Dawno, dawno temu żył sobie biedny chłop. Pewnego wieczoru, kiedy rozpalał ogień na kominie, powiedział do żony, która siedziała przy kołowrotku i przędła:
- Jaka to szkoda, że nie mamy dzieci! U nas jest tak smutno i cicho, a u innych tak gwarno i wesoło.
- Prawda - odparła żona wzdychając - gdyby było chociaż jedno, nawet tak maleńkie jak paluszek, byłabym szczęśliwa; na pewno kochalibyśmy je z całego serca.
I tak się zdarzyło, że po kilku miesiącach urodziło się im dziecko, które wyglądało jak wszystkie dzieci, ale było nie większe od palca. Rodzice zaś rzekli:
- Stało się tak, jakeśmy sobie życzyli, więc kochajmy to nasze maleństwo. - I nazwali je Paluszkiem.
Chociaż nie brakowało mu jedzenia, jednak dziecko nie rosło wcale, ale było ciągle tak małe jak w chwili urodzenia. Dobrze mu jednak patrzało z oczu i wkrótce okazało się, że Paluszek jest mądrym i sprytnym dzieckiem i wszystko, do czego się tylko zabiera, uda je mu się znakomicie.
Pewnego dnia chłop wybierał się do lasu po drzewo, a wychodząc z chałupy rzekł sam do siebie:
- Dobrze by było, gdyby ktoś później przyjechał wozem i pomógł mi zabrać drzewo do domu.
- Ojcze - zawołał Paluszek - ja ci dopomogę i przyjadę! Zaufaj mi, zobaczysz, że w samą porę będę z wozem w lesie.
Chłop roześmiał się i rzekł:
- Ależ to niemożliwe. Jesteś taki malutki, że nie utrzymasz i nie pokierujesz koniem.
- To nic, ojcze, niech tylko matka zaprzęgnie, a ja usiądę w uchu konia i będę na niego wołać, jak ma iść.
- No - rzekł ojciec - możemy spróbować.
Kiedy nadeszła oznaczona pora, matka zaprzęgła do wozu i wsadziła Paluszka do końskiego ucha, a malec wołał, jak koń ma iść:
- Hejta, wiśta, hola, wio!
Szło to bardzo składnie i wóz zajechał prostą drogą do lasu. W chwili kiedy koń skręcił na zakręcie, a malec zawołał: ,,Hejta, hejta!" - właśnie przechodziło tamtędy dwóch obcych ludzi i zdumieli się bardzo.
- Cóż to może być'? - rzekł jeden. - Wóz jedzie, woźnica woła na konia, a jednak nikogo nie widać.
- To nieczysta sprawa - odparł drugi - pójdziemy za wozem i zobaczymy, gdzie się zatrzyma.
Ale wóz wjechał w głąb lasu, prosto na miejsce, gdzie drwal rąbał drzewo.
Kiedy Paluszek ujrzał ojca, zawołał:
- Widzisz, ojcze, oto jestem! Teraz tylko zabierz mnie stąd.
Ojciec ujął konia jedną ręką, drugą zaś wydobył Paluszka z ucha; chłopczyk podskoczył wesoło i usadowił się na źdźble trawy.
Kiedy to obcy ujrzeli, zdumienie ich nie miało granic. Jeden z nich wziął drugiego na bok i rzekł:
- Ten malec może nam przynieść szczęście, jeśli będziemy go pokazywali w wielkim mieście za pieniądze. Kupmy go.
Podeszli więc do chłopa i rzekli:
- Sprzedajcie nam tego malca. Będzie mu u nas dobrze.
- Nie - odparł ojciec - to moje dziecię najdroższe, nie oddam go za skarby świata.
Ale Paluszek słysząc tę rozmowę wdrapał się ojcu na ramię i szepnął mu do ucha:
- Sprzedaj mnie, ojcze, niedługo powrócę do ciebie.
Gdy to ojciec usłyszał, zgodził się sprzedać go za dużą sumę pieniędzy.
- Gdzie chcesz siedzieć? - zapytali nieznajomi Paluszka.
