Kompendium gramatyki rosyjskiej.pdf

(113 KB) Pobierz
Rus_pl_K_nove.qxd
KOMPENDIUM GRAMATYKI ROSYJSKIEJ
ORTOGRAFIA Œ–‘Œ√– Ï ‘»fl
RODZAJ NIJAKI – odmiana twardotematowa œ– Ï ¬»ÀŒ, pozostałe – miękkotematowa
M. Ô ƒ ‚ËÎ Ó Ô ƒ ‚ËÎ ‡ Á‰ ƒ ÌË Â Á‰ ƒ ÌË ˇ
D. Ô ƒ ‚ËÎ ‡ Ô ƒ ‚ËÎ Á‰ ƒ ÌË ˇ Á‰ ƒ Ì Ë È
C. Ô ƒ ‚ËÎ Û Ô ƒ ‚ËÎ ‡Ï Á‰ ƒ ÌË ˛ Á‰ ƒ ÌË ˇÏ
B. Ô ƒ ‚ËÎ Ó Ô ƒ ‚ËÎ ‡ Á‰ ƒ ÌË Â Á‰ ƒ ÌË ˇ
N . Ô ƒ ‚ËÎ ÓÏ Ô ƒ ‚ËÎ ‡ÏË Á‰ ƒ ÌË ÂÏ Á‰ ƒ ÌË ˇÏË
Msc. o Ô ƒ ‚ËÎ Â o Ô ƒ ‚ËÎ ‡ı o Á‰ ƒ ÌË Ë o Á‰ ƒ ÌË ˇı
¬Œ— –≈— Ê Õ ‹ ≈ñ wszystkie końcówki oprócz Msc. l. p. o ‚ÓÒÍÂÒ ç ̸ i D. l. mn.
‚ÓÒÍÂÒ ç Ì Ë È tak samo jak Á‰ ƒ ÌË , ale zamiast Ë miękki znak.
”◊ ∏ À»Ÿ≈ – wszystkie końcówki jak Á‰ ƒ ÌË oprócz Msc. l. p. Ó· Û˜ ∫ Îˢ  a D. l. mn.
Û˜ ∫ Îˢ , wszędzie zamiast -ˇ, -˛ jest -‡ , -Û .
ƒ Ê –≈¬Œ ñ l. p. jak Ô ƒ ‚ËÎÓ, l. mn. ‰Â ç ‚ ¸ ˇ , ·ÂÁ ‰Â ç ‚ ¸ ‚ .
Q Ãfl ñ l. p. D., C., Msc. przyp. ∫ Ï ÂÌ Ë , N. przyp. ∫ Ï ÂÌ ÂÏ , l. mn. ËÏ ÂÌ ƒ , ·ÂÁ ËÏ ∏Ì ,
ËÏ ÂÌ ƒ Ï – podobnie ‚ ç Ïˇ, ÁÌ ƒ Ïˇ .
RZECZOWNIKI Z TEMATEM NA ∆, ÿ, ◊, Ÿ, ÷
Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego mają w N. l. p. akcentowaną końcówkę - ∆ Ï
(‚‡˜ ∆ Ï, ÓÚˆ ∆ Ï, Ó„Ûˆ ∆ Ï, ͇‡Ì‰‡¯ ∆ Ï) lub nieakcentowaną końcówkę - ÂÏ (Ï é ÊÂÏ, Ì ç ψÂÏ,
Ô ƒ θˆÂÏ, ÒÚ ∆ ÓÊÂÏ) . Rzeczowniki rodzaju żeńskiego mają w N. l. p. akcentowaną końcówkę
-∆ È („ÓÒÔÓÊ ∆ È) lub nieakcentowaną końcówkę -ÂÈ (ÔÚ ∫ ˆÂÈ) . D. rodzaju męskiego w rzeczow-
nikach z rdzeniem na ˆ ma akcentowaną końcówkę - ∆ ‚ (ÔÓ‰‡‚ˆ ∆ ‚, ‰‚Óˆ ∆ ‚, Ó„Ûˆ ∆ ‚) lub
nieakcentowaną końcówkę -‚ (ËÌÓÒÚ ƒ ̈‚, ‡ÏÂËÍ ƒ ̈‚, ËÒÔ ƒ ̈‚) . D. liczby mnogiej
w rzeczownikach rodzaju męskiego z rdzeniem na Ê, ¯, ˜, ˘ ma końcówkę -ÂÈ lub - ç È
niezależnie od akcentu (˝Ú‡Ê ç È, ͇‡Ì‰‡¯ ç È, ‚‡˜ ç È, Ï ƒ Ú˜ÂÈ) .
RZECZOWNIKI ŻYWOTNE
W l. p. r. męskiego B. ma taką samą formę jak D .: ‰Ë ç ÍÚÓ‡, Û˜ ∫ ÚÂΡ .
W l. mn. wszystkich trzech rodzajów B. jest taki sam jak D.: Û˜ËÚÂÎ ç È, ÒÚÛ‰ ç ÌÚÓÍ, Îˈ .
