I.2 Język jako wartość.
1. Język można postrzegać jako:
2. Wg teorii wartości traktowanie danej wartości jako immanentnej lub instrumentalnej jest względne.
3. Język jest wartością deklarowaną – można go rozpatrywać w kategorii wartości na podstawie deklaracji jego użytkowników
4. Język jako niekwestionowana wartość immanentna – postawa charakterystyczna dla najbardziej świadomych jego użytkowników (poetów, pisarzy, nauczycieli, językoznawców).
5. Postrzeganie języka jako wartości samej w sobie sprzyja trwałemu i dogłębnemu zainteresowaniu kwestiami językowymi i dbałości o kulturę słowa.
I.3 Kultura języka.
1. Kultura języka – dbałość o język, wynikająca ze świadomości jego znaczenia w życiu społecznym, przejawiająca się w rozmaitych działaniach, odnoszących się zarówno do samego języka, jak i do ludzi, którzy się nim posługują.
2. Może wynikać z pobudek rozumowych lub emocjonalnych (nie muszą się wykluczać, a często uzupełniają się).
I.3.1 Rozumienie terminu.
1. Umiejętność mówienia i pisania poprawnego i sprawnego, zgodnie z przyjętymi normami i wzorcami stylistycznymi.
2. Działalność kulturalnojęzykowa – prowadzenie różnych działań i zabiegów (np. udzielania porad, upowszechniania wiedzy o języku, opisu norm językowych). Ma to na celu wspomóc w osiągnięciu odpowiedniego poziomu kultury języka omawianej w znaczeniu 1.
3. Synonim pozytywnej postawy wobec języka jego użytkowników – bardzo rzadko rozumiane w ten sposób.
4. Nazwa dyscypliny naukowej (lub typu myślenia humanistycznego), która wykształciła się jako rezultat zainteresowania językoznawców kwestiami normatywnymi w języku.
Uogólnienie: Kultura języka – świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszystkich sytuacjach komunikatywnych, pod warunkiem
I.3.2 Składniki kultury języka.
1. Poprawność językowa
2. Sprawność językowa
3. Etyka słowa (etyka językowego porozumiewania się)
· szanownie go
· uwzględnianie jego przyzwyczajeń i poglądów
· nienarzucanie mu swoich poglądów
· dawanie możliwości wyboru postawy
4. Estetyka słowa
I.5 Norma językowa.
1. Norma wzorcowa
2. Norma użytkowa.
· Norma profesjonalna – obejmuje te elementy języka pisanego, używane w kontaktach sformalizowanych, które są aprobowane w danym środowisku, ale pozostają poniżej normy wzorcowej.
· Norma potoczna regionalna – obejmuje regionalizmy, które pozostają poniżej normy wzorcowej.
· Norma potoczna ogólna – trzon normy użytkowej; charakterystyczna dla tekstów nieoficjalnych, powstających w aktach komunikacji zachodzących między uczestnikami dobrze się znającymi – charakterystyczna dla języka potocznego.
I.6 Warianty w normie i ich typy.
Podział ze względu na umiejscowienie wariantów na poziomach normy:
Podział ze względu na stosunek do siebie elementów wariantywnych:
1. Wariancja alternatywna
2. Wariancja recesywna
3. Wariancja ekspansywna (innowacyjna)
I.7 Innowacje językowe a błędy językowe.
Innowacja językowa – każdy nowy element w tekście, uzusie, normie, systemie.
· Nowy sposób wymawiania głoski lub połączenia głosek
· Nowy sposób akcentowania wyrazu
· Nowa forma fleksyjna
· Wprowadzenie zasady nieodmienności wyrazu
· Nowy model słowotwórczy
· Nowy typ połączenia składniowego
· Nowy wyraz
· Nowe znaczenie wyrazu
· Nowy związek frazeologiczny
Innowacje mogą powstawać
· nieświadomie – wskutek niedostatecznej znajomości normy językowej, jako wynik owych skojarzeń językowych, przejęzyczeń.
· świadomie – wskutek pojawienia się określonych potrzeb, np. nazwania nowego zjawiska, uproszczenie czegoś.
Ø Innowacje, które zostały zaaprobowane w normie i systemie, to zmiany językowe.
Ø Innowacje, które nie uzyskały tej aprobaty, to błędy językowe (nie mają uzasadnienia funkcjonalnego).
Innowacje:
1. Fonetyczne
2. Gramatyczne
a. Fleksyjne
b. Składniowe
3. Leksykalne
a. Słowotwórcze
b. Wyrazowe
c. Semantyczne
d. Frazeologiczne
4. Stylistyczne
5. Ortograficzne
6. Interpunkcyjne
Podział ze względu na funkcję:
1. Uzupełniające – elementy językowe, które uzupełniają lukę w systemie nazewniczym; mają charakter leksykalny (neologizmy słowotwórcze i frazeologiczne, neosemantyzmy, zapożyczenia).
2. Regulujące – nowe formy językowe, modele składniowe i słowotwórcze, będące wynikiem usuwania wyjątków z systemu językowego, najczęściej gramatycznego (np. pomimo tego, dawniej: pomimo to).
3. Rozszerzające – nowe elementy języka, które powstały wskutek dostosowania reguły obejmującej mniej elementów do reguły dotyczącej większości elementów danej kategorii językowej (np. cztery dziewczęta, dawniej: czworo dziewcząt).
4. Alternatywne – nowe wyrazy, formy i połączenia pojawiające się obok już istniejących (np. lider, obok: przywódca lub funduszy, obok: funduszów).
5. Nawiązujące – nowe formy lub znaczenia elementów językowych powstają wskutek nawiązania do innych elementów, podobnych kształtem dźwiękowym lub morfologicznym albo pokrewnym znaczeniowo (np. protokół z zebrania nawiązuje do relacja z zebrania -> dawniej protokół zebrania).
6. Skracające – skróty, skrótowce lub uniwerbizmy leksykalne (np. wahadłowiec, od: statek wahadłowy).
7. Precyzujące – różnicowanie elementów językowych, pozwalające usuwać zbędną synonimię (np. wieczorny – noszony wieczorem, wieczorowy – zakładany na uroczyste okazje).
upioromik