: historii szkolnictwa i wychowania oraz historii myśli i doktryn pedagogicznych.
a) Historia szkolnictwa i wychowania na tle rozwijających się potrzeb życia społecznego i kultury tak materialnej (ekonomicznej), jak i duchowej w ramach historii politycznej poszczególnych epok dziejowych bada przede wszystkim instytucje powołane do wychowywania dzieci i młodzieży, następnie stosowane przez nie programy kształcenia, środki i metody z wyrobionymi w tym czasie zwyczajami i sposobami postępowania pedagogicznego, tworzącymi razem system pedagogii, wreszcie zajmuje się zawodem nauczycielsko-wychowawczym.. Historia szkolnictwa uwzględnia także dzieje oświaty dorosłych, walki z analfabetyzmem, popularyzacji nauki, zajmuje się rozwojem czytelnictwa prasy i książek aż do współczesnych zagadnień kultury masowej, szerzonej przez środki masowej informacji, jak kino, radio, telewizja.
b) Historia myśli i doktryn pedagogicznych zajmuje się rozwojem refleksji nad sprawami wychowania w postaci idei, pomysłów, projektów reform zawsze w związku z postępem innych nauk oraz z prądami polityczno-społecznymi, kulturalnymi i umysłowymi epok badanych. Najważniejszy przedmiot tej nauki stanowi sprawa kształtowania się ideologii wychowawczej, ideału człowieka oraz teorii pedagogicznych. Ideologię w wychowaniu tworzą wartości, realizowane w postawach wychowawczych ludzi. Wreszcie różne założenia, pomysły, tezy, postulaty i programy wychowania składają się na rozległą dziedzinę teorii pedagogicznej, w której doktryny wypracowane przez twórców dają obraz zawiłej mozaiki prądów i kierunków pedagogicznych, zorientowanych indywidualistycznie lub socjologicznie, biologicznie lub kulturowo, religijnie lub materialistycznie, doprowadzając do współczesnego stanu systemów wychowawczych.
2. Nauki empiryczne w pedagogice
Wychowawczy rozwój człowieka wiąże się z życiem jego organizmu, z życiem wewnętrznym psychiki oraz życiem społecznym w środowisku ludzkim. Wymienione zjawiska życiowe uwikłane w wychowaniu są opisywane i badane głównie w sposób empiryczny; obserwacyjnie lub eksperymentalnie przez trzy nauki pedagogiczne:
ü Biologia wychowania, mówi o biologicznych podstawach życia organizmu, przekazywania życia i rozrodu oraz zaznajamia z organicznymi procesami wzrostu ciała i rozwoju mięśni. W tym celu przedstawia strukturę i funkcjonowanie organizmu jako zespołu komórek, tkanek i narządów, działających w koordynowanych systemach: trawiennym, oddechowym, krwionośnym, wydalniczym i mięśniowym. Dorobek biologii wychowawczej stanowi podstawę dla teorii wychowania fizycznego, dietetyki oraz higieny rozwojowej, szkolnej i społecznej.
ü psychologię wychowania, obejmuje szereg dyscyplin pokrewnych i graniczących ze sobą, jak psychologia rozwojowa o rozwoju psychicznym u dzieci (pedologia) i młodzieży (hebologia) oraz dorosłych (andrologia), jak psychologia wychowawcza o uwarunkowaniach psychiki dziecka w rodzinie, jako ucznia w szkole Dochodzą do nich jeszcze psychologia różnicowa wraz z charakterologią i typologią oraz diagnostyką szkolną o poznaniu uczniów, psychopatologia dziecięca i młodocianych wraz z higieną psychiczną, a wreszcie psychologia szczegółowa w postaci psychodydaktyki o procesach nauczania i psychopedagogiki o procesach zachowania się. Psychologia wychowawcza studiuje procesy uczenia się dzieci i młodzieży oraz procesy zachowania się,
ü socjologię wychowania Zajmuje się badaniem zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego, w którym rozwój człowieka się odbywa. Na to środowisko składają się zwyczaje, stosunki i oddziaływania między ludźmi, organizacje i instytucje społeczne. Środowiska wychowawcze są polem ścierania się różnych wpływów i sił dążeniowych całego społeczeństwa, jako zorganizowanego kompleksu grup społecznych. Podstawę każdej grupy społecznej stanowią wartości szanowane przez członków i tworzące wspólnotę społeczną jako dobro wspólne, na które składają się interesy, język, obyczaje, poglądy. W ten sposób istotą wychowania jest przystosowanie się wychowanka do żądań grup społecznych przez włączenie się do wspólnoty języka, obyczaju, poglądów, zajęć itp. Całość zaś procesu rozwojowego polega w tym ujęciu na socjalizacji, czyli uspołecznieniu się wychowanka. Poza socjologią wychowawczą szkoły i klasy szkolnej, w której bada się socjometrycznie stosunki między jednostką a grupą koleżeńską, ważna jest socjologia wychowawcza środowisk rodzinnych. Bada ona typ rodziny (pełnej, rozbitej, zreorganizowanej, zdemoralizowanej) oraz wpływy środowiska lokalnego na rodzinę i wychowanie w niej dzieci, jak rodzina wiejska, inteligencka, proletariacka, miejska, ponieważ od tych czynników zależy rozwój wychowawczy dzieci i młodzieży.
.
2. Nauki światopoglądowe w pedagogice
Nauki, mające szczególne znaczenie dla budowy prawdziwego poglądu na świat, nazywamy naukami światopoglądowymi. Należą do nich nauki
Ø humanistyczne, które dostarczają surowego materiału do poznania ideałów i postaw ludzkich, jak bohaterstwo, miłość, tchórzostwo, zdrada, nienawiść itd., wyrażanych w historii narodów, w ich sztuce i literaturze poetyckiej czy dramatycznej. Nauki humanistyczne mówią o życiu i czynach człowieka jednocześnie służą pomocą w kształceniu światopoglądu młodzieży i dorosłych,
Ø filozoficzne jak logika, estetyka, etyka ustalają kryteria tego co jest prawdziwe, dobre moralnie, piękne i godnego rozumnego człowieka.
Ø Teologiczne rozprawiają o Bogu żywym i stosunku religijnym człowieka konkretyzują ideał wychowawczy człowieka.
5. Podstawowe pojęcia dydaktyczne: nauczanie, uczenie się, kształcenie,
samokształcenie
Uczenie się- OKOŃ jest procesem w toku którego- na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Jest ono rodzajem ludzkiej działalności, który w latach dzieciństwa i młodości uzyskuje przewagę nad innymi formami, tj. nad zabawą, pracą. Cechy świadomie organizowanego uczenia się (Wroczyński): aktywność osoby uczącej się, ukierunkowanie- dążenie osoby uczącej się do uzyskania założonego wcześniej wyniku, planowość, a wraz z nią ciągłość oraz wewnętrzna spoistość poszczególnych czynności
Nauczanie – OKOŃ przez nauczanie rozumiemy planową i systematyczną pracę nauczyciela z uczniami, polegającą na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu- pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej. Nauczanie jest działalnością intencjonalną. Wiąże się z kształceniem i wychowaniem.
Kształcenie- ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój własnej sprawności fizycznej i umysłowej, zainteresowań i zdolności. Proces kształcenia opiera się na nauczaniu i uczeniu się, zakłada się w nim uczestnictwo osób nauczających i uczących się, realizowany samodzielnie przez osobę uczącą się nosi nazwę samokształcenia, które umożliwia nabycie kwalifikacji ogólnych. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Kształcenie może być organizowane bezpośrednio i pośrednio.
Wychowanie- oddziaływania organizowane celowo, mające prowadzić do pożądanych zmian w funkcjonowaniu jednostek i grup. Oznacza celową interwencję w jej przebiegu. Szczególne zadania wychowawcze spoczywają tradycyjnie na rodzinie. Wychowanie obejmuje oddziaływania środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, a więc zarówno spontaniczne i okazjonalne wpływy innych ludzi lub grup ludzkich, jak i wpływy przyrody.
Socjalizacja- proces wpajania człowiekowi umiejętności niezbędnych dla osoby dorosłej, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm i wzorów.
Resocjalizacja- ponowne włączenie do życia społecznego.
6. Pojęcie, elementy i istota systemu dydaktycznego
System dydaktyczny - to całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania - uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowanie realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.
Do systemów dydaktycznych opartych na nauczaniu klasowo-lekcyjnym zalicza się:
system tradycyjny (Herbar)
system nowego wychowania (J.Devey)
system współczesny (C.Freinet)
7. Ogólna charakterystyka porównawcza szkoły tradycyjnej (Herbarta) i aktywnej
(Deweya)
System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. Możemy wyodrębnić systemy :tradycyjny, progresywistyczny, współczesny. Każde z wymienionych systemów składa się z mniejszych lub większych liczb bardziej szczegółowych podsystemów. Mówiąc o systemie tradycyjnym mamy na myśli przede wszystkim Herbarta oraz Bella, Sturma, Komeńskiego. Herbartowi chodziło o wychowanie człowieka posłusznego, prawego moralnie. W jego systemie dydaktycznym rolę wiodącą pełniło nauczanie wychowujące oparte na kierowaniu dzieckiem(organizowanie mu czasu). Jeśli chodzi o system nowego progresywistyczny możemy tu głównym przedstawicielem jest Deway. Twierdził on, że warunkiem jasności treści jest ich dobre przygotowanie. Jeśli chodzi o współczesny system dydaktyczny jest on złożoną kompleksową i dynamiczną całością obejmującą w powiązaniu strukturalnym, funkcjonalnym, hierarchicznym osoby(nauczycieli, uczniów) procesy nauczania i uczenia się i współczynniki procesu(cele, treści, środki oddziaływania itd.)