RUCHOME o , e W RZECZOWNIKACH
ÔÓ‰ ƒ Ó Í ñ ·ÂÁ ÔÓ‰ ƒ ͇, ÏÓ ∫ ÔÓ‰ ƒ ÍË, ÔÎ‡Ú ∆ Í ñ ·ÂÁ Ô·ÚÍ ƒ , ÏÓ ∫ Ô·ÚÍ ∫ ; ÓÚÍ ß Ú͇ ñ
ÏÌ ∆ „Ó ÓÚÍ ß Ú Ó Í, Ï ƒ ͇ ñ ÔˇÚ¸ Ï ƒ Ó Í, ‰ ç ‚Û¯Í‡ ñ „ é ÔÔ‡ ‰ ç ‚Û¯  Í
RZECZOWNIKI NIEODMIENNE
Często stosowane są wyrazy samodzielne ·˛ ∆ , Í‡Í ƒ Ó, ÍËÎ ∆ , ÍËÌ ∆ , ÏÂÌ ÷ , ÏÂÚ ∆ ,
Ô‡Î¸Ú ∆ , ƒ ‰ËÓ, ÂÁ˛Ï ç , Ú‡ÍÒ ∫ , ¯ÓÒÒ ç
AKCENT Û‰‡ ç ÌË , ORTOGRAFIA ÓÙÓ„ ƒ Ùˡ – niektóre najważniejsze zasady
1. Akcent jest wyrażony siłą i długością sylaby. W różnych wyrazach może znajdować się
na różnych sylabach : Ï ƒ χ, oÚ çw , „ÓÎÓ‚ ƒ . W większości wyraz ó w akcent jest stały : Á‡‚ ∆ ‰,
¯Í ∆ · . Niektóre słowa posiadają akcent ruchomy : ÛÍ ƒ , é ÍÛ, ÏÓ ∫ é ÍË; ˇ Ô˯ é , Ú˚ Ô ∫ ¯Â¯¸ .
Uwaga: Akcent oznaczamy kreską nad samogłoską w sylabie akcentowanej. Jednakże w bieżących
tekstach w języku rosyjskim akcentu nie zaznacza się. Jedyna akcentowana zgłoska, na
której akcent jest zaznaczany, to głoska ∏ [jo].
2. Po „, Í, ı piszemy -Ë : ÛÌË‚ÂÏ ƒ „ Ë , Û ∆ Í Ë , ˜ ç ı Ë .
3. Po „, Í, ı, Ê, ¯, ˜, ˘, ˆ piszemy ‡ , Û , a nie ˇ, ˛ .
4. W końcówkach po ˆ piszemy -˚ : ÓÚˆ ß , Û˜ ∫ ÚÂθÌˈ ˚ .
5. Twardy znak ( ˙) pisze się przed Â, ∏, ˛, ˇ po przedrostku spólgłoskowym: Ó· ˙ ˇ‚Î ç ÌËÂ,
ÓÚ ˙ ç Á‰ . Oznacza to wymowę głoski j .
6. Miękki znak ( ¸ ) po spółgłosce parzystej oznacza jej zmiękczenie : ÒÎÓ‚ ƒ ¸ , Ì ç ÒÍÓÎ ¸ ÍÓ
Ω ·ÎÓÌ ¸ , ‡Ô ç Î ¸ ÒÍËÈ ‰ÂÌ ¸ .
7. Miękki znak ( ¸ ) przed Â, ∏, Ë, ˛, ˇ oznacza, że samogłoski te wymawiamy z j : ·ÂÎ ¸ ∏, ÒÚ‡Ú ¸ Ω , ÒÂÏ ¸ Ω .
8. Miękki znak ( ¸ ) w rzecz. r. ż. po samogłosce oznacza, że odmieniają się one według
wzoru ÚÂÚ ƒ ‰¸ , wymowa jednak nie musi być miękka : Ï˚¯ ¸ , ÓÊ ¸ , ÏÓÎÓ‰∏Ê ¸ .
9 . Miękki znak ( ¸ ) w formach czasownika oznacza a) bezokolicznik: ˜ËÚ ƒ Ú ¸ , ÏÓ˜ ¸ ,
b) 2. os. l. p. czasu teraźn : Ú˚ ˜ËÚ ƒ ¯ ¸ , Ú˚ Ï ∆ ʯ ¸ , c) tryb rozkazujący 2. os. l. p. i mn.:
‚ÒÚ‡Ì ¸ , ‚ÒÚ ƒ Ì ¸ Ú , d) pojawia się w części zwrotnej - Ò¸: ˇ ÍÛÔ ƒ ˛Ò ¸ , ‚ÂÌ ∫ ÚÂÒ ¸ .
10. Przeczenie Ì w formach czasownikowych piszemy oddzielnie: ˇ Ì ˝Ì ƒ ˛, Ì „Ó‚Ó ∫ ÚÂ.
11. Podwojone - ÌÌ - w przymiotnikach występuje : a) w miejscu szwu wyrazowego : Í ƒ ÏÂ Ì / Ì ˚È,
ÒÚÂ Ì / Ì ∆ È, b) w przyrostkach -ÂÌÌ- , -ÒÚ‚ÂÌÌ- , -ˆËÓÌÌ- : é Ú ÌÌ ËÈ, ÚÓÊ ç ÒÚ‚Â ÌÌ ˚È,
Ó„‡ÌËÁ‡-ˆË ∆ ÌÌ ˚È, c) w wyrazach ‰Â‚ Ω ÌÌ˚È , ÓÎÓ‚ Ω ÌÌ˚È (cynowy), ÒÚÂÍÎ Ω ÌÌ˚È .
12. Podwojone - ÌÌ- występuje również w przymiotnikach odczasownikowych :
a) utworzonych od czas. w trybie dokonanym, tzn. z przedrostkiem: ÔÓ˜ ∫ Ú‡ ÌÌ ˚È,
Ì‡Ô ∫ Ò‡ ÌÌ ˚È, Ò‰ ç · ÌÌ ˚È, b) jeżeli przymiotnik odczas. zawiera grupę - Ó‚‡ - , - ‚‡ - w rdzeniu:
Ó„‡ÌËÁ ∆ ‚‡ ÌÌ ˚È, c) jeżeli przymiotnik odsłowny jest rozwinięty : Ê ƒ  ÌÌ ˚È Ì‡ Ï ƒ ÒΠˆ˚ÔÎ∏ÌÓÍ .
13. Ortografia przyrostków zakończonych na -Á lub -Ò zależy w zasadzie od fonetyki, tzn.
piszemy je tak, jak słyszymy. Przed spółgłoskami bezdźwięcznymi piszemy -Ò : ·Â Ò ÔÓÎ ç ÁÌÓ,
‚Ó Ò ÔËÚ ƒ ÌË , przed dzwięcznymi -Á : ·Â Á · ç ÊÌ˚È, Ë Á ·Â„ ƒ Ú¸ . Uwaga np. na ·ÂÁ‚Í é ÒÌ˚È.
14. Przedrostek ‡Á - // ‡Ò - jest nieakcentowany : ‡Á ‰ ƒ Ï, ‡Ò ÔËÒ ƒ ÌËÂ, przedrostek ÓÁ -
// ÓÒ- akcentowany : ∆ Á ‰‡Î // ∆ Ò ÔËÒ¸.
15. Samogłoska Ë po przedrostku z twardą spółgłoską parzystą zamienia się na ˚ : ∫ Ïˇ //
·ÂÁ ˚ Ï Ω ÌÌ˚È, Ë„ ƒ Ú¸ // Ò ˚ „ ƒ Ú¸
16. Nazwy mieszkańców miast i obywateli różnych narodowości piszemy małą literą :
Ï ÓÒ͂˘ ∫ , é ÒÒÍËÂ, ˜ ç ıË, Ì ç ψ˚, ‡ Ì„Î˘ ƒ Ì .
męski ). Są to wyrazy pochodzenia obcego .
RODZAJ RZECZOWNIKÓW
Wiele rosyjskich i polskich rzeczowników, które są bliskie znaczeniowo i podobne pod
wyględem formalnym (często są zapożyczone), różni się rodzajem: R. męski – ‡‚ÚÓËÚ ç Ú,
ƒ ‰ÂÒ, ‡Í‚ ƒ ËÛÏ, ‡Ì ƒ ÎËÁ, ·‡„ ƒ Ê, ·‡ÌÍ, „‡ ƒ Ê, ÍÓÌÚ ∆ θ, Ï ç ÚÓ‰, ÏÛÁ ç È, ÌÓθ (n. ÌÛθ), ÂÔÓÚ ƒ Ê,
ڇς ƒ È, ÛθÚËÏ ƒ ÚÛÏ, ÛÌË‚ÂÒËÚ ç Ú, Ù‡ÍÛÎ¸Ú ç Ú, ÙÓÌÚ ƒ Ì, ¯ÓÍÓÎ ƒ ‰, ÊË ƒ Ù (ale též ÊË ƒ Ù‡ r. ž.),
( Ê ƒ ÂÌ˚È) „ÛÒ¸, (‰ ∫ ÍËÈ) Á‚¸, (· ç Î˚È) Î ç ·Â‰¸, (‰‡Î∏ÍËÈ) ÔÛÚ¸, (‚˚Ò ∆ ÍËÈ) é Ó‚Â̸ . R. żeński –
rzeczowniki zapożyczone na - χ (‰ ƒ χ, ÔÓ·Î ç χ, ÔÓ„ ƒ Ïχ, ÒËÒÚ ç χ, Òı ç χ, ÚÂ΄ ƒ Ïχ, Ú ç χ),
następnie ‰ ƒ Ú‡, ‰ÂÚ ƒ θ, z rodzimych Ì ƒ ‰ÔËÒ¸, Ô ∆ ‰ÔËÒ¸, é ÍÓÔËÒ¸, ÒÚ ç ÔÂ̸, ÒÚÛÔ ç ̸, ÚÂ̸, ˆÂθ .
