Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze w procesie podnoszenia sprawności motorycznej dziecka przedszkolnego
Równolegle do opieki wychowawczo-dydaktycznej stale rośnie zainteresowanie problemami zdrowotnymi dzieci w wieku przedszkolnym. Fakty wskazują, że wiele przewlekłych chorób, wad i zaburzeń powstaje w tym wieku i że wczesne ich wykrycie, leczenie i rehabilitacja zapobiegają nie tylko rozwojowi tych patologii, ale powodują powrót do pełnego zdrowia. Jednym z zadań przedszkola tak zdrowotnym jak i pedagogicznym jest przygotowanie dziecka do podjęcia nauki w szkole. Przedszkole, zatem musi zapewnić dziecku i stworzyć zespoły wyrównawcze (kompensacyjne) i korekcyjne. „Kompensacja stanowi zorganizowany system bodźców dopełniających oraz antybodźców mających wyrównywać i równoważyć ślepe działanie hiperadaptacji. Polega, więc na czujnym regulowaniu strumienia bodźców, wyrównywaniu ich bilansu, m.in. przez uzupełnienie tych podniet, których skąpi tryb życia. Natomiast treścią korektywy jest interwencja we wszystkich przypadkach odchyleń rozwojowych możliwych do zlikwidowania lub złagodzenia środkami wychowawczymi.”1 Kompensacja jest, zatem procesem uzupełniania bodźców i wyrównywania brakujących ubytków, np. podejmowanie działań niedopuszczających do zaistnienia skutków lateralizacji, a korektywa jest działaniem zmierzającym do zlikwidowania lub zmniejszenia istniejącego odchylenia, np. korektywa logopedyczna, ortopedyczna. W procesie podnoszenia sprawności motorycznej dziecka zajęcia korekcyjno-kompensacyjne zajmują najważniejsze miejsce. „Przy pomocy ćwiczeń fizycznych można wpływać na ogólny rozwój organizmu oraz na jego przystosowanie do wysiłku i zmiennych warunków środowiska. Można też wpływać na prawidłową budowę i postawę ciała, odpowiednio kształtować układ ruchowy, korygować zaistniałe wady lub zapobiegać dalszemu ich pogłębianiu się.”2 Im wcześniej będzie podjęte postępowanie korekcyjno-kompensacyjne, tym szybszych i lepszych wyników możemy oczekiwać. Nauczyciel, najczęściej w porozumieniu z lekarzem, psychologiem i we współpracy z rodzicami, powinien zaplanować program oddziaływań stymulujących rozwój i korygujących zaburzenia. Do podstawowych zaleceń należy ćwiczenie dziecka w codziennych sytuacjach oraz podczas specjalnie zaplanowanych zajęciach, w celu:
„– usprawnienia ruchów, ich szybkości, precyzji i koordynacji, rytmiczności i „melodii kinetycznej”, swobodnego nadawania kierunku ruchu w przestrzeni,
– kształcenie umiejętności swobodnego regulowania napięcia mięśniowego.”3
W przypadku niezręczności ruchowej całego ciała H. Nartowska podaje następujące wskazania:
– "motywowanie, zachęcanie dzieci do zabaw ruchowych,
– polecać zadania wynikające z dnia codziennego, np. ustawianie stolików i krzeseł, rozkładanie kocyków, itp.,
– zwiększać ilość zabaw i zajęć ruchowych,
– pomoc udzielana dziecku niezręcznemu powinna polegać na demonstrowaniu ruchów, którym towarzyszy opis słowny,
– dzieciom mało sprawnym ruchowo, ale nadpobudliwym należy „porządkować” ich aktywność ruchową.”4
W przypadku niezręczności manualnej autorka ta formułuje następujące wskazania:
„– usamodzielnianie w czynnościach codziennych i samoobsługowych,
– stwarzanie możliwości zajęć ręcznych,
– zachęcanie do rysowania, budowania, wycinania, majsterkowania itp.
– dostarczanie wielu gier angażujących motorykę manualna i koordynację wzrokowo-ruchową”4
Nie można tu pominąć kwestii dotyczącej prawidłowej postawy ciała, która zabezpiecza organizm przed ujemnymi wpływami środowiska, co pozostaje w ścisłym związku z utrzymaniem zdrowia. „Postawa ciała wyraża stan fizyczny i psychiczny człowieka, jest zarazem wskaźnikiem mechanicznej wydolności zmysłu kinetycznego, równowagi mięśniowej i koordynacji mięśniowo-nerwowej.”2 Wiek przedszkolny uważany jest za okres krytyczny dla kształtowania postawy. W tym okresie występują różnego rodzaju nieprawidłowości postawy ciała, które rozwijają się i przekształcają w wady. „Wady postawy są wynikiem zmian chorobowych, zaburzeń psychicznych lub złych warunków bytowych i higienicznych, wadliwego nawyku postawy oraz mogą być wrodzone.”2 Wady postawy nie tylko sprawiają bóle, cierpienia, lecz także obniżają ogólną sprawność fizyczną. „Skrzywienie boczne kręgosłupa, dające w efekcie obniżenie jednego barku, ogranicza ruchomość obu barków. Nieprawidłowe ustawienie miednicy ogranicza długość kroku i wpływa ujemnie na jego elastyczność. Wadliwe ustawienie kończyn dolnych, szczególnie stopa płaska, przeszkadza w odbywaniu dłuższych marszów, wycieczek, nie pozwala uzyskać dobrych wyników w biegach czy skokach.”5 Stwierdzone wady postawy wywierają wybitnie hamujący wpływ na rozwój naturalnych czynności ruchowych- chód, bieg, skok, rzut itp. Stale przydatne w życiu codziennym, ograniczają szybkość, zręczność, siłę i wytrzymałość. Dlatego już w przedszkolu organizuje się zajęcia z gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej, aby przede wszystkim wyrobić u dzieci stały nawyk dobrej postawy ciała. Równie duży nacisk kładzie się na:
„– uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i wynikających stąd zagrożeń,
– wyrobienie wytrzymałości posturalnej,
– korygowanie zaburzeń statyki ciała i przeciwdziałanie ich pogłębianiu się i utrwalaniu,
– poprawienie zaburzeń w rozwoju motoryczności, podniesienie ogólnej sprawności i wydolności organizmu dziecka,
– uaktywnienie układów: narządów ruchu, krążenia i oddechowego,
– zwiększanie zakresu ruchu w stawach.”6
Tak postawione cele gimnastyki oraz zastosowanie w procesie korekcyjnym różnych form, metod oraz zasad wpłynie na podniesienie sprawności motorycznej dzieci.
opracowała: mgr Edyta Działa
Bibliografia:1.Kutzner-Kozińska M., Demel M.:w Korektywa i kompensacja w rozwoju młodzieży szkolnej, Materiały z Konferencji Naukowej Kraków 1974r., Wydawnictwo" Sport i Turystyka W-wa 1977r.2.Tuzinek S.: Zarys metodyki postępowania korekcyjnego, Skrypty Nr8, Radom 2000r.3.Bogdanowicz M.: Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolny, WSiP W-wa 1985r. 4.Nartowska H.: Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego, WSiP, W-wa 1980r.5.Kołodziej J. K., Momola I.: Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna w szkole, FOSZE Rzeszów 1994r.6.Romanowska A.: Konspekty zajęć gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej, Korepetytor, Płock 2000r.
Madziulka86