Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – drapieżny ssak z rodziny niedźwiedziowatych. Osiąga od 1,5 do 3 m długości (niedźwiedź kodiak), do 1,25 m wysokości i od 130-700 kg masy ciała (wymiary zależne od podgatunku). Sierść gęsta, barwy rudej, brunatnej, czarnej lub srebrzystej.
Zamieszkiwał pierwotnie całą Europę, obecnie w południowo-zachodniej Europie wytępiony (podjęta została próba reintrodukcji w Pirenejach). Występuje w niedostępnych lasach górskich, w Eurazji i Ameryce Północnej, aż do północnego Meksyku. Żywi się nasionami, owocami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, chętnie zjada miód; z braku produktów naturalnych może wyrządzać znaczne szkody wśród bydła i zwierzyny leśnej. Na człowieka napada tylko drażniony lub zachęcony, np. przez karmienie. Na zimę przygotowuje sobie legowisko zwane gawrą i zapada w sen zimowy, z którego od czasu do czasu może się budzić. Żyje samotnie, tylko w okresie godowym w parach. W zimie samica rodzi zwykle 2—3 młodych, którymi opiekuje się aż do następnego miotu. Samica z młodymi bywa szczególnie niebezpieczna.
Amerykę Północną zamieszkuje podgatunek niedźwiedzia brunatnego — grizzly (U. arctos horribilis), zwany niekiedy niedźwiedziem szarym lub siwym, większy i cięższy od europejskiego. Sierść barwy siwej do czerwono-brunatnej z połyskiem srebrzystym lub złocistym, również cynamonowa.
Niedźwiedź brunatny jest chroniony na obszarze całej Polski.
Niedźwiedź oswaja się łatwo, aczkolwiek nawet obłaskawiony bywa niebezpieczny (nawet dla swych opiekunów). W XVI- i XVII-wiecznej Polsce organizowano szkoły dla niedźwiedzi (akademia smorgońska), a pokazy wykonywanych przez nie sztuczek gromadziły tłumy. Według prof. Jana Korwina Kochanowskiego ostatniego niedźwiedzia w Polsce centralnej zabito pod koniec XVII w. w lasach Bedońskich. Dane liczbowe niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos arctos):
· Długość tułowia z głową: samiec 160-280 cm, samica 150-210 cm
· Ogon: 5-21 cm
· Wysokość: 90-140 cm
· Ciężar: samce 250-500 kg (niekiedy 700 kg), samice 180-300 kg
· Ciąża: ok. 8 miesięcy (co dwa lata)
· Miot: 1-3 niedźwiadków, ok. 25 cm długości
· Czas uzależnienia od matki: 18 miesięcy. Pierwsze tygodnie po narodzinach młode spędzają wtulone w nogi matki tak, że nawet nie dotykają podłoża.
· Pożywienie: wszystkożerny - łososie, padlina, duże ssaki, jak łosie i jelenie, czasem gryzonie, sporadycznie trawa, grzyby, ptasie jaja
· Długość życia: do 35 lat
Nazwa niedźwiedź (por. rosyjskie медведь miedwied, staropolskie miedźwiedź) oznaczała niegdyś zwierzę odżywiające się miodem. Nazwa ta była eufemizmem starszej nazwy indoeuropejskiej. Podobne zjawisko występuję w gwarze góralskiej, gdzie jeszcze dziś starsi bacowie, a niegdyś także kłusownicy określali niedźwiedzia nazwą on (gw. uón, ó w gwarze podhalańskiej wymawia się inaczej niż u), co podkreślało pewien szacunek i strach przed tym zwierzęciem.
Niedźwiedzie badał Charlie Russell mieszkając z nimi na Kamczatce przez blisko 10 lat. Uratował on kilka niedźwiedzi przed śmiercią, wykupując je z niewoli, został ich zastępczą matką, wychowywał je i pokazał, że niedźwiedź nie jest z natury wrogo nastawiony do człowieka. BBC stworzyło o nim film "Bear Man of Kamchatka".
mariolusia1