LICZBA RZECZOWNIKÓW
Tylko w l. p. stosuje się nazwy zjawisk, rozumianych jako rzecz. materialne : Ï Ω ÒÓ, ÏÓÎÓÍ ∆ ,
·ÛÏ ƒ „‡, ÔÂÒ ∆ Í, ·ÛÒÌ ∫ ͇, ÂÊ‚ ∫ ͇, ÁÂÏÎˇÌ ∫ ͇, ÍÎÛ·Ì ∫ ͇, χΠ∫ ̇, ‚ËÌÓ„ ƒ ‰, Í˚Ê ∆ ‚ÌËÍ,
ÒÏÓ ∆ ‰Ë̇, Í‡Ú ∆ ÙÂθ (-Ρ), Í‡Ú ∆ ¯Í‡, ·ԯ ƒ , ÏË̉ ƒ θ (-Î Ω) , ÏÓÍ ∆ ‚¸ (-Í ∆ ‚Ë) i in. lub jako
zbiorowe ÏÓÎÓ‰∏ʸ, Ï ç ·Âθ, ·Âθ∏, ·‡„ ƒ Ê, ‰ÓÏ ƒ ¯Ìˇˇ ÔÚ ∫ ˆ‡, ß ·‡, ÓÎ ç ̸ i in.
Niektóre rzeczowniki mają tylko formę l. mnogiej formy l. mn. – plurale tantum to : ‚ ß ·Ó˚
(-Ó‚), ‰Ûı ∫ (- ∆ ‚), Ô„ӂ ∆ ˚ (-Ó‚), ˘ËÔˆ ß (- ∆ ‚), ˜‡Ò ß (- ∆ ‚), Ó˜Í ∫ (- ∆ ‚), Ù é ÍÚ˚ (-Ó‚), · ÷ ÍË (·˛Í),
‰ ç ̸„Ë (‰ ç Ì„), ËÏÂÌ ∫ Ì˚ (-Ì ∫ Ì), Í‡Ì ∫ ÍÛÎ˚ (-ÍÛÎ), Ì ∆ ÊÌˈ˚ (-Ìˈ), Ô ∆ ıÓÓÌ˚ (- ∆ Ì), ÒÎ ∫ ‚ÍË (-‚ÓÍ),
Ò é ÚÍË (-ÚÓÍ), Ò é ÏÂÍË (-ÂÍ), Ò ƒ ÌÍË (-ÌÓÍ), Ò ƒ ÌË (- ç È), · é ‰ÌË (-ÂÈ), ‰Ê é Ì„ÎË (-ÂÈ), ‰ ∆ ÊÊË (- ç È), ˘Ë
(˘ÂÈ), ÍÎ ç ˘Ë (- ç È), Í é ‰Ë (- ç È), ∆ ‚Ó˘Ë (- ç È), ‚Ó ∆ Ú‡ (- ∆ Ú), Ô ∫ · (- ∫ Î), ‰Ó‚ ƒ (‰Ó‚), ˜ÂÌ ∫ ·
(-Ì ∫ Î), Ô ç Ìˡ (-ÌËÈ) .
Najważniejsze polsko-rosyjskie różnice w używaniu rodzaju: suknia – ÍÓÒÚ ÷ Ï (garnitur),
ÔÎ ƒ ڸ (suknia), Ó‰ ç ʉ‡ (odzie ż , ubranie), usta – ÓÚ , plecy – ÒÔËÌ ƒ, drzwi – ‰‚¸ , piec – Ô ç ˜Í‡ ,
skrzypce – ÒÍ ∫ Ô͇ , urodziny – ‰Â̸ Óʉ ç Ìˡ .
TYPOWE PRZYKŁADY RUCHOMEGO AKCENTU W RZECZOWNIKACH
Ò‡‰ , ·ÂÁ Ò ƒ ‰‡, Ò‡‰ ß , ·ÂÁ Ò‡‰ ∆ ‚Ö Ò‡‰ ƒ ÏË – podobnie np. ‚ÓÁ, ‰Ó΄, ‰Û·, ÍÛ„, ÌÓÒ, ÔÓÎ, ÔËÁ,
ˇ‰, ÒΉ, ÒÛÔ, ÛÒ, ˆ‚ÂÚ, ˜‡Ò ( ale D, C, B ˜‡Ò ƒ ), ¯‡„, ¯‡, ¯Í‡Ù, ·ÓÈ, ÒÎÓÈ, ÒÚÓÈ
ÁÛ· , ·ÂÁ Á é ·‡, Á é ·˚, ·ÂÁ ÁÛ· ∆ ‚Ö ÁÛ· ƒ ÏË – podobnie np. ·Ó„, ‚ÓÎÍ, ‚ ∆ ÎÓÒ, ‚Ó, „Ó‰, ˜∏Ú
(˜ ç ÚË, - ç È), „ ∆ ÎÛ·¸, „ÓÒÚ¸, „ÛÒ¸, Á‚¸, Í ƒ ÏÂ̸, Í ∆ Â̸, Î ∆ ÍÓÚ¸, Ì ∆ „ÓÚ¸, Ô ƒ Â̸
Á‚ÂÁ‰ ƒ , ·ÂÁ Á‚ÂÁ‰ ß , l. mn. Á‚∏Á‰˚, ·ÂÁ Á‚∏Á‰Ö Á‚∏Á‰‡ÏË – podobnie np. ‚ÓÈÌ ƒ , ‚˚ÒÓÚ ƒ
(‚˚Ò ∆ Ú˚), ÊÂÌ ƒ (Ê∏Ì˚), Ë„ ƒ , ÒÂÒÚ ƒ (Ò∏ÒÚ˚, ÒÂÒÚ∏, Ò∏ÒÚ‡Ï), ÒÚ‡Ì ƒ , ÒÛ‰¸· ƒ , Ú‡‚ ƒ , ÒÂϸ Ω
(Ò ç ϸË, ÒÂÏ ç È, Ò ç ϸˇÏ) i in .
