KERSTIN Ekman
CZARNA WODA
Przełożyła ANNA WĘGLEŃSKA
WARSZAWSKIE
WYDAWNICTWO
LITERACKIE
MUZA SA WARSZAWA 1997
Tytuł oryginału: Handelser ind vatten
Projekt okładki: Maciej Sadowski
Redakcja: Wiesława Karac^ewska
Redakcja graficzno-techniczna: Marius^ Jaśtak
Korekta: Joanna Zioło
© Kerstin Ekman 1993
Hrst pubUshed by Albert Boruuers Forlag AB, Stockhdm © for the PoHsh edition by MUZA SA, Warszawa 1997 © for the Polish translation by Anna Węgleńska
ISBN 83-7079-806-3
Warszawskie Wydawnictwo Literackie
MUZA SA Warszawa 1997
I
Nagły dźwięk. Obudziła się. Była czwarta rano. Czerwone wskazówki na zegarze radiowym wskazywały czwartą zero dwie. W pokoju szarzało. Na szybach krople deszczu tworzyły pasiasty deseń, za oknem unosiły się opary nad wilgotną trawą.
Nie bała się. Ale była czujna. Teraz zorientowała się, co to było: silnik samochodu na niskich obrotach. Tak wcześnie nikt nie mógł mieć do niej żadnej sprawy. Saddie, rozciągnięta na baranicy pod łóżkiem, ciągle jeszcze spała. Saddie miała trzynaście lat i była głuchawa.
Trzasnęły drzwi samochodu. Drugie też. A więc co najmniej dwie osoby. I ta cisza. Żadnych głosów.
Sypiała z dubeltówką w zasięgu ręki. Łóżko było trochę odsunięte od ściany, na tyle, żeby mogła tam stać strzelba. Bardzo ładna broń, hiszpański wyrób. Sabela. Naboje trzymała za radiem. Złamanie strzelby i włożenie nabojów zabierało jej dwadzieścia dwie sekundy. Ćwiczyła to na czas. Ale nigdy nie musiała ładować broni w obliczu prawdziwego zagrożenia.
Dom był zamknięty. Nie zdarzyło się, aby zapomniała zamknąć drzwi wejściowe. Przez osiemnaście lat.
Teraz leżała z ręką na starannie wytoczonej kolbie strzelby, pod palcami czuła jej matową, litą powierzchnię. Ścierpła i trochę zmarzła.
Musi być teraz zamknięty w swoim wnętrzu, sklejony we śnie jak koperta. Ale podniósł słuchawkę po pierwszym sygnale i uświadomiła sobie, jak był przyzwyczajony do budzenia. Pomyślała też, że powinna mu pozwolić pospać tego sobotniego ranka.
- To tylko ja. Przepraszam. Budzę cię oczywiście.
- To nic. Jesteś chora? Głos miał zachrypnięty.
- Nie, nie.
- To co się dzieje?
Co ona ma powiedzieć? Czekał.
- Widziałam go. Wiesz. Tego, co tamtej nocy. Milczał. Ale musiał wiedzieć, o kim mowa, bo nie powtórzył pytania.
- To przecież niemożliwe - odezwał się w końcu.
- Możliwe, widziałam go.
- Nie potrafiłabyś go rozpoznać.
- A jednak rozpoznałam. Słyszała, jak ciężko oddycha ustami.
- Nie wiem, kim on jest - powiedziała. - Ale wkrótce się dowiem. Nie mogę teraz dłużej rozmawiać. Zadzwonię później.
Nie chciał skończyć. Rozumiała, że pragnął ją uspokoić, może przekonać, że się myliła. Ale powiedziała do widzenia. Kiedy kładła słuchawkę, nadal słyszała jego oddech.
Głos w niej pozostał. Jak gdyby dalej mówił prosto w jej ucho. Ciepło tego głosu. Wilgoć owłosionej piersi. Dolina w nocy pełna mgły, ptaki wśród listowia.
Teraz trzeba tylko czekać. ¦_
Mia nie spała długo. Kiedy zeszła na dół, Annie siedziała i piła kawę. Wargi Mii były pogryzione, twarz sprawiała
10
wrażenie nieobecnej. Powinna być zakłopotana, że nie zadzwoniła i nie zawiadomiła o przyjeździe.
Ale pewnie wcale nie planowała odwiedzin. Przyjechała samochodem tego mężczyzny. Widać było, że cały czas o nim myśli. I on nie rozpłynie się jak deszczowe chmury ponad górą, które zniknęły z nastaniem chłodnego poranka. Muszą
o nim mówić.
- Ile kwiatów - odezwała się w końcu Mia. Pewnie nawet nie przemknęło jej przez głowę, że było zakończenie roku szkolnego. - Nie dzwoniłam. Po prostu tak się złożyło, że przyjechaliśmy.
Powiedziała „my" w sposób zupełnie naturalny.
- Mieliśmy przenocować w Nirsbuan.
