Ryś, ryś euroazjatycki, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) – gatunek lądowego ssaka drapieżnego z rodziny kotowatych, największy z rysi (Lynx). Występuje w Europie i Azji. Poza kotem domowym, ryś i żbik są jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami kotowatych. Ryś jest też jednym z największych drapieżników Europy. Został opisany naukowo przez Karola Linneusza w 1758
roku pod nazwą Felis lynx. W Polsce jest zwierzęciem rzadkim i chronionym. Badaniem populacji rysia w Polsce zajmuje się Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody PAN.
Na terenie Polski wyróżnia się dwie populacje rysi. Populacja nizinna występuje w Polsce północno-wschodniej (Puszcze Augustowska, Knyszyńska, Białowieska i Borecka), a karpacka we Wschodnich i Zachodnich Karpatach oraz na Pogórzu Karpackim. Od lat 80. nielicznie spotykany jest na Roztoczu i na Polesiu Lubelskim. Niewielka, sztucznie reintrodukowana na początku lat 90-tych XX wieku populacja żyje w Puszczy Kampinoskiej. Według autorów raportu ZBS PAN "Czynna ochrona rysia w Polsce" w 2008 liczba rysi w Polsce oszacowana została na około 200 osobników[2].
Duże, zwarte kompleksy leśne ze starymi drzewostanami o gęstym podszycie, zarówno górskie jak i nizinne, iglaste i mieszane. W zależności od obfitości siedliska, areał osobniczy rysia euroazjatyckiego może się wahać od 130 km² do 1400 km² (w Polsce do 350 km²[3]).
Ryś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodzaju Lynx. Ma okrągłą głowę, krępe ciało osadzone na długich, silnych łapach, palce zakończone wysuwalnymi pazurami. Wierzch czarnożółtorudy z brunatnymi plamkami (wyraźniejsze u populacji karpackich, i mniej wyraźne u nizinnych), brzuch i bokobrody białe. Stojące uszy są zakończone charakterystycznym pędzelkiem sztywnych, czarnych włosów, ogon krótki, ciemniejszy na czubku. Ryś ma dobrze rozwinięte zmysły wzroku i słuchu. Sprawnie wspina się po drzewach, dobrze skacze. Nie jest za to dobrym biegaczem, szybko się męczy.
Długość ciała bez ogona
70 - 130 cm
Długość ogona
15 - 40 cm
Wysokość w kłębie
50 - 75 cm
Masa ciała
15 - 38 kg
Pożywienie rysia stanowią gryzonie, zające, ptaki, sarny, młode jelenie, kozice i warchlaki, czasami padlina. Ryś atakuje z małej odległości, unika dłuższych pościgów. Powodzeniem kończy się co 4-5 atak.
Ciąża trwa około 67-74 dni, w miocie jest od 1 do 4, wyjątkowo 6 kociąt. Kocięta rodzą się w gęstych młodnikach, wykrotach lub zwałowiskach drzew. Ważą około 290 g, otwierają oczy między 24 i 30 dniem życia; ssą do 3-6 miesięcy. Samodzielność osiągają przed upływem 1 roku życia, w wieku 9-11 miesięcy, wówczas opuszczają matkę. Samice dojrzewają płciowo w wieku od 9 miesięcy do 1,5 roku, samce później, w wieku od 1,5-2 lat.
Na wolności żyją 14-17 lat. W niewoli mogą osiągnąć wiek około 26 lat.
Poza okresem godowym prowadzą samotniczy i nocny tryb życia. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. W trakcie poszukiwania jedzenia rysie przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy, ale mogą przebyć ponad 20 kilometrów[4]. Wbrew utartym poglądom ryś nie czatuje na ofiarę na gałęzi, ale aktywnie jej poszukuje. Samice z młodymi mogą polować również za dnia.
W warunkach naturalnych ryś nie ma wrogów. Zagrożeniem dla niego jest człowiek i jego działalność oraz osłabienie spowodowane występowaniem licznych pasożytów (tasiemce, nicienie, glisty i włosień kręty) i chorób (wścieklizna i parwowiroza). Do głównych zagrożeń spowodowanych działalnością człowieka zaliczany jest niski stopień lesistości spowodowany wylesianiem, kłusownictwo oraz zabijanie przez środki lokomocji.
Od 1995. ryś jest objęty ochroną gatunkową i jest wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.
Ciekawostki
"Ryś" to słowo prasłowiańskie, dziś moglibyśmy je przetłumaczyć jako "szybki" – por. "ruszyć rysią" – ruszyć szybko. Rysia nazywano też ryścem, ale później (od XVI wieku) nazwa ta została zarezerwowana dla lamparta.
mariolusia1