‚ÓÎÌ ƒ , ·ÂÁ ‚ÓÎÌ ß , l. mn. ‚ ∆ ÎÌ˚, ·ÂÁ ‚ÓÎÌ, ‚ÓÎÌ ƒ ÏÖ ‚ÓÎÌ ƒ ÏË – podobnie np. „Û· ƒ , ÔÓÎÓÒ ƒ
(Ô ∆ ÎÓÒ˚, ÔÓÎ ∆ Ò, ÔÓÎÓÒ ƒ Ï), ÒÎÂÁ ƒ (ÒÎ∏Á˚) i in .
ÍÓÒÚ¸ , ·ÂÁ Í ∆ ÒÚËÖ Í ∆ ÒÚ¸˛, l. mn. Í ∆ ÒÚË, ·ÂÁ ÍÓÒÚ ç ÈÖ ÍÓÒÚ Ω ÏË ñ podobnie np. ‚¢¸, ‰‚¸,
Í ç ÔÓÒÚ¸, Î ∆ ¯‡‰¸, Ï ç ÎÓ˜¸, ÌÓ˜¸, ∆ ·Î‡ÒÚ¸ i in .
ÁÂÏÎ Ω , ·ÂÁ ÁÂÏÎ ∫ Ö ÁÂÏÎ∏È, l. mn. Á ç ÏÎË, ·ÂÁ ÁÂÏ ç θ, Á ç ÏΡÏÖ Á ç ÏΡÏË – podobnie
np. ‚Ó‰ ƒ , ‰Û¯ ƒ ( ale ÔÓ„Ó‚Ó ∫ Ú¸ ÔÓ ‰Û¯ ƒ Ï), ÍÓÒ ƒ , ÒÔËÌ ƒ , ˆÂÌ ƒ i in .
„ÓÎÓ‚ ƒ , ·ÂÁ „ÓÎÓ‚ ß , „ÓÎÓ‚ ç , „ ∆ ÎÓ‚Û, „ÓÎÓ‚ ç , „ÓÎÓ‚ ∆ È, l. mn. „ ∆ ÎÓ‚˚, „ÓÎ ∆ ‚, „ÓÎÓ‚ ƒ Ï,
„ ∆ ÎÓ‚˚, „ÓÎÓ‚ ƒ ı, „ÓÎÓ‚ ƒ ÏË – podobnie np. ·ÓÓ‰ ƒ (· ∆ Ó‰˚, ·Ó ∆ ‰), „Ó ƒ , ‰ÓÒÍ ƒ (‰ ∆ ÒÍË, ‰ÓÒ ∆ Í),
ÌÓ„ ƒ , ÔÓ ƒ , ÂÍ ƒ , ÛÍ ƒ , Ò‰ ƒ , ÒÚÂÌ ƒ , ÒÚÓÓÌ ƒ (ÒÚ ∆ ÓÌ˚, ÒÚÓ ∆ Ì) i in .
ÒÎ ∆ ‚Ó , ·ÂÁ ÒÎ ∆ ‚‡, w l. mn. akcent na końcówkach – podobnie np. ‰ ç ÎÓ, Á ç ͇ÎÓ, Ï ç ÒÚÓ, Ô ƒ ‚Ó i in .
ÓÍÌ ∆ – w l. p. akcent na końcówkach, w l. mn. na rdzeniu – np. ÔËÒ¸Ï ∆ – Ô ∫ Ò¸Ïa, ÔÓÎÓÚÌ ∆
– ÔÓÎ ∆ ÚÌa, ÂÏÂÒÎ ∆ – ÂÏ∏ÒÎa, ˜ËÒÎ ∆ – ˜ ∫ ÒÎa, Îˈ ∆ – Î ∫ ˆa i in .
Derywacja rzeczowników: -ÚÂθ (Û˜ ∫ ÚÂθ, ÔËÒ ƒ ÚÂθ), -ÌËÍ (Óı ∆ ÚÌËÍ, Á‡˘ ∫ ÚÌËÍ), - ∫ ÒÚ
(ÊÛ̇Π∫ ÒÚ, ÔÓ„‡ÏÏ ∫ ÒÚ), -ËÍ (Ù ∫ ÁËÍ, ı ∫ ÏËÍ), -ÓÒÚ¸ ( ƒ ‰ÓÒÚ¸, „ ∆ ‰ÓÒÚ¸), -ÒÚ‚Ó (ÒÛ˘ÂÒÚ‚ ∆ ,
‚¢ÂÒÚ‚ ∆ ), -ÌË (Ô ç ÌËÂ, ËÒÓ‚ ƒ ÌËÂ).