- Zrezygnowaliście?
- Strasznie tam zimno. Jest tylko ten mały piecyk, no
i nie ma drewna. Ale widzieliśmy cietrzewie. Tokują na mokradłach.
- Jeszcze?
- Na górze jest śnieg. W każdym razie w niektórych miejscach.
Usiadła naprzeciwko Annie, obiema rękami trzymając gorący kubek herbaty. Włosy wyschły, znów były skręcone i mieniły się czerwienią. Na strychu znalazła stary dres. Wyblakły niebieski, bluza miała z przodu napis COUP DU MONDE.
- Przywiózł mnie Johan Brandberg - powiedziała. - Wiesz, kto to taki?
- Nie.
- Nie, jasne, przecież nie było go tutaj. Przez wiele lat.
- Osiemnaście. Podniosła wzrok.
- A więc wiesz, kto to?
- Widziałam go.
11
Mia nie mogła wiedzieć, co wtedy widziała jej matka, bo leżała zanurzona w trawie, z twarzą przyciśniętą tak mocno do ziemi, że źdźbła trawy i mech odcisnęły swój wzór na delikatnej skórze.
Zadzwonił telefon. Annie podniosła słuchawkę i poznała, że ktoś dzwoni z automatu. Głos pytający o Mię był dźwięczny. Zdecydowanie zbyt dźwięczny jak na jego wiek. Zobaczył ją? Sięgnął pamięcią do tamtego czasu?
Skończywszy rozmowę, Mia wyszła. Powiedziała, że Annie nie musi jej odwozić. Dzwonił z automatu na dole, przy sklepie, tam się zatrzymał i czeka w samochodzie.
12
Mia była z nią, kiedy to się wydarzyło. Annie próbowała utrzymać przed nią sprawę w tajemnicy, zachowała więc w pamięci zaledwie kilka obrazów. Ale słyszała naturalnie, jak potem opowiadano o tym aż do znudzenia, ta gadanina budziła odrazę. Kiedy Mia mówiła, że wychowała się w Czarnej Wodzie, ludzie wykrzykiwali: „Ach! Tam!"
Na początku lat siedemdziesiątych Czarna Woda była jedną z wielu umierających wiosek. Deszcz siekł w twarze przy ognisku w Noc Walpurgi. Powietrze śmierdziało ropą. Ludzie napełniali słoiki po kawie nasączonymi ropą trocinami i podpalali je. W ten jeden wieczór w roku drogi jarzyły się takimi latarniami przez kilka godzin. I to wszystko.
A potem wioska stała się czarnym klejnotem. Widzialnym. Pełnym mocy.
Tak, to było tutaj. A ściślej, cztery kilometry w górę, licząc od wioski, nad wodą, którą nazywano Lobberan. Miała też inne nazwy i otrzyma pewnie jeszcze nowe. Miejscami był to rwący strumień, który trochę wyżej spadał, tworząc siklawy. Ale tutaj otwierało się kilka dużych i głębokich oczek spokojnej wody między bystrzami. Brzegi były podmokłe i porośnięte łoziną. Rosły tam mlecze i tojady,
13
wysokie ponad głowę, i gdy człowiek próbował przedostać się tamtędy, mógł wpaść w norę bobra. Wzdłuż rzeki ciągnęły się niedostępne mokradła, pocięte krzyżującymi się ścieżkami zwierząt. Miejsce nie miało nazwy.
14
Wigilia sobótki prawie osiemnaście lat temu. Upalny dzień. Przyjechały do Ostersundu pociągiem. Wiedziała to. Ale skąd to wiedziała?
Wyraźnych i pewnych obrazów pozostało w pamięci właściwie kilka. Stała z korbką telefonu w ręce. To był fakt i to pamiętała. Ale niewiele więcej. Upał. Tego dnia, później, asfalt przed sklepem „Tempo" zrobił się miękki.
Nie pamiętała, jak były ubrane ani o której godzinie przyjechał pociąg. Musiały długo czekać na przystanku autobusowym. Autobus do Czarnej Wody odchodził o wpół do trzeciej, tak jak dziś. Przez tyle lat nie zmieniono rozkładu.
Była to wigilia sobótki, a więc piątek. Dawniej wigilie sobótek przypadały w sobotę. Nieustannie czegoś poszukiwała. O tej podróży nie było ani słowa w jej notatnikach, jeszcze nie istniały. Samotność jeszcze się nie zaczęła. Wciąż wszystko było pełne szaleństwa. Śpiewało jej w głowie, w całym ciele. Miała zacząć nowe życie.
I zaczęła. Kiedy spróbowała pokręcić korbką telefonu, by wezwać taksówkę, korbka urwała się i została jej w ręku. Powinna była pomyśleć: to nie jest dobry początek. Ale nie pomyślała. Pieśń rozbrzmiewała w niej zbyt silnie.