- Posadźcie mnie na kapeluszu - odparł malec - będę sobie mógł spacerować, oglądać okolicę, no i stamtąd nie spadnę. Nieznajomi spełnili jego życzenie i kiedy Paluszek pożegnał się z ojcem, ruszyli w drogę. Kiedy zapadł zmrok, malec zawołał nagle: - Zdejmijcie mnie na chwilę, muszę koniecznie zejść! - Zostań na górze - odparł ten, na czyjej głowie chłopiec siedział - nie krępuj się, ptaszki też mi nieraz tak upiększyły kapelusz! - Nie - odparł Paluszek - tego nie uczynię. Zdejmijcie mnie natychmiast! Musieli więc zdjąć Paluszka z kapelusza i postawić na ziemi; w tej chwili jednak malec ukrył się między grudkami ziemi, potem skoczył do mysiej dziury i zawołał stamtąd: - Do widzenia, moi panowie, ruszajcie do domu beze mnie. - I roześmiał się głośno. Na próżno biegali dokoła mysiej dziury rozgrzebując ją laskami; Paluszek znikał im ciągle z oczu, a że było już ciemno, musieli ze złością i z pustą kiesą ruszyć z powrotem do domu. Kiedy Paluszek spostrzegł, że nieznajomi się już oddalili, wyszedł ze swej podziemnej nory. "Niebezpiecznie jest chodzić w ciemnościach po polu pomyślał - łatwo można skręcić kark i połamać nogi". Na szczęście znalazł muszlę ślimaka. - Bogu dzięki - rzekł - mam teraz gdzie przenocować! - I wlazł do muszli. Po pewnym czasie, gdy chciał się właśnie ułożyć do snu. usłyszał, jak dwaj ludzie przechodzili obok jego schronienia, a jeden z nich rzekł: - Jak więc zrobić, aby zabrać bogatemu proboszczowi złoto i srebro? - Ja ci poradzę! - zawołał Paluszek. - Co to było? - rzekł złodziej przerażony. - Słyszałem jakiś głos. Stanęli obaj i poczęli nasłuchiwać. Paluszek zaś rzekł znowu: - Weźcie mnie z sobą, ja wam dopomogę. - A gdzie jesteś? - Szukajcie na ziemi i uważajcie, skąd dochodzi głos odparł malec. Po długim szukaniu złodzieje znaleźli go wreszcie i podnieśli do góry. - Więc to ty, smyku, chcesz nam dopomóc?! ? zawołali. - Naturalnie - odparł Paluszek - wśliznę się do pokoju proboszcza i podam wam stamtąd wszystko, czego zapragniecie. - Dobrze - odparli złodzieje - zobaczymy, co potrafisz. Kiedy przybyli na plebanię, Paluszek wśliznął się do pokoju i zawołał, jak mógł najgłośniej: - Co chcecie stąd wziąć? Złodzieje przerazili się i rzekli: - Cicho, bo się ktoś obudzi. Ale Paluszek udał, że ich nie zrozumiał, i krzyknął jeszcze głośniej: - Co wam podać? Co chcecie zabrać z tego pokoju? Usłyszała to kucharka i poczęła nasłuchiwać. Ale złodzieje uciekli już spory kawałek drogi; wreszcie jednak nabrali znowu odwagi i rzekli: - Ten smyk chce nas nastraszyć! Wrócili więc pod okno i szepnęli: -No, dość tych żartów, teraz podaj nam coś... Paluszek zaś zawołał jeszcze raz, jak mógł najgłośniej: - Dam wam wszystko, czego chcecie, wyciągnijcie tylko ręce! Usłyszała to nasłuchująca kucharka, zerwała się więc z łóżka i podeszła do drzwi. Złodzieje zaś uciekli, jakby ich ktoś gonił. Służąca zapaliła świecę, ale na próżno szukała kogokolwiek w pokoju, gdyż Paluszek zdążył już wymknąć się do sieni, a stamtąd do stodoły. Położyła się więc z powrotem do łóżka, przekonana, że śniła z otwartymi oczyma i uszami. Paluszek zaś wdrapał się po źdźbłach na siano, aby się tam przespać, a rano powrócić do rodziców. Ale co innego było mu przeznaczone. Tak, na świecie zdarzają się różne nieszczęścia! O świcie kucharka weszła do stodoły, chwycie,: naręcz siana, wraz ze śpiącym Paluszkiem, i zaniosła krowom. Paluszek spał tak mocno, że nic nie czuł i obudził się; dopiero w pysku krowy, która łykała go razem z sianem. - O Boże! - zawołał. - Jestem chyba w młynie! -Ale wnet spostrzegł, gdzie się znajduje. Musiał dobrze uważać, aby się nie dostać między zęby, które by go zmiażdżyły. Wreszcie znalazł się żywy i cały w żołądku. "Zapomniano porobić okna w tej izdebce - pomyślał malec - ani słońca tu nie ma, ani lampy nie przyniesiono". W ogóle nowe mieszkanie nie podobało mu się, a najgorsze było to, że przez "drzwi" napływały coraz nowe ilości siana i Paluszkowi było coraz ciaśniej. Zawołał więc w trwodze, jak tylko mógł najgłośniej: - Nie dawajcie mi więcej siana! Nie dawajcie mi więcej siana! Służąca doiła właśnie krowę, a gdy znowu usłyszała ten głos, który słyszała już w nocy, i znowu nikogo nie ujrzała. przeraziła się tak bardzo, że wywróciła skopek i rozlała mleko. Przerażona pobiegła do swego pana i zawołała: - O Boże, księże proboszczu, krowa mówi! - Oszalałaś! - odparł proboszcz, ale poszedł sam do obory, aby sprawdzić słowa kucharki. Zaledwie jednak przestąpił próg obory, usłyszał głos: -Nie dawajcie mi więcej siana! Nie dawajcie mi więcej siana! Proboszcz przeraził się bardzo, a sądząc, że to zły duch wstąpił w krowę, kazał ją natychmiast zabić. Rzeźnik zabił krowę, a żołądek, w którym znajdował się Paluszek, wyrzucił na śmietnik. Z wielkim trudem torował sobie nasz zuch drogę do wolności, zaledwie jednak udało mu się wytknąć głowę, spotkało go nowe nieszczęście. Właśnie przebiegał tamtędy zgłodniały wilk i połknął za jednym zamachem żołądek wraz z Paluszkiem. Ale malec nie stracił odwagi i zawołał: - Drogi wilku, wiem o wyśmienitym żarciu! - Gdzie? - zapytał wilk. - W tym a w tym domu - i opisał mu dokładnie dom swego ojca - dostaniesz się tam przez ściek i znajdziesz pod dostatkiem ciasta, słoniny i kiełbasy. Wilk nie dał sobie tego dwa razy powtarzać, zakradł się w nocy przez ściek do spiżarni i do syta