(wszystkie rodzaju nijakiego), Í ∆ ÙÂ ( rodzaj
SŁOWOTWÓRSTWO (MORFOLOGIA) ÃŒ–‘ŒÀ Ô √»fl
RZECZOWNIKI »Ã≈Õ Ï
—”Ÿ≈—“¬ ∏ “≈À‹Õ¤≈
RODZAJ MĘSKI – wzór twardy M ¿√¿« ∏ Õ, wzór miękki œŒ–“‘ Ê À ‹
M. χ„‡Á ∫ Ì Ï‡„‡Á ∫ Ì ˚ ÔÓÚÙ ç Î ¸ ÔÓÚÙ ç Î Ë
D . χ„‡Á ∫ Ì ‡ χ„‡Á ∫ Ì Ó‚ ÔÓÚÙ ç Î ˇ ÔÓÚÙ ç Î ÂÈ
C. χ„‡Á ∫ Ì Û Ï‡„‡Á ∫ Ì ‡Ï ÔÓÚÙ ç Î ˛ ÔÓÚÙ ç Î ˇÏ
B. χ„‡Á ∫ Ì Ï‡„‡Á ∫ Ì ˚ ÔÓÚÙ ç Î ¸ ÔÓÚÙ ç Î Ë
N. χ„‡Á ∫ Ì ÓÏ Ï‡„‡Á ∫ Ì ‡ÏË ÔÓÚÙ ç Î ÂÏ ÔÓÚÙ ç Î ˇÏË
Msc. o χ„‡Á ∫ Ì Â o χ„‡Á ∫ Ì ‡ı o ÔÓÚÙ ç Î Â o ÔÓÚÙ ç Î ˇı
“–¿Ã¬ Ï … – l. p. jak ÔÓÚÙ ç θ; D . l. mn. ڇς ƒ ‚ , pozostałe przypadki również jak
ÔÓÚÙ ç θ.
—¿Õ¿“ Ô –»… ñ Msc. l . p. Ò‡Ì‡Ú ∆ Ë Ë , pozostałe jak ÔÓÚÙ ç θ; D. l. mn. Ò‡Ì‡Ú ∆ Ë Â‚ ,
pozostałe jak ÔÓÚÙ ç θ.
 Œ“®ÕŒ  – l. p. jak χ„‡Á ∫ Ì; M . l. mn. ÍÓÚ Ω Ú‡ , D. l. mn. ÍÓÚ Ω Ú , χ„‡Á ∫ Ì.
¿Õ√À»◊ Ï Õ»Õ – l. p. χ„‡Á ∫ Ì; M . l. mn. ‡Ì„΢ ƒ Ì , D. l. mn. ‡Ì„΢ ƒ Ì , dalej jak χ„‡Á ∫ Ì.
MIEJSCOWNIK L. P. RZECZOWNIKA R. MĘSKIEGO Z KOŃCÓWKĄ -‰ Ta końcówka,
która jest zawsze akcentowana, występuje tylko w niektórych rzeczownikach i tylko po
przyimkach ‚ lub ̇ . Często stosowane są wyrażenia ‚ ÎÂÒ é , ‚  ˚Ï é , ‚ Ò‡‰ é , ‚ ˇ‰ é ,
‚ ‡˝ÓÔÓÚ é , ‚ Û„Î é (Í ∆ Ï̇Ú˚), ‚ ¯Í‡Ù é , ‚ ( … ÚÓÏ, Ô ∆ ¯ÎÓÏ) „Ó‰ é , ̇ ÏÓÒÚ é , ̇ ÔÓÎ é , ̇ Û„Î é ( é Îˈ˚).
Po przyimku o również w tych rzeczownikach występuje -Â .
RZECZOWNIKI r. m. zakończone w formie podst. l. mn. na j ( ¸ ˇ ) ñ ¡–¿“, ƒ–”√ //
-“ ‹ fl , -« ‹ ´ (l. p. odmienia się regularnie według wzoru χ„‡Á ∫ Ì)
M.
· ƒ Ú ¸ ˇ
‰ÛÁ ¸ Ω
Uwaga: W D. i B. l. mn. tych rzeczowników zależy
D.
· ƒ Ú ¸ ‚
‰ÛÁ ç È
od miejsca akcentu różna końcówka w akcencie:
C.
· ƒ Ú ¸ ˇÏ
‰ÛÁ ¸ Ω Ï
akcent na temacie : · ƒ ڸ‚ , ÒÚ é θ‚ …
B.
· ƒ Ú ¸ ‚
‰ÛÁ ç È
akcent ruchomy : ‰ÛÁ ç È, Ò˚ÌÓ‚ ç ÈÖ
N.