Tradycyjny- nauczanie dominuje nad uczeniem się
Progresywistyczny-pragmatyzm nauczanie dominuje uczenie się
Nauczyciel uczeń
Współczesny nauczanie równoważne uczenie się
Nauczyciel wzajemne oddziaływanie uczeń
Szkoła tradycyjna- podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
Szkoła progresywistyczna- podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.
8. Pojęcie celu kształcenia
Celem kształcenia ogólnego ściśle związanego z celami wychowania jest zapewnienie wszystkim uczniom optymalnego rozwoju intelektualnego. Chodzi tu o kształtowanie pełnej osobowości ucznia. Kształcenia ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej, obejmuje 3 podstawowe cele. Pierwszy to opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów. Drugim celem jest ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej. Wykształcenie ogólne polega właśnie na opanowaniu przez uczniów tych podstawowych form działalności praktycznej, które pozwalają człowiekowi poznać i przekształcić przyrodę, społeczeństwo i kulturę. Celem trzecim kształcenia ogólnego jest kształtowanie u uczniów naukowych przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako całość. Gromadzone przez uczniów wiadomości i doświadczenia praktyczne, stanowiące obiektywny budulec wykształcenia ogólnego, podlegają systematyzacji i wartościowaniu, a następnie aprobowaniu ich lub odrzucaniu przez ucznia.
9. Podział i charakterystyka celów kształcenia
Cele kształcenia to planowe, zamierzone i długotrwałe założenia dydaktyczne co do tego jak kształcić, jakie wartości wpajać i jakimi metodami.
Podział celów kształcenia:
cele rzeczowe (ogólne, odnoszące się do rzeczywistości):
cele kształcenia ogólnego
cele kształcenia zawodowego
cele podmiotowe (subiektywne, odnoszące się do osobowości wychowanka):
Związek celów kształcenia ogólnego:
1. od strony rzeczowej:
opanowanie ogólnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, kulturze i sztuce.
ogólne przygotowanie do działalności praktycznej - udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego itp.
kształtowanie humanistycznego stosunku do ogólnoludzkich wartości oraz związanych z nimi postaw i przekonań światopoglądowych
2. od strony podmiotowej:
ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych - z uwzględnieniem myślenia i twórczych uzdolnień
rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych, społecznych, estetycznych i technicznych
wdrożenie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie czlowieka
Związek celów kształcenia zawodowego:
opanowanie wiedzy zawodowej z tych dziedzin, które są wartościowe dla danego zawodu
przygotowanie do pracy wytwórczej
kształtowanie postaw i przekonań naukowych ze szczególnym uwzględnieniem dziedzin życia związanego z zawodem
rozwinięcie specjalnych uzdolnień, ważnych dla wykonywania danego zawodu
rozwój potrzeb, motywów i zainteresowań związanych z danym zawodem
wdrożenie do ciągłego doskonalenia kwalifikacji poprzez samokształcenie
10. Czynniki wpływające na dobór treści do programów szkolnych
Na program nauczania składają się: 1.uwagi wstępne (określa się tu cele nauczania danego przedmiotu) 2.materiał nauczania (czyli podstawowe informacje, pojęcia, prawa i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, algorytmy, reguły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotów 3. uwagi o realizacji programu i wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału.
Przedmioty objęte programem nauczania dzieli się na: obowiązkowe – wspólny dla uczniów kanon wykształcenia, fakultatywne – dotyczą zagadnień bardziej szczegółowych i wiążą się z dążeniem do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów
Strukturyzacja treści kształcenia polega na kształtowaniu i hierarchizowaniu struktur treściowych, to jest to na takim porządkowaniu treści, jakie wiąże się z wyodrębnieniem odpowiednich dla danej treści układów, a w nich składników i związków między nimi.
Układ treści może być: rzeczowy (relacje zespołów sprzężeń prostych i zwrotnych), logiczny relacje dotyczą wzajemnych zależności logicznych między poszczególnymi elementami całości), pełny (materiał gotowy do przyswojenia), niepełny.(problem o niewystarczających danych)
Czynniki wpływające na dobór treści do programów szkolnych szybki przyrost informacji - w związku z tym istnieje niebezpieczeństwo starzenia się programów, aby temu zapobiec trzeba weryfikować programy co umożliwia zastąpienie treści nieaktualnych aktualnymi czynnik psychologiczny - dostosowanie treści do możliwości uczniów, do ich poziomu rozwoju psychofizycznego czynnik dydaktyczny – wynikający z konieczności przestrzegania systematyczności i korelacji - systematycznym - układ treści wykazujący zgodność z logiką wewnętrzną danej gałęzi wiedzy - korelacja - polega na eksponowaniu związków zachodzących między poszczególnymi przedmiotami szkolnymi, czynnik nauk...
Kaacha91