Udało jej się złapać taksówkę na ulicy i długo jechały przez Óstersund. Po południu siedziały na ławce w parku i jadły kupione w sklepie sandwicze. Ostatni raz, pomyślała
15
prawdopodobnie. Wsiadły do autobusu z całym bagażem i z zakupami. Przy Grobowym Zagajniku Mii zrobiło się niedobrze. Nazwa była przerażająca i dlatego zapamiętała, że tam się to zaczęło. Wsiadł jakiś starszy mężczyzna, śmierdzący kozami. W zatłoczonym autobusie upał narastał i zrobiło się duszno. Odór brudu i koziej obory, bijący od mężczyzny, buchał falami, które napływały nieregularnie, być może pod wpływem ruchu w autobusie. Wciąż wsiadali i wysiadali ludzie z pełnymi torbami. Robili zakupy w Ostersundzie. Pomyślała, że już nie mogłaby w ten sposób robić zakupów. Siedziała, trzymając w pogotowiu papierową torebkę, bo Mię cały czas mdliło. Na każdym przystanku wysiadały na chwilę, żeby Mia mogła zaczerpnąć świeżego powietrza. Tego popołudnia było jednak straszliwie parno. Po godzinie starszy mężczyzna wysiadł i zrobiło się trochę lepiej. Zgrzana i zmęczona Mia usnęła na jej kolanach.
- Teraz będzie lżej - odezwał się kierowca.
- Daleko jeszcze?
- Jedziesz do Czarnej Wody, prawda? Jesteś jedną z tych z Gwiezdnej Góry? .,-.....;¦
- Nie. -
Nic mu do tego. . ¦.¦¦¦..
- A więc na urlop? .
Uznała to pytanie za niemądre. Nie mógł jednak wiedzieć, że ona rozpoczyna właśnie nowe życie. Aby uniknąć kolejnych pytań, przytaknęła, że tak, na urlop. Mia spała, nie mogła więc zaprzeczyć. W końcu Annie nie dowiedziała się, jak daleko jeszcze do Czarnej Wody. Kierowca więcej z nią nie rozmawiał.
Potem zaczęły się lasy i wielkie poręby. Autobus nie przystawał już tak często. W każdej wiosce na podestach.
16
przed sklepami wystawione były skrzynki z mlekiem i różnymi artykułami żywnościowymi. Pracownice urzędów pocztowych otwierały kierowcy drzwi, a on wnosił worki z pocztą. Ludzie siedzieli w samochodach, czekali na listy i wieczorną prasę. Popijali piwo, wołali coś do siebie i do kierowcy.
- Co oni mówią? - zapytała Mia szeptem.
Ale Annie też nie rozumiała, co krzyczą.
Jechały przez nieznane okolice. Duże, zimne jezioro zamajaczyło pomiędzy pniami drzew, przerwało na chwilę monotonię krajobrazu, za moment zniknęło i pojawiło się inne. Nie wiedziała, że jadą wzdłuż łańcucha jezior, który ciągnie się aż do wysokich gór w Norwegii. Tam jeziora brały początek z mokradeł i strumieni górskich. Na porębach rozległa sieć arterii wodnych urywała się, a wyschnięta ziemia wyglądała jak narośl na ciele krajobrazu. Nie wiedziała też, że są to tylko małe poręby, widoczne z drogi, a coraz większe tereny zostawały całkowicie pozbawiane więzi z chmurami i nawet gdy nasączył je kwaśny deszcz, nie mogły już niczego oddać.
Dopiero wieczorem dojechały do Róback, gdzie był kościół. Miały się wpisać do księgi parafialnej. Gmina była duża. Nie wiedziała, jak daleko się rozciąga. Wysiadły i gdy kierowca wyładowywał towary przed sklepem, przyglądały się kościołowi, którego mury, zalane silnym blaskiem wieczornego słońca, niemal oślepiały. Kościół stał na końcu cypla wysuniętego w jezioro Rósjón i od wody odgradzał go biały parkan, który wyglądał jak reling łodzi. Cały kościół wraz z cyplem wcinającym się w duże górskie jezioro przypominał statek. Może było to specjalnie tak pomyślane, żeby w dniu Sądu Ostatecznego mógł odpłynąć od brzegu ze wszystkimi swymi zmarłymi.
Woda wyglądała na zimną. Nieco dalej brzegi pokrywał ciemny las świerkowy, ale tuż nad wodą nie było żadnej
17
zieleni. Nagie głazy i bloki skalne opadały ku jezioru. Wiedziała, że jest zimne. Dwanaście, trzynaście stopni, napisał Dan.
- Patrz, jakie dziwne dzieci - odezwała się Mia.
Do autobusu podeszła niewielka grupka dzieci. Było ich czworo, szły gęsiego. Trzy dziewczynki w długich spódnicach, z warkoczami, niosły plecaki z kory brzozowej, i jeden chłopiec, we włóczkowej czapce, której nauszniki dyndały, gdy szedł. Przez chwilę dzieci rozmawiały z kierowcą. Potem cała grupka ruszyła powoli szosą. Annie miała wrażenie, że patrzy na wyświetlany kadr, fragment ze starego filmu albo z jakiegoś innego czasu niż ten, który jest teraz, gdy skrzynki z mlekiem stawiano z łoskotem na podeście przed sklepem. A może to nie są dzieci?