· ƒ Ú ¸ ˇÏË
‰ÛÁ ¸ Ω ÏË ( w takim przypadku nie mówimy o końcówce, ale
Msc. Ó · ƒ Ú ¸ ˇı
Ó ‰ÛÁ ¸ Ω ı
o podstawie słowa „ ‰ÛÁÈì poszerzonej o wstawione e )
RZECZOWNIKI z formą supletywną
M. Î ÷ ‰ Ë (l. p. ˜ÂÎÓ‚ ç Í) ‰ ç Ú Ë (l. p. ·∏ÌÓÍ Liczba mnoga z końcówką na - ƒ , - Ω :
D.
β‰ ç È
‰ÂÚ ç È ew. r. n. ‰ËÚ Ω ) Często są stosowane wyrazy samodzielne
C.
Î ÷ ‰ ˇÏ
‰ ç Ú ˇÏ
·Â„ ƒ , ‰ÓÏ ƒ , „ÓÓ‰ ƒ , ÎÂÒ ƒ , ͇ Ω , ÔÓÂÁ‰ ƒ ,
B.
β‰ ç È
‰ÂÚ ç È
‚˜ ƒ , „·Á ƒ , ‡‰ÂÒ ƒ , ÌÓÏ ƒ , ÒÓÚ ƒ , Û˜ËÚÂÎ Ω ,
N.
β‰ ¸ Ï ∫
‰ÂÚ ¸ Ï ∫
ÔÓÙÂÒÒÓ ƒ, ‰ËÂÍÚÓ ƒ , ‰ÓÍÚÓ ƒ, χÒÚ ƒ.
Msc. o Î ÷ ‰ ˇı o ‰ ç Ú ˇı
RODZAJ ż EŃSKI – odmiana twardotematowa ÿ  Ô À¿, pozostałe miękkotematowa
M. ¯Í ∆ Î a ¯Í ∆ Î ˚ ̉ ç Î ˇ ̉ ç Î Ë
D. ¯Í ∆ Î ˚ ¯ÍÓΠ̉ ç Î Ë Ì‰ ç Î ¸
C. ¯Í ∆ Î Â ¯Í ∆ Î ‡Ï ̉ ç Π ̉ ç Î ˇÏ
B. ¯Í ∆ Î Û ¯Í ∆ Î ˚ ̉ ç Î ˛ ̉ ç Î Ë
N. ¯Í ∆ Î ÓÈ ¯Í ∆ Î ‡ÏË Ì‰ ç Î ÂÈ Ì‰ ç Î ˇÏË
Msc. o ¯Í ∆ Î Â o ¯Í ∆ Î ‡ı o ̉ ç Î Â o ̉ ç Î ˇı
Według wzoru ¯Í ∆ ·/̉ ç Ρ odmieniają się też rzeczowniki r. męskiego zakończone na
-a /-ˇ, np. Ô ƒ Ô‡, ‰ ç ‰Û¯Í‡, ‰ Ω ‰ˇ, ¬ ƒ Ìˇ itd. Według wzoru ¯Í ∆ · odmieniają się również
rzeczowniki wspólnorodzajowe , np. ÔÎ ƒ ÍÒ‡, ÒËÓÚ ƒ , ÁÛ· ∫ ·, Ó·Ê ∆ ‡ itp.
‘Œ“Œ√– Ï ‘»fl – D., C. i Msc. przyp. l. p. ÙÓÚÓ„ ƒ Ù ËË , B. i N. przyp. jak ̉ ç Ρ, l. mn.
jak ̉ ç Ρ
M.
PRZYMIOTNIKI »Ã≈Õ Ï
œ–»À¿√ Ï “≈À‹Õ¤≈
Przymiotniki dzielimy na
a) jakościowe , które tworzą krótkie formy rzeczownikowe ‚ ç ÒÂÎ, ÚÓÎÒÚ i podlegają
stopniowaniu : ‚˚Ò ∆ ÍËÈ, · ∆ ÎÂÂ ‚˚Ò ∆ ÍËÈ, Ò ƒ Ï˚È ‚˚Ò ∆ ÍËÈ (patrz dalej)
b) relacyjne ÏÓÒÍ ∆ È (Ï ∆ Â), ÔÂÒ ∆ ˜Ì˚È (ÔÂÒ ∆ Í), w ramach których znajdują się przymiotniki
dzierżawcze Ï ƒ ÏËÌ, œ ç ÚËÌ.
Uwaga: Granica między poszczególnymi typami nie jest zawsze wyraźna, np. ÁÓÎÓÚ ∆  ÍÓθˆ ∆ //
ÁÓÎÓÚ ß Â é ÍË .
l. p.: odmiana twarda miękka
r. m. r. m.
