Finkelstein Norman G. _ Przedsiebiorstwo holokaust.pdf

„Mam wrażenie, że zamiast uczyć o holokauście, handluje się nim."

Rabin Arnold

Jacob Wolf, Uniwersytet Yale 1

1 Michael Berenbaum, After Tragedy and Triumph, Cambridge, 1990, s. 45.

Norman G. Finkelstein

PRZEDSIĘBIORSTWO HOLOKAUST

SPIS TREŚCI

Wstęp……………………………………………………

ROZDZIAŁ l

Zbijanie kapitału na holokauście.........................................

ROZDZIAŁ 2

Oszuści, handlarze i historia..........................................…..

ROZDZIAŁ 3

Wyłudzanie do kwadratu ..................................................

Konkluzja...............................................................………..

Posłowie do wydania polskiego ............................................

Goldhagen dla początkujących, czyli Sąsiedzi J. T. Grossa...

PODZIĘKOWANIA

Pomysł napisania tej książki zawdzięczam Colin Robinson z wydawnictwa Verso.

Roane Carey nadała moim rozważaniom kształt spójnego tekstu. Na każdym etapie

powstawania tej książki pomocą służyli mi Noam Chomsky i Shifra Stern. Manuskrypt

zrecenzowały Jennifer Loewenstein i Eva Schweitzer. Osobistej pomocy i wsparcia nie

szczędził Rudolph Baldeo. Jestem im wszystkim bardzo wdzięczny.

Strony te poświęcam pamięci moich rodziców. Dedykuję je przeto moim braciom,

Richardowi i Henry'emu oraz mojemu bratankowi Davidowi.

Norman G. Finkelstein WSTĘP

Międzynarodowy debiut książki Przedsiębiorstwo holokaust (The Holocaust

Industry), w czerwcu 2000 r., wywołał fale reakcji. W wielu krajach, od Brazylii,

Belgii i Holandii po Austrię, Niemcy i Szwajcarię, moja książka sprowokowała

szerokie debaty i znalazła się na czołówkach list bestsellerów. Wszystkie główne

brytyjskie dzienniki i czasopisma poświęciły jej co najmniej całostronicowe recenzje, a

francuski „Le Monde" zamieścił na jej temat komentarz redakcyjny i zajmujące dwie

strony omówienia. Poświecono jej też już mnóstwo audycji radiowych i programów

telewizyjnych oraz kilka pełnometrażowych filmów dokumentalnych.

Największe natężenie miały reakcje w Niemczech. W towarzyszącej wydaniu

niemieckiego przekładu książki konferencji prasowej udział wzięło prawie dwustu

dziennikarzy, a ponad tysiąc osób (dla prawie pięciuset dodatkowych nie było już

miejsca na sali) uczestniczyło w zorganizowanej w Berlinie dyskusji ze mną. W ciągu

kilku tygodni sprzedano w Niemczech 130 tyś. egzemplarzy książki, zaś po paru

miesiącach opublikowano trzy zbiory opinii na jej temat. 1 Latem 2001 r.

przygotowywano jej tłumaczenia na 16 kolejnych języków.

W przeciwieństwie do ogłuszającego hałasu w różnych innych miejscach świata,

początkową reakcją w Stanach Zjednoczonych była ogłuszająca cisza. Czołowe

amerykańskie media nabrały wody w usta. 2 Stany Zjednoczone są bowiem główną

siedzibą „przedsiębiorstwa holokaust". Toteż podejrzewam, że z podobną reakcją

spotkałaby się w Szwajcarii publikacja opracowania dowodzącego, że czekolada

powoduje raka. Gdy jednak nie dało się już dłużej ignorować międzynarodowych

odgłosów, w kilku wybranych amerykańskich mediach pojawiły się histeryczne

komentarze, które skutecznie pogrzebały książkę. Dwa z nich zasługują na bliższą

uwagę.

Dziennik „The New York Times" służy „przedsiębiorstwu holokaust" za główną

tubę propagandową. I to on, przede wszystkim, wypromował takie postacie jak Jerzy

Kosiński, Daniel Gol-dhagen czy Elie Wiesel. Publikowane przez „The New York Ti-

mes" artykuły na tematy związane z holokaustem ustępują, pod względem ilości, tylko

codziennym prognozom pogody. Na przykład w roku 1999 na jego łamach ukazały się

łącznie 273 takie artykuły. Dla porównania, materiałów dotyczących Afryki było 32. 3

W cotygodniowym dodatku „The New York Times Book Review" zamieszczono 6

sierpnia 2000 r. recenzję mojej książki, zatytułowaną A Tale of Two Holocausts

(„Opowieść o dwóch holokaustach"). Napisał ją Omer Bartov, izraelski historyk

wojskowości, który przeistoczył się w eksperta od holokaustu. Wyśmiewając moje

spostrzeżenia o żerowaniu na holokauście, Bartov uznał niniejszą książkę za „nową

wersję Protokołów mędrców Syjonu" i obrzucił ją stekiem inwektyw — „wstrętna",

„dziwaczna", „paranoiczna", „odrażająca", „przerażająca", „obraźliwa", „niedojrzała",

„samozwańcza", „arogancka", „głupia", „kołtuńska", „fanatyczna", itp. 4 Po kilku

miesiącach Bartov posunął się jeszcze dalej i — odwracając kota ogonem — zaczął się

wypowiadać przeciwko „wydłużającej się liście żerujących na holokauście". Za główny

przykład podał Przedsiębiorstwo holokaust Normana Finkelsteina. 5

Z kolei we wrześniu 2000 r., na łamach pisma „Commentary", jego czołowy redaktor

Gabriel Schoenfeld opublikował miażdżący atak zatytułowany Holocaust Reparations

— A Growing Scandal („Odszkodowania za holokaust — coraz większy skandal").

Odwołując się do spraw poruszonych w rozdziale III tej książki, Schoenfeld potępił

żerujących na holokauście za „nieskrępowane uciekanie się do wszelkich metod,

nawet niegodnych i niestosownych", „zasłanianie się retoryką świętej sprawy" oraz

„podsycanie antysemityzmu". I chociaż jego oskarżenia szły dokładnie w ślad za

wysuniętymi w mojej książce, niemniej Schoenfeld oczernił ją i jej autora posługując

się takimi inwektywami, jak „ekstremista", „szaleniec" czy „odszczepieniec". 6 W

podobnym tonie utrzymana była jego kolejna krytyka, zamieszczona również w

„Commentary" w styczniu 2001. Natomiast w artykule napisanym dla „The Wall

Street Journal" i opublikowanym 11 kwietnia 2001 r. (The New Holocaust Profiteers

— „Nowi żerujący na holokauście"), Schoenfeld znów zaatakował „żerujących na

holokauście" i doszedł do wniosku, że „jednego z najgroźniejszych zamachów na

pamięć dokonują teraz nie negujący holokaust [...] lecz łowcy spadków z kręgów

literackich i prawniczych". I to oskarżenie jest dokładnym powtórzeniem tych, które

wysuwam w Przedsiębiorstwie holokaust. Ale Schoenfeld łaskawie wrzucił mnie do

jednego worka z negującymi holokaust, jako „oczywistego odszczepieńca". Za jednym

zamachem opluć i przywłaszczyć sobie ustalenia jakiejś książki to nie byle jaki

wyczyn. Toteż popisy Bartova i Schoenfelda przywodzą mi na myśl słowa mojej

matki: „Nie przypadkiem to właśnie Żydzi wymyślili słowo «hucpa»". Z drugiej zaś

strony, nie mogę ukrywać satysfakcji, że niezaprzeczalnie najwybitniejszy na świecie

ekspert od hitlerowskiego holokaustu, Raul Hilberg, wielokrotnie udzielił publicznego

poparcia zawartym w Przedsiębiorstwie holokaust kontrowersyjnym twierdzeniom. 7

Doniosłość badawczych osiągnięć Hilberga i jego prawość wymagają pokory. Stąd

może nie przypadkiem Żydzi wymyślili również słowo „mensch"— „człowiek". 8

Książka ta jest zarówno anatomią „przedsiębiorstwa holokaust", jak też aktem jego

oskarżenia. Na kolejnych stronach będę udowadniał, że „holokaust" jest ideologicznym

wyobrażeniem hitlerowskiego holokaustu. 9 I jak większość ideologii ma niewielki

związek z rzeczywistością. Holokaust nie jest bowiem samoistnym zjawiskiem, lecz

raczej wewnętrznie spójną konstrukcją. Jego główne dogmaty służą wspieraniu

poważnych interesów politycznych i klasowych. W istocie, holokaust okazał się

niezastąpionym orężem ideologicznym. Posługując się nim, jedna z największych

militarnych potęg świata, która winna jest nagminnego łamania praw człowieka, od-

grywa rolę „ofiary", podobnie jak odnosząca największe sukcesy grupa etniczna w

Stanach Zjednoczonych. Z tego, prawdziwego tylko pozornie, statusu „ofiar" wynikają

poważne korzyści, a zwłaszcza niepodleganie krytyce, nawet tej uzasadnionej. Wypada

tu dodać, że ci, których ów immunitet chroni, sami nie ustrzegli się przed moralnym

zepsuciem, tak typowym w tego rodzaju biegu wydarzeń.

Z tego punktu widzenia to nie przypadek, że Elie Wiesel występuje w charakterze

oficjalnego rzecznika holokaustu. Oczywiście, nie osiągnął on tej pozycji dzięki swej

działalności humanitarnej czy talentom literackim. 10 Wiesel odgrywa tę wiodącą rolę

przede wszystkim dlatego, że precyzyjnie artykułuje dogmaty holokaustu, czym

wspiera jego żywotne interesy.

Pierwszym bodźcem do napisania tej książki była głośna publikacja Petera Novicka

The Holocaust in American Life, którą zrecenzowałem dla brytyjskiego czasopisma

literackiego." Na tych stronach kontynuuję krytyczny dialog z Novickiem i stąd nie

zabraknie tu wielu odniesień do jego książki. Stanowiący raczej zbiór prowokacyjnych

spostrzeżeń niż konsekwentną krytykę, The Holocaust in American Life należy do

typowo amerykańskiego nurtu literatury demaskatorskiej. Ale też jak większość

demaskatorów, Novick koncentruje się tylko na najbardziej skandalicznych

nadużyciach. Momentami zjadliwy i nowatorski, The Holocaust in American Life nie

jest jednak krytyką radykalną. Podstawowe założenia nie zostały zakwestionowane.

Pozbawioną tak banałów, jak herezji, książkę tę zaliczyć należy do kontrowersyjnego

skraju głównego nurtu. I jak można było oczekiwać, doczekała się ona wielu, choć

bardzo rozmaitych, wzmianek w amerykańskich mediach.

Główną kategorią analityczną u Novicka jest „pamięć". Wyjątkowo modna ostatnio

w zaskorupiałych kręgach akademickich, „pamięć" stalą się bodaj najbardziej

zubożałym pojęciem, o jakim rozprawia się w tych kręgach. Czyniąc obowiązkowy

ukłon w stronę Maurice'a Halbwachsa, Novick stara się pokazać, jak „współczesne

problemy" kształtują „pamięć o holokauście". Dawno, dawno temu kontestujący

intelektualiści posługiwali się mocnymi kategoriami politycznymi w rodzaju „władza"

czy „interesy" z jednej strony,

a „ideologia" z drugiej. Dziś' wszystko co pozostało to łagodny, odpolityczniony język

„troski" i „pamięci". Ale mimo to, dzięki przytaczanym przez Novicka dowodom,

widzimy, że pamięć o holokauście jest zwartą konstrukcją ideologiczną, rządzącą się

nienaruszalnymi prawami. Chociaż, według Novicka, pamięć o holokauście ma

charakter wybiórczy, to jednak jest ona „przeważnie" arbitralna. Novick twierdzi, że

wybór nie jest dokonywany w oparciu o „rachunek zysków i strat", lecz raczej „bez

zbytniego zastanawiania się nad... konsekwencjami". 12 Dowody sugerują coś wręcz

przeciwnego.

Moje początkowe zainteresowanie hitlerowskim holokaustem miało podłoże

osobiste. Moi rodzice przeszli przez warszawskie getto i obozy koncentracyjne.

Oprócz nich, wszyscy członkowie obu rodzin zostali zamordowani przez hitlerowców.

Moje najwcześniejsze wspomnienia, że tak to nazwę, o hitlerowskim holokauście to

— gdy wracałem do domu ze szkoły — obraz matki wpatrzonej w telewizyjną relację

procesu Adolfa Eichmanna (1961).

Ale choć rodzice zostali uwolnieni z obozów zaledwie szesnaście lat przed tym

procesem, jakaś bezkresna otchłań zawsze, przynajmniej w mojej świadomości,

oddzielała ich, takich jakich ich znałem, od tamtego czasu. Fotografie rodziny mojej

matki wisiały na ścianie w salonie. (Z rodziny mojego ojca nikt nie przeżył wojny.)

Nigdy jakoś nie mogłem pojąć mojego pokrewieństwa z nimi, a tym bardziej

wyobrazić sobie tego, co się stało. To były dla mnie siostry mojej matki, jej bracia i

rodzice, a nie moje ciotki, wujowie czy dziadkowie. Pamiętam, jak w dzieciństwie

czytałem The Wall Johna Herseya i Mila 18 Leona Urisa, fabularne opowieści z war-

szawskiego getta. (Wciąż pamiętam, że matka tak się zaczytała w The Wall, iż nie

zdążyła wysiąść na jej przystanku metra w drodze do pracy.) Choć bardzo się

starałem, to jakoś nigdy, nawet przez chwilę, nie zdołałem wyobrazić sobie moich

rodziców, takich zwyczajnych, w tamtej przeszłości. I szczerze mówiąc, do tej pory

nie potrafię.

O wiele istotniejsze jest jednak to, że z wyjątkiem tych wspomnień nie pamiętam,

by hitlerowski holokaust kiedykolwiek zakłócał moje dzieciństwo. Działo się tak

głównie dlatego, że nikogo, poza moją rodziną, najwyraźniej nie obchodziło to, co się

stało. W kręgu moich przyjaciół z dzieciństwa dużo się czytało i zażarcie

dyskutowało o wydarzeniach dnia. I naprawdę nie przypominam sobie, żeby

ktokolwiek z moich przyjaciół lub ich rodziców zadał choćby jedno pytanie o

przejścia mojej matki i ojca. To nie było pełne szacunku milczenie. To była zwykła

obojętność. W tym świetle — czyż nie należy sceptycznie odnosić się do potoków

boleści, wylewanych w późniejszych dekadach, już po zainstalowaniu się

„przedsiębiorstwa holokaust" na dobre?

Czasem myślę, że amerykańscy Żydzi byli gorsi „odkrywając" holokaust niż

zapominając o nim. To prawda, moi rodzice rozpamiętywali w samotności; ich

cierpienia nie zostały publicznie zatwierdzone. Ale czy nie było to lepsze niż obecna,

beznadziejnie głupia eksploatacja żydowskiego męczeństwa?

Zanim jeszcze hitlerowskie ludobójstwo stało się holokaustem, opublikowano na

ten temat zaledwie kilka prac naukowych, jak Raula Hilberga The Destruction of the

European Jews, oraz wspomnień, jak Viktora Frankla Man's Search for Meaning czy

Elli Lingens-Reiner Prisoners of Fear. Ale ten niewielki zbiór wartościowych pozycji

jest lepszy niż rzędy śmiecia wypełniającego teraz biblioteki i księgarnie.

Moi rodzice, choć aż do śmierci codziennie od nowa przeżywali tamtą przeszłość,

pod koniec życia zupełnie stracili zainteresowanie publicznym spektaklem pod tytułem

„Holokaust". Jednym z najlepszych przyjaciół ojca był jego współwięzień z

Auschwitz, nieprzejednany, jak mogłoby się wydawać, lewicowy idealista, który dla

zasady odmówił po wojnie przyjęcia odszkodowania od Niemiec. Został w końcu

dyrektorem izraelskiego muzeum holokaustu Yad Vashem. Mój ojciec, choć

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: