1
Filozofia jako wiedza
Fundamentalna
Uniwersalna
Rozumowa
Krytyczna
Filozofowie i historycy filozofii
Pisma filozoficzne – źródłowe
Podręczniki filozoficzne i opracowania
Czy przez historię filozofii nie przebija stanowisko filozofa, czyli o uprzywilejowanej pozycji poznawczej
Casus Bertrand Russella: Dzieje filozofii zachodu
Casus Fryderyka Copelstona
Mapa filozofii
mapa: Filozofia: centrum i obrzeża z encyklopedii filozofii:
Centrum
Epistemologia Co możemy poznać
Metafizyka Co jest?
Logika i filozofia logiki Jakie warunki musi spełnić każda spójna myśl
Epistemologia
-Teoria poznania
-Odkrywanie sposobów w jakie zdobywamy i poszerzamy naszą wiedzę, oraz standardy oceny wiarygodności twierdzeń poznawczych
-Kwestia wiarygodności danych zmysłowych
-Związek poznania i wiedzy z innymi pojęciami, np.:
wiedza i pewność,
wiedza i oczywistość,
wiedza i wątpienie
Wiedza i przeświadczenie
-Typy poznania
Obiektów (świat zewnętrzny, przeszłość, przyszłość, wartości, abstrakcji, umysłu)
Pojęć (a priori, empiryczne)
Zdań ( a priori, empiryczne: bezpośrednie, pośrednie)
-Źródła wiedzy:
Spostrzeżenia
Pamięć
Rozum (Dedukcja, indukcja…)
Introspekcja
Inne (Iluminacja, jasnowidzenie, intuicja)
Metafizyka
-Nauka o BYCIE jako bycie, od XVII wieku zwana ONTOLOGIĄ pyta o to, co jest
-Wydaje się najbardziej abstrakcyjna
-„to, co następuje po fizyce” – to co fizyczne było w Starożytności tym, co przyrodnicze – o naturze
-To, co przekracza fizyczny świat doświadczenia
-Budowanie hipotez, które tłumaczą to co wiemy i w co wierzymy w odniesieniu do kosmosu fizycznego i psychicznego
-Dla Parmenidesa jedyną właściwością świata jest to, że istniejeJ Byt jest, niebytu nie ma
Typy metafizyki:
Deskryptywna
Rewidująca
Zagadnienia metafizyczne:
Monizm i pluralizm (jedna lub wiele podstawowych właściwości świata)
Ontologia
-Obiekty abstrakcyjne (powszechniki)
-kategorie; jakości; substancja i atrybut
-Obiekty intencjonalne (~fenomenologia)
-Umysł i ciało
-Bóg (~filozofia religii)
Identyczność (tożsamość)
Przyczynowość
Przestrzeń i czas
Zjawisko i rzeczywistość
Jeszcze o BYCIE
-Byt po grecku to on – nauka o bycie: ontologia
-Dlaczego nie rzecz?
-Dlaczego jest bardziej coś niż nic?
bo wszystko, co jest dąży do zachowania i pomnażania swojego bytu
Bo jakaś siła sprawcza ukształtował/stworzyła, to co jest
Z czego?
Z niczego Bóg chrześcijański / a zatem dlaczego?
Z materii, która jest bierna Demiurg (boski architekt)
Jeśli pytamy, co istnieje to pytamy, czy bardziej prawdziwy jest mercedes, czy atomy, z których się składa
-Spróbujcie Państwo myśląc o ontologii myśleć jak o wszechnauce, która pierwotnie próbowała OLIMP zastąpić „nauką” a dziś chociażby, w postaci fenomenologii zakłada, że wszystko, co jest jest intencjonalne, czyli jest dla kogoś, a tym czymś bezpośrednio są zjawiska.
Logika
-Zastanawia się nad naturą samego myślenia
-Czym jest poprawne rozumowanie?
-Co odróżnia dobry argument od złego?
-Czy są metody zdolne odkryć błędy w rozumowaniu? Jakie?
! Logikę od psychologii odróżnia wszakże, że nie zajmuje się wszystkimi typami myślenia, czyli uczeniem, przypominaniem a ROZUMOWANIEM
nie - dlaczego ludzie myślą w dany sposób
tak – reguły sprawdzenia, czyniące nas zdolnymi do stwierdzenia, że konkretny element jest spójny i niesprzeczny
Logika i filozofia logiki
Dedukcyjna
Teoria znaczenia, logika nieformalna, teoria prawdy, teoria implikacji
Indukcyjna (teoria prawdopodobieństwa, teoria potwierdzania, logika wyjaśniania (redukcja, teleologiczny, model praw ogólnych)
Dyscypliny II kręgu
Etyka
Zespół zasad postępowania ludzkiego, zwany czasem moralnością
Nie ma etyki naukowej, żadna nauka nie nauczy nas jak powinniśmy postępować
Filozofia umysłu
Filozofia nauki
Filozofia percepcji
Dyscypliny III kręgu
Estetyka
Filozofia historii
Filozofia matematyki
Filozofia polityczna
Filozofia prawa
Filozofia religii
Filozofia społeczna
Filozofia wychowania
Przykład zależności
- Między centrum a dyscyplinami
- W ramach poszczególnych dyscyplin różni filozofowie lub szkoły filozoficzne oferują różne rozwiązania wątpliwych kwestii
- Różne rozwiązania powodują, że poszczególne stanowiska w ramach jakiejś dyscypliny mogą odwoływać się do innych obszarów pokrewnych
STANOWISKA w epistemologii, w koncepcjach psychologicznych, w odniesieniu do różnych problemów
-Racjonalizm
-Empiryzm
-Realizm
Racjonalizm
jako koncepcja psychologiczna (dotycząca źródła naszych idei i przeświadczeń): Idee wrodzone (wszystkie lub część) i idee instynktu
Jako koncepcja epistemologiczna (dotycząca uzasadnienia naszych przeświadczeń): wiedza wrodzona, wiedza intuicyjna, konieczny aparat pojęciowy – całkowite lub niemal całkowite odrzucenie świadectwa zmysłów
Empiryzm
Jako koncepcja psychologiczna traktująca o pochodzeniu pojęć czy wiedzy (Locke, Hume)
Jako koncepcja epistemologiczna:
Dotycząca pojęć (wszystkie pojęcia są empiryczne [Locke] lub niektóre pojęcia takie są)
Dotycząca zdań (cała wiedza dotyczy danych zmysłowych, zależy od nich, albo jej część ma charakter empiryczny)
Realizm
- W odniesieniu do świata ( do przeciwnych stanowisk należy idealizm i fenomenalizm), może być zwykły lub realizm perspektywy, kiedy natura obiektów zależy od ich relacji do innych obiektów
- Jako koncepcja powszechników (skrajny u Platona, umiarkowany u Arystotelesa)
Jak to ugryźć?
To trochę tak jakby ktoś był behawiorystą w swojej teorii uczenia się, a w ramach psychologii ogólnej deklarował się jako humanista.
Trzeba pamiętać jednak, że przekonania na pewnym poziomie implikują przekonania w kwestiach z nimi się zazębiających.
Filozofia jako matrix
2
Platonicy?
Bardzo ogólne i umowne określenie
Dziedzice Parmenidesa i Platona, neoplatonicy, św. Augustyn, włącznie ze współczesnymi fenomenologami
Cecha wspólna: uznanie rzeczywistości duchowej i jej supremacji nad światem materialnym
Filozofia grecka
Koniec IV wieku p.n.e. – rozkwit
Sokrates ( z ludu), Platon (arystokrata), Arystoteles (mieszczanin)
Cechy wspólne:
metoda – nacisk na logikę, poprawne kształtowanie pojęć, prawda dzięki pojęciom ogólnym
problemy wielości i jedności, bytu i ruchu w rozwiązują środkami ontologicznymi a nie fizycznymi
wierzą w osiągnięcie prawdy bezwzględnej (obiektywizm realistyczny)
spirytualiści (przeciwstawiają ducha materii)
głęboko zainteresowani sprawami społecznymi
Sokrates
Misja nauczania ludzi V wiek p.n.e. (sofiści)
Nie zostawił żadnych pism
Metoda: majeutyczna (akuszerska) – poprzez pytania – odkrycie indukcji i definicji
Prawdę można poznać za pomocą ogólnych pojęć
Skrajny intelektualizm etyczny – cnota jest wiedzą. Cnota człowieka to doskonałość tego, co swoiste i charakterystyczne dla bytu ludzkiego – rozumu. Rozumowanie jest zgodne z cnotą, bezmyślność jest jej przeciwieństwem.
Cnota stoików jest celem sama w sobie = szczęście, bo doskonałe zaktualizowanie się ludzkiej physis. Nie jest jak u epikurejczyków podporządkowana przyjemności jak środek celowi. Nie jest też jak w teorii eschatologicznej pozaziemską nagrodą. Dlatego stoik w pełni wystarcza sam sobie! Potrzebuje tylko tego, co doskonali jego naturę, a to już ma.
Człowiek u Sokratesa
Dla presokratyków dusza = dajmon, zasada, cień, uczucie
Dla Sokratesa człowiekiem jest jego dusza i ona odróżnia go od innych rzeczy
DUSZA jest naszą myślącą i działającą świadomością, rozumem, siedliskiem aktywności myślenia i działania ETYCZNEGO – czyli tworzy koncepcję intelektualnej i etycznej osobowości
Cytat
Sokrates: Czym przeto jest człowiek?
Alkibiades: Nie wiem, co powiedzieć
Sokrates: w każdym razie wiesz, że jest tym, co posługuje się ciałem […] Czy zaś coś innego posługuje się ciałem niż dusza?
Alkibiades: Nic innego […]
Sokrates: A więc ten, kto rzucił hasło, aby poznać samego siebie, nakazuje nam poznać duszę
W. Jaeger
Tutaj musi nas uderzyć, iż Sokrates u Platona, zarówno jak i u innych sokratyków, wypowiada stale słowo DUSZA ze szczególnym naciskiem, natarczywie, namiętnie, ba, jak zaklęcie. Nigdy przed nim żadne usta greckie nie wymawiały tego słowa w ten sposób
Co wnosi dusza do filozofii?
Panowanie nad sobą (wstrzemięźliwość, czyli opanowanie popędów i wyzwolenie z niewoli zmysłów)
Wolność (jej warunkiem czynienie tego, co dobre, jest zdobyczą obywatela)
Samowystarczalność (dystansowanie się wobec podniet dzięki rozumowi – gr. psyche)
Platon „barczysty” Arystokles
Uczeń i przyjaciel Sokratesa
Akademia
Pierwszy filozof grecki, którego pisma posiadamy (ok. 35 dialogów autentycznych) UcztaJ , Sympozjon , Fedon , Gorgiasz , Sofista , Timajos
Wg Whiteheada cała filozofia europejska składa się z przypisów do Platona
Interpretacja Platona
Różne okresy twórcze dają różne podstawy do interpretacji
Platona traktujemy jako źródło filozofii idealistycznej w dwojakim znaczeniu:
„arystotelizm”, oparty na drobiazgowym badaniu przyrody, moc rozumu i logiki, a zatem spadkobiercami będą Arystoteles, stoicy, scholastycy klasyczni, Kartezjusz, Kant, współcześni pozytywiści
„plotynizm”, porzucający nauki przyrodnicze, intuicja, moralność, spadkobiercami będą św. Augustyn, wczesne chrześcijaństwo, de Biran, Bergson
Idealizm Platona
Trzeba u Platona odróżnić:
zasadę, że istnieje idea (coś innego niż przedmioty materialne)
od sposobu w jaki Platon ją przedstawia (istnieje wiele kotów, ale jest jedna idea kota jako takiego – to idea oddzielna od rzeczy jednostkowych, ponadczasowa i niezmienna – skrajny realizm w koncepcji powszechników)
*nie jest Platoński „idealizm” jako koncepcja etyczna przeciwna utylitaryzmowi, ani „idealizm” teoriopoznawczy, zakładający, że możemy poznawać tylko twory naszych myśli
Poza zmiennym światem zjawisk istnieje coś niezmiennego – inny świat czystych treści, zwanych IDEAMI
Wszystko, co postrzegamy zmysłami jest kopią, projekcją tych treści
Przypowieść o jaskini
Najsłynniejszy tekst filozoficzny
SŁOŃCE (oślepiające)
Wyjście z jaskini
Ogień
Droga na murze po której chodzą ludzie
Rząd przykutych twarzą do ściany więźniów
...
storagezone