- Może to mały ludek? - spytała Mię, ale zaraz tego pożałowała, bo Mia z wielką powagą śledziła wzrokiem niewielką grupkę, która właśnie znikała za zakrętem.
Kierowca pomachał im ręką. Czas ruszać w drogę.
Czarna Woda była ostatnim przystankiem autobusowym. Tego wieczora jezioro lśniło. Podnóże góry odbijało się w wodzie, ciemnogranatowe, trochę dalej widać było ostre kontury świerków, ze wszystkimi szczegółami, tak samo wyraźnych jak te prawdziwe. I nie wyglądało to na lustrzane odbicie w wodzie, tylko na inny przestwór powietrza, gdzieś w głębi, ciągnącej się w dół długimi, lesistymi zboczami, aż do dna, którego nie mogły zobaczyć.
Wysiadły zdrętwiałe. Wargi Mii były suche i popękane. Sok skończył się już dawno. Annie rozglądała się za Danem, żeby zaopiekował się Mią, kiedy ona pobiegnie do sklepu, by kupić coś do picia. Było wpół do ósmej i sklep już zamknięto. Ale sprzedawca był jeszcze, bo wyładowywano towa-
18
ry. Przez cały czas przyjeżdżały i odjeżdżały samochody. Ludzie zabierali pocztę i gazety, tak samo jak w mijanych wioskach.
Nie widziała ani volkswagena, ani Dana. Mia nie chciała zostać sama na placu przed sklepem. Schwyciła Annie za rękę. Jej drobna trójkątna twarz była szara pod piegami, pot wysechł, a włosy przylepiły się do skroni i czoła. Chciało jej się siusiu i pić, i pewnie także trochę jeść. Dopóki jednak nie było Dana, Annie niewiele mogła dla niej zrobić. Musiała przypilnować, żeby kierowca wyładował wszystkie ich bagaże. Zatrzymuje się tu na kwadrans, powiedział; przypuszczała, że to dlatego Dan nie pojawił się jeszcze.
Gdy wszystkie samochody odjechały, sprzedawca zamknął sklep i zszedł do domu stojącego na cyplu. Na żwirowanym placu zostały same ze swoimi walizkami i pudłami. Gdy umilkł warkot samochodów, nastąpiła nagła cisza. Dziwnie było doświadczać tego spokoju, do którego tęskniła, a jednocześnie czuć się tak niepewnie. Dan powinien już tutaj być.
19
W wigilię sobótki Johan Brandberg siedział przy biurku w swoim pokoju. Było upalne popołudnie. Siedział i czytał o wyprawie na Antarktydę na pokładzie „Maud" w latach pięćdziesiątych. Był wolny. Kiedy skończyła się nauka w szkole, zaczął pracować z ojcem przy karczowaniu lasu.
o innym zajęciu w ogóle nie było mowy. Później, w lecie, on
i Vaine mieli zalesiać teren. Zastanawiał się, jak się będzie czuł, przebywając z Vainem całymi dniami poza domem. Przyrodni brat, zaledwie o rok od niego starszy, był o wiele silniejszy. Nie tylko pod względem fizycznym. Johan przypomniał sobie łajkę i ogarnęło go takie obrzydzenie, że w dusznym pokoju poczuł mdłości.
Oparł się o biurko i otworzył okno. W dole widział podwórze, stodołę i zagrodę z kilkoma kozami Vidarta, które w środku wyskubały wszystko do czysta. Po drugiej stronie płotu trawa była jednak gęsta i usiana kwiatami. Dostrzegł jaskry.
W czasie październikowego polowania na łosie łajka dwukrotnie przyszła do domu i siadła na schodach. W sobotę, dzień przed dzieleniem mięsa, Torsten ją zastrzelił. Przez całą niedzielę jej zwłoki leżały w drewutni. Potem Torsten powiedział Vainemu, żeby je zakopał.
Johan pamiętał tamten odgłos, gdy Vaine za stodołą wbijał łopatę w porośniętą trawą ziemię. Była już porządnie
20
zmarznięta. Siedział wtedy tak samo przy biurku, ale przed sobą miał podręcznik do nauki o społeczeństwie. A gdyby tak mnie kazał kopać, pomyślał. Gdybym tak zwymiotował przy kopaniu tego dołu.
W poniedziałek był już w szkolnym autobusie i oddalał się od tego wszystkiego. Teraz musi tu zostać. Przez cały tydzień. Przez wszystkie tygodnie aż do dwudziestego drugiego sierpnia. Będą karczować sosny na ośmiu hektarach, a potem sadzić młode na wyrębie powyżej Aldy.
W tej chwili jednak jest wolny i siedzi tu sobie z książką, wolny dzięki Gudrun. I może zostać weterynarzem. Albo geodetą. Książek jest bez liku. Nie wszystko jest taką beznadzieją, nawet dla Torstena. Per-Ola pracuje w Are jako dźwigowy. Bjórne zajmuje się wyrębem dla koncernu celulozowego SCA i to samo robił w zeszłym roku Pekka. Ostatnio mówił coś o kopalniach na Spitsbergenie. Albo platformie wiertniczej. Ale to było pewnie tylko takie tam gadanie. A może marzenia.
Pekka miał marzenia w środku papki, którą nazywano substancją mózgową. A co jest w jądrach? Moje wyglądają tak samo, pomyślał. I mam taką samą substancję mózgową.
Ale nie te same geny.
Teraz naszły go te myśli. Żyły w nim i chciał, żeby żyły. Nigdy jednak nie odważył się zapytać Gudrun. Nie wprost.
Nasunęły mu się pewnego razu, gdy jechał z nią na nartach. Miał wtedy jedenaście czy dwanaście lat. W każdym razie był na tyle duży, że dał sobie radę na Niedźwiedziej Górze. Podchodzili właśnie po ostatnim urwistym zboczu, gdy usłyszeli skuter śnieżny. Z początku nie wiedzieli, skąd dochodzi dźwięk, potem nagle znów zapadła cisza. Ale gdy podeszli jeszcze trochę wyżej i właśnie mieli odpiąć narty, żeby ostatni kawałek drogi przejść po lodzie, zobaczyli odcinającą się na tle nieba sylwetkę mężczyzny na skuterze.
21
Johan mógł przywołać to wspomnienie w każdej chwili. Wysoki mężczyzna. Pomarańczowy polar i wytarte czarne skórzane spodnie. Pas ze srebrnymi nitami i nóż w rogowej pochwie. Był to największy nóż, jaki Johan kiedykolwiek widział, silnie zakrzywiony na końcu. Mężczyzna zdjął czapkę i położył ją na siedzeniu skutera. Włosy miał czarne, na. skroniach pasma, które wyglądały jak ze srebra. W jasnym świetle wąskie szparki oczu, w głębi czarne. A za mężczyzną, z tyłu, białe, poszarpane norweskie góry.
- Szuka swoich renów - powiedziała Gudrun.
Gdy podeszli, zawołał: „Bouregh!". Potem rozmawiali już po lapońsku. Johan nie rozumiał nawet jednej dziesiątej i był mocno zawstydzony, gdy wysoki mężczyzna powiedział coś do niego, a on nie potrafił odpowiedzieć. Lapończyk zmierzwił mu włosy i poklepał go po ramieniu.
Johan w każdej chwili mógł przywołać tamten obraz. Ale nie nadużywał tego. To nie mogło zostać wyczerpane. Ani ten widok tam, w górze, ani rysująca się na tle nieba sylwetka wysokiego mężczyzny, który był jego ojcem.
Tak. Nie znajdował innego wyjaśnienia.
Dobiegł go warkot samochodu Vidarta. Był to duett z popsutym tłumikiem. Psy musiały usłyszeć samochód o wiele wcześniej, bo już od dłuższego czasu szczekały.
Vidart naprawiał samochody, czasami pośredniczył, kupując i sprzedając używane. Volvo duetta potrzebował tylko do wożenia baniek z mlekiem. Zazwyczaj przez gospodarstwo Torstena Brandberga przewoziła je żona Vidarta. Ale to już się skończyło.
Cholerny włóczęga, powiedział kiedyś Torsten. Kuternoga, co nie potrafi porządnie pracować. Wyliczono mu, że ma zapłacić pięć tysięcy podatku. Jasne, że musi kraść.
22
Torsten sam kupił od Vidarta cztery zupełnie nowe opony firmy Hakkapeliitta. Dał za nie jedenaście setek. I nie ukrywał tego. Przy kuchennym stole opowiedział, że Vidart po prostu zadzwonił do towarzystwa ubezpieczeniowego j oznajmił: „Dziś w nocy ukradziono mi cztery nowe opony Hakkapeliitta. A najgorsze, że obiecałem je takiemu jednemu, co miał dziś jechać na nich do pracy. Musicie mi więc wypłacić odszkodowanie od razu".
- Czy Vidart jest włóczęgą? - spytał potem Johan Gud-run. Nie potrafiła jednak na to odpowiedzieć.
Torsten twierdził, że jeśli ludzie tak kogoś nazywają, to jest to prawda.
- Dlaczego on nienawidzi Vidarta? - zastanawiał się Johan. Co za słowo! Ale Gudrun pozwoliła, aby dalej rozważał tę sprawę. Jak gdyby sama w duchu wypróbowywała brzmienie tego słowa w odniesieniu do Torstena i Vidarta.
- Nigdy nie lubił Vidarta - powiedziała w końcu. - Pewnie dlatego, że jest tu nowy.
Vidart mieszkał w Czarnej Wodzie dopiero od siedemnastu lat. Dłużej niż Johan żył na świecie. Ogrodzenie dla kóz Harry'ego Vidarta zajmowało część łąki. Kozy skakały pomiędzy wrakami samochodów i obgryzały do czysta wszystkie pnie. Torsten kazał Vidartowi wywieźć zardzewiałe vol-vo PV i przesunąć dalej ogrodzenie pod napięciem. Ten kawałek łąki przy drodze należy do Brandbergów.
Torsten mówił o tym już dawno temu. Vidart kupił gospodarstwo od wdowy po starym Enokssonie, a ona nie wiedziała, jak właściwie było z tym ogrodzeniem. Większość ludzi utrzymywała, że droga w górę jest publiczna, ale Torsten twierdził, że ten kawałek od stodoły jest jego, tak samo jak miejsce, gdzie stoi volvo. Przerdzewiały wrak połyskiwał rudą czerwienią, a kozy właziły na niego, żeby dosięgnąć wierzby, która jeszcze się zieleniła. Wewnątrz
23
zagrody wyglądało, jakby wybuchła tam bomba z trucizną i ogołociła wszystko z liści.
Tuż przed nastaniem lata Torsten po raz ostatni powiedział Vidartowi, żeby zabrał wrak i przesunął ogrodzenie. Ma to zostać zrobione najpóźniej do poniedziałku, oznajmił. To było w tym samym tygodniu co zakończenie roku
szkolnego.
Vidart zmniejszył trochę ogrodzoną część łąki, a z wraku samochodu powyjmował wszystko, co się dało. Resztę miał zabrać ciężarówką, ale coś tam nawaliło z hydrauliką. No
i tydzień minął.
We wtorek rano żona Vidarta przyjechała duettem pełnym baniek na mleko. W poprzek drogi stała brama. Wysiadła i zobaczyła, że jest zamknięta tylko skręconym stalowym drutem. Ale nie miała odwagi otworzyć. Od tej pory Vidart codziennie rano i wieczorem brał traktor i do ogrodzenia na łące jechał przez pastwiska.
Na dłuższą metę było to oczywiście niemożliwe. Prowadząc warsztat, nie mógł dwa razy dziennie doglądać dojenia. A żona nie potrafiła prowadzić traktora. Teraz Vidartowi wyraźnie się to jeżdżenie traktorem znudziło. Ale nie przysłał żony duettem, tylko przyjechał sam. Zostawił włączony silnik i wysiadł, żeby otworzyć bramę. Dłuższą chwilę majstrował przy drucie. Gdy przejechał i jego samochód zniknął za stodołą, Johanowi zaczęło mocno walić serce. Wiedział, że ojciec i bracia musieli już od dłuższego czasu widzieć Vidarta. Na dole zrobiło się cicho. Przedtem z kuchni dochodził dźwięk radia. Psy także zamilkły, gdy
duett zniknął.
Teraz przed dom wyszedł Per-Ola. Johan zobaczył go, gdy wyłonił się z cienia werandy. Był już ubrany odświętnie, miał na sobie białe spodnie i białą koszulę. Tamci najwyraźniej siedzieli w środku. Nadal panowała całkowita cisza.
24
Per-Ola ruszył do stolarni i wyszedł z łańcuchem i kłódką. Potem kłódką spiął łańcuch, którym oplótł bramę i słup. Świerkowy słup żółto połyskiwał w słońcu. Kiedy skończył z kłódką, wrócił do domu. Teraz piją kawę, pomyślał Johan. Nie, wódkę. Albo kawę z wódką. Gudrun przed wyjazdem na pewno zostawiła im ciasto do kawy. Pojechała do By-vangen odwiedzić matkę Torstena w domu starców. Wszyscy bracia byli w środku. Siedzieli na dole i czekali, a tym, który decydował, co trzeba zrobić, był Torsten. Na razie wysłał tylko Per-Olę. Ale Johanowi nadal waliło serce.
Dojenie zabrało Vidartowi ponad godzinę. W obejściu panowała cisza. Wydawało się, że na dole w kuchni nikt się nie porusza i nie rozmawia. Johan chętnie przerwałby tę ciszę, ale bał się nastawić radio. Lepiej, żeby Torsten nie wiedział, że on jest w swoim pokoju i patrzy na łąkę. Siedział więc bez ruchu i nogi, które wsunął pod krzesło, bo nie mieściły się pod stołem, dawno już mu zdrętwiały.
Nowa łajka i szpic zaczęły straszliwie ujadać w psiarni. Patrząc, jak Vidart wjeżdża za stodołę i jak samochód staje, Johan czuł się, jakby oglądał film. Wszystko wiedział z góry. Vidart zaraz zobaczy łańcuch i kłódkę. Zatrzęsie nim. Potem spojrzy w górę ku domowi.
A potem?
Vidart przeszedł obok bramy brzegiem rowu. Nie ma tam przecież żadnego płotu. Łąka zaczyna się trochę dalej. Torsten postawił tę bramę niczym szlaban na drodze.
Gdy Vidart wszedł na żwirowane podwórze, zwolnił kroku. To jeszcze bardziej rozwścieczyło psy. Teraz w polu widzenia Johana ukazał się Torsten. W ręku miał grabie i przeciągnął nimi po żwirze na podwórzu, tak że zostawiły pasiaste ślady.
25
- Otwórz bramę! - zawołał Vidart.
- Zamknij się! - krzyknął Torsten. Psy raptownie ucichły* Słychać było tylko zgrzyt grabi na żwirze. Ale Vidart znowu zawołał: :
- Otwórz furtkę! Przecież jestem samochodem! Torsten nie odpowiadał. Johan podniósł się. Nie chciał
dłużej tego słuchać. Stanął lekko wychylony w stronę drzwi. Vidart mówił głosem podniesionym i krzykliwym, a gdy w końcu odezwał się Torsten, ledwie można było rozróżnić słowa:
- Nie widzę żadnego mężczyzny, któremu miałbym otworzyć.
Znów krzyk. Kozi bek Vidarta. Gdyby tylko się zamknął. Dlaczego nie pojmował, że teraz może tylko odejść? Zostawić samochód. A po mleko podjechać traktorem od tyłu.
Johan usłyszał dziwny dźwięk. Coś trzasnęło. Rzucił się do okna i spojrzał w dół. Torsten trzymał w ręku połowę trzonka od grabi, którego koniec był rozwidlony i ostry. Musiał złamać go na kolanie. Vidart gapił się na niego bez słowa. Potem znowu odezwał się tym swoim skrzekliwym głosem, a wtedy Torsten zrobił dwa długie kroki w jego kierunku i przycisnął mu trzonek do gardła. Vidart wydał z siebie jakiś kozi bek. Po chwili obaj biegli ku łące, przodem Vidart, powłócząc nogą porażoną po heinemedinie. Spojrzawszy na Torstena, Johan zobaczył, jak naprężyły się mięśnie jego pleców. Wszystko działo się bardzo szybko. Mężczyźni przebiegli obok stodoły i zniknęli za nią.
Psy znów zaczęły ujadać i zamilkły dopiero, gdy powrócił Torsten, bez trzonka od grabi. Kiedy podszedł do werandy, zniknął z pola widzenia Johana. Krzyknął na psy, żeby się zamknęły, i posłuchały go od razu. Gdyby Vidart był mądry, krzyknąłby tak samo. Teraz zadygotały szyby w drzwiach werandy.
26
Johan usłyszał przez podłogę, że Per-Ola o coś spytał i Torsten mu odpowiedział. Potem Per-Ola dorzucił parę słów i wszyscy się roześmiali. Vidart to tchórz, który łatwo się poddaje. To dlatego tam na dole jest tak wesoło. Ale gdyby pobiegł w kierunku domu, znalazłby się na tej części łąki, której nie zasłania stodoła. Powinien więc być widoczny przez cały czas, gdy przecina na ukos pastwiska.
A może się schował? W kuchni na dole znów zrobiło się cicho i Johan miał wrażenie, że tamci też czekają, by Vidart się ukazał. Powietrze było upalne, panowała cisza. Psy milczały. Zza okna dochodził Johana mocny zapach trawy. Pachniały też liście brzóz. Ich gałęzie Torsten powtykał dookoła ganku.
Johan siedział bez ruchu i od czasu do czasu spoglądał na zegar. Od powrotu Torstena minęło jedenaście minut. Skrzypnęły drzwi werandy. Teraz wyszedł ojciec, a za nim Per--Ola. Po krótkiej chwili ukazali się Bjórne i Pekka, a w końcu także Vaine. Nie poszli w kierunku łąki, tylko zniknęli za domem. Po chwili Johan usłyszał dwa silniki samochodowe.
Gdy tylko ucichł dźwięk motorów, znalazł się na dole. Bez namysłu zbiegł po schodach i wypadł na dwór. W niespełna dwie minuty był za stodołą. Vidart leżał na wznak, padało na niego słońce. Na jego szyi widać było krew. Ściekała w zagłębienie, gdzie zwisała blaszka czy też moneta, którą nosił na srebrnym łańcuszku, a która teraz leżała zanurzona we krwi i błyszczała jak sierp maleńkiego księżyca. Nieopodal stało całe stado kóz i gapiło się na Johana. Po chwili zwierzęta zaczęły beczeć.
Johan lekko dotknął ręki i policzka Vidarta. Vidart miał siwy zarost. Sprawiał wrażenie starszego, niż był naprawdę. Czapka z daszkiem leżała trochę dalej. Widniała na niej duża brązowa plama potu. Mężczyzna właśnie wydoił kozy i to było czuć. Ciało i ubranie silnie cuchnęły.
27
Nie miało sensu biec do domu po pomoc. Nikogo tam nie było. Gdyby Gudrun nie wyjechała, zajęłaby się Vidartem. Ponownie dotknął bladego, szarawego policzka i wydawało mu się, że dotyka starego grzyba.
Ruszył biegiem. Tym razem w dół przez pastwiska, do najbliższego gospodarstwa, które należało do Westlundów. Elna ujrzała Johana, gdy był już na ganku. Podtrzymała go, a on nie wiedział potem, czy płakał, czy wymiotował. Czuł się tak, jakby zrobił i jedno, i drugie.
A
28
Birger wybrał się do Czarnej Wody razem z Akem Vem-dalem. Mieli łowić ryby. Żeby były na noc świętojańską, należało się do tego zabrać teraz. Ale już od samego początku wszystko potoczyło się zgodnie z rutyną: Birger uniósł powieki leżącego i obejrzał zmętniałe gałki oczne z tęczówkami, które uciekły w górę. Sprawdził puls na przegubie ręki. Rany nie mógł dotknąć, musiał się wpierw umyć.
Przynajmniej nie było strumienia krwi, którą należało zatamować. Spłynęła do zagłębienia w szyi i tam zakrzepła. Pokazał Akemu, jak blisko tętnicy jest rana. Miała poszarpane brzegi, jak gdyby została zadana narzędziem o nierównej krawędzi.
Po chwili Vidart odzyskał przytomność. Został uderzony, wyjaśnił. Przez Torstena Brandberga.
- Czym?
- Pięścią.
Pomogli mu wstać. Z trudem utrzymywał się na nogach.
- Kręci mi się w głowie - powiedział. - Wszystko jest czarne.
Ale Birger podparł go ramieniem. Odniósł wrażenie, że Vidart trochę udaje, bo chce pokazać Akemu Vemdalowi, że naprawdę z nim źle. Pewnie, skoro już miał tak cholerne szczęście, że przytrafiło mu się to akurat wtedy, gdy przypadkowo sam komendant policji Byvangen był na miejscu! No
29
i doktor. Ale ponieważ przez dobrą chwilę Vidart był nieprzytomny, Birger nie chciał brać na siebie odpowiedzialności.
- Powinieneś jechać do szpitala - odezwał się. Vidart nie miał nic przeciwko temu. Ale martwił się o mleko. Jego oczy znów patrzyły świdrująco, chytrze. Wyglądało na to, że natychmiast, gdy tylko włożył czapkę, przyszedł do siebie. Cholerny świat, że też musiałem znaleźć się tu właśnie teraz, pomyślał Birger. Powiedział to także na głos, kiedy wprowadzili Harry'ego Vidarta do kuchni Westlundów. Weszli do Westlundów, bo Birger chciał się dowiedzieć, co z Elną, której dwa tygodnie temu dał skierowanie do Ostersundu, podejrzewając u niej kamicę. Assar Westlund zadzwonił teraz po Ivara Jonssa. Karetka nie jest konieczna. Wystarczy duża taksówka Ivara.
Czekając na nią, wyszli na werandę na papierosa. Birger zamierzał opowiedzieć coś niecoś o Vidarcie i Torstenie Brandbergu, ale właśnie ukazała się żona Vidarta. Naturalnie, zadzwonili i do niej. Włosy miała nawinięte na wałki, biegła, szlochając. Gdy Ivar podjechał swoim mercedesem i pomogli Vidartowi ułożyć się na siedzeniu, zawołała:
- A co mam zrobić z mlekiem? I z samochodem? Assar Westlund powiedział, że mleko przywiezie jej do
domu ciągnikiem.
- Duett najlepiej na razie zostawić - dodał. - Ale poga- ;
dam z Torstenem. 1
Potem taksówka odjechała, a Birger i Ake weszli do j chłopca. Leżał w pokoju na sofie krytej wiśniowym pluszem. Elna spuściła rolety i w niebieskawym świetle twarz Johana wydawała się jeszcze bledsza. Miał nie więcej niż szesnaście lat, szorstkie czarne włosy i wąskie brązowe oczy. Kiedy wstał, okazało się, że jest wysoki i tyczkowaty. Poza tym był bardziej podobny do Gudrun niż do Torstena. Przywitał się
30
z nimi, podając rękę, a gdy usiedli, zerknął na wiadro, które postawiła Elna. Zwymiotował przedtem do niego, po czym odsunął je za sofę. Wydawało się, że jest zażenowany i trochę przestraszony.
- No, co tam z tobą? Poruszył się, ale nie odpowiedział.
- Vidart pojechał do szpitala - powiedział Birger. - Ale to nic groźnego, jest na nogach.
Brązowe oczy rozszerzyły się. Czyżby chłopak myślał, że Vidart nie żyje? ¦
- To jest Ake Vemdal. Wiesz, kto to? Chłopiec pokręcił głową.
- Jestem nowym komenda...
gosiunia1979