Motoryka i jej zaburzenia
Motoryka jest ściśle powiązana z psychiką (uczestniczy w reakcji stosunków człowieka z otoczeniem).
Rozwój fizyczny stwarza podstawy do rozwoju motoryki (ukł.kostny, mięśniowy, wydzielanie, ukł.nerwowy itp.)
Symptomy zaburzeń rozwoju ruchowego:
1. nieprawidłowy rozwój fizyczny (wada narządu ruchu, brak ćwiczeń)
2. uszkodzenie c.u.n
Skutki:
- uszkodzenie dróg czuciowo-ruchowych i ośrodka korowego analizatora kinest-ruchowego (np. brak odczucia dotyku i ruchu)
- uszkodzenia pół drugorzędowych powoduje niemożność rozpoznania przedmiotów za pomocą dotyku, zaburzenie ruchów dowolnych, czynności naprzemiennych (apraksja kinetyczna)
- uszkodzenie ośrodka korowego powoduje zaburzenia precyzyjnych czynności ruchowych oraz mylenie głosek zbliżonych
- uszkodzenie pola 4 powoduje niedowład
- uszkodzenie ośrodka ruchowego mowy – czynności mowy (afazja ruchowa)
- uszkodzenie ośrodka Exnera – zaburzenie ruchów ręki podczas pisania, niemożność rysowania i pisania (agrafia), niski poziom graficzny (dysgrafia)
- uszkodzenie trzeciorzędnych okolic w płatach nosowych – zaburzenia celowych działań ludzkich oraz przebieg wyższych procesów psychicznych
Objawy ogólnej niezręczności:
- opóźnienie w rozwoju ruchowym i mała aktywność ruchowa
- niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność
- brak koordynacji ruchowej (ogólna niezręczność)
- opóźnienie umiejętności ruchowych
- spowolnienie ruchowe
- unikanie zabaw ruchowych
- zakłócenie koordynacji wzrokowo-ruchowej
Niezręczność ruchowa całego ciała to fragmentaryczne opóźnienie rozwoju ruchowego, wyrażające się brakiem percepcji ruchów, wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchem.
Gry opóźnienie nie ulega wyrównaniu mówimy o niedorozwoju ruchowym
Objawy zakłócenia motoryki manualnej:
- opóźnienie rozwoju praksji (umiejętność posługiwania się przedmiotami codziennymi)
- mała wyćwiczalność w zakresie ruchów drobnych (brak precyzji)
- zakłócenia koordynacji wzrokowo-ruchowej
- szybkość ruchów rąk niedostosowania do zadania
- niechętne podejmowanie czynności manualnych
Niezręczność manualne charakteryzuje się zaburzeniami koordynacji ruchowej i wzrokowo-ruchowej.
Dzieci te:
- z opóźnieniem zdobywają umiejętności samoobsługi
- czynności codzienne wykonują wolno i niezręcznie
- nieprawidłowo trzymają ołówek, prace są niedbale wykonane
- niechętnie układają klocki
- źle wycinają papier
- przy zbyt małym napięciu mięśniowym linie są mało widoczne, nierówne
- niechętnie wycinają klocki
- przy niewłaściwej koordynacji obu rąk dzieci chętnie posługują się jedną ręką (druga im przeszkadza) – trudności przy zapinaniu guzików
- współruchy (synkinezje) bywają nasilone
- są bierne, mało samodzielne, mają niską samoocenę
Metody badań motoryki:
- wywiad (tempo rozwoju, czy dobrze się rozwijało)
- obserwacja – przy codzienny zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych itp.
- Analiza wytworów – prace plastyczne, wycinanki itp.
- Badania testowe i eksperymenty – odtwarzanie figur
Postępowanie korekcyjno-wychowawcze
Ważne jest zaplanowanie programu oddziaływań stymulujących rozwój i korygujących zaburzenia.
Ważne są ćwiczenia w codziennych sytuacjach i zaplanowaniu zajęć, w celu:
- usprawnienia ruchów, precyzji, koordynacji, rytmiczności itp.
- Kształcenie umiejętności swobodnego regulowania napięcia mięśniowego, regulowanie sił nacisku
Przy niezręczności manualnej zaangażowanie do samoobsługi, zajęć ręcznych
Rodzaje ćwiczeń:
- malowanie farbami dużych kształtów
- kolorowanie książeczek
- rysowanie i kolorowanie pisakami
- rysowanie przez kalkę
- wycinanie
- ulepianki z plasteliny
Przy niezręczności ruchowej całego ciała zachęcanie do brania udziału w zabawach ruchowych (sport, gimnastyka)
- zabawy rzutne i skoczne
- ćwiczenia na równoważni
- zabawy rytmiczne
- zawody
Zasadą profilaktyki jest dostarczenie dziecko jak najszybciej okazji do ćwiczeń motoryki i organizowania warunków stymulujących rozwój.
Lateralizacja
Zaburzenie motoryki w zakresie zaburzeń latelaryzacji (przewaga jednej strony strony ciała nad drugą).
Wysoki poziom percepcji i ekonomii ruchów jest osiągalny, gdy współpracuje oko i ręka po tej samej stronie ciała.
Lateralizacja czyli stronność, funkcjonalna dominacja jednej strony ciała związana jest z dominacją jednej z półkul mózgowych. Funkcjonalna dominacja prawej strony ciała, odpowiada dominacji lewej półkuli mózgowej (krzyżowanie).
Stronność ciała – wszystkie narządy parzyste po lewej stronie są lepsze
Ręczność – cześć narządów jest lepiej sprawna
Lateralizacja rozwija się kilka lat, do 3r.ż już można poznać czy jest prawo czy lewo ręczny (4 r.ż). Częściej występuje leworęczność przy wcześniakach i genetycznie.
Zaburzenia stwierdzone u dzieci lewostronnych uznaje się na skutek zmuszania ich do posługiwania się prawą ręką, co wywołuje tzw. Konflikt dominacji. Dzieci leworęczne mogą mieć problemy z pisaniem i rysunkiem. Często przyjmują niewłaściwe ułożenie ciała, co sprzyja wadom postawy. U dzieci leworęcznych powstaje zaburzenie nerwicowe, motywacyjne.
Zaburzeniom lateralizacji towarzyszą często trudności w czytaniu i pisaniu. Dzieci leworęczne popełniają błędy tj.:
- statyczne odwracanie liter – p-b, d-b
- dynamiczne odwracanie liter (zmiana kolejności liter)
- opuszczanie i dodawanie liter
- błędne odtwarzanie liter
Dzieci leworęczne przestawiane na siłę prezentują rozmaite zaburzenia osobowości.
Postacie zaburzeń lateralizacji:
1. nieustalona (oburęczna) – obie ręce nie uzyskują dobrej sprawności manualnej, przewaga czynnościowa półkul mózgowych może być zachwiana, problemy z orientacją przestrzenną. Może być stanem przejściowym lub trwałym. U dzieci występują problemy w nauce.
2. skrzyżowana (niejednorodna – prawa strona z lewą) – kłopoty ze stronami, zła koordynacja wzrokowo-ruchowa, problem z pisaniem
Metody badań lateralizacji.
- wywiad z rodzicami
- obserwacja w różnych sytuacjach życiowych
- eksperymenty
Madziulka86