M. Ì ∆ ‚ ˚È Î ç ÚÌ ËÈ
D. Ì ∆ ‚ Ó„Ó Î ç ÚÌ Â„Ó
C. Ì ∆ ‚ ÓÏÛ Î ç ÚÌ ÂÏÛ
B. Ì ∆ ‚ ˚È ( żyw. Ì ∆ ‚ Ó„Ó )Î ç ÚÌ ËÈ ( żyw. Î ç ÚÌ Â„Ó )
N. Ì ∆ ‚ ˚Ï Î ç ÚÌ ËÏ
Msc. o Ì ∆ ‚ ÓÏ o Î ç ÚÌ ÂÏ
l. mn.: odm. tw. odm. miękka
wszystkie rodzaje wszystkie rodzaje
ÚÂÚ ƒ ‰ ¸
ÚÂÚ ƒ ‰ Ë
ÒÚ‡Ú ¸ Ω
ÒÚ‡Ú ¸ ∫
W końcówkach -Ó„Ó, -Â„Ó „ wymowa
jak polskie w . R. ż. Ì ∆ ‚‡ˇ , D., C., N.,
Msc. Ì ∆ ‚ÓÈ , B. Ì ∆ ‚Û˛; r. n. M. i B.
Ì ∆ ‚ÓÂ , pozostałe przyp. jak r. m. R. ż.
kç ÚÌˇˇ , D., C., N., Msc. Î ç ÚÌÂÈ ,
B. Î ç ÚÌ˛˛; r. n. M. i B. kç ÚÌ ,
pozostałe przyp. jak r. męski.
D.
ÚÂÚ ƒ ‰ Ë
ÚÂÚ ƒ ‰ ÂÈ
ÒÚ‡Ú ¸ ∫
ÒÚ‡Ú ç È
C.
ÚÂÚ ƒ ‰ Ë
ÚÂÚ ƒ ‰ ˇÏ
ÒÚ‡Ú ¸ ç
ÒÚ‡Ú ¸ Ω Ï
B.
ÚÂÚ ƒ ‰ ¸
ÚÂÚ ƒ ‰ Ë
ÒÚ‡Ú ¸ ÷
ÒÚ‡Ú ¸ ∫
N.
ÚÂÚ ƒ ‰ ¸ ˛
ÚÂÚ ƒ ‰ ˇÏË
ÒÚ‡Ú ¸ ∏È
ÒÚ‡Ú ¸ Ω ÏË
o ÒÚ‡Ú ¸ Ω ı
ÿ“‹, ƒŒ◊‹ ñ jak ÚÂÚ ƒ ‰¸, ich temat jest jednak poszerzony o afiks - Â- : Ï ƒ ÚÂË,
‰ ∆ ˜ÂË. Uwaga na N. l. p.: Ï ƒ Ú ¸ ˛, ‰ ∆ ˜Â ¸ ˛.
œ”“‹ ñ chociaż jest to r. męski, odmienia się jak ÚÂÚ ƒ ‰¸, oprócz N. l. p. ÔÛÚ∏Ï.
ZAWODY I FUNKCJE KOBIET
W j. rosyjskim często są wyrażone rzeczownikiem r. męskiego np.: ‚‡˜ Ò͇Á ƒ ·, Ì ƒ ¯‡ ‚‡˜
Ô˯Πƒ , … ÚÓ Ì ƒ ¯‡ ‚‡˜, ÓÌ ƒ ÔÂÍ ƒ ÒÌ˚È n. ÔÂÍ ƒ Ò̇ˇ ‚‡˜. Często stosowane są wyrazy
główne ‚‡˜, ‰Ë ç ÍÚÓ, ‰ ∆ ÍÚÓ, ËÌÊÂÌ ç , Ï ƒ ÒÚÂ, ÏËÌ ∫ ÒÚ, ̇˜ ƒ θÌËÍ, ˜ÂÏÔË ∆ Ì, ˜ÎÂÌ.
W niektórych przypadkach pojawia forma pochodna: ÒÚÛ‰ ç ÌÚ ñ ÒÚÛ‰ ç ÌÚ͇, ÊÛ̇Π∫ ÒÚ ñ
ÊÛ̇Π∫ ÒÚ͇.
o ÚÂÚ ƒ ‰ ˇı
o ÒÚ‡Ú ¸ ç
Zauważcie, że czasem w porównaniu
twarde i miękkiem przymiotniki pol.
i ros. nie odpowiadają sobie: ‰ ƒ ‚Ì Ë È
– dawny, ÷ ÊÌ ˚ È ñ południowy,
Ò ç ‚eÌ ˚ È – północny, Á ƒ Ôa‰Ì ˚ È –
zachodni, ‚ÓÒÚ ∆ ˜Ì ˚ È – wschodni
i in.
M.
Ì ∆ ‚ ˚Â
Î ç ÚÌ ËÂ
D.
Ì ∆ ‚ ˚ı
Î ç ÚÌ Ëı
C.
Ì ∆ ‚ ˚Ï
Î ç ÚÌ ËÏ
B.
Ì ∆ ‚ ˚Â ( żyw. Ì ∆ ‚ ˚ı )Î ç ÚÌ ËÂ ( żyw. Î ç ÚÌ Ëı )
N.
Ì ∆ ‚ ˚ÏË
Î ç ÚÌ ËÏË
Msc. o Ì ∆ ‚ ˚ı
o Î ç ÚÌ Ëı
– 1 –
– 2 –
Msc. o ÚÂÚ ƒ ‰ Ë
7130943.002.png 7130943.003.png 7130943.004.png 7130943.005.png 7130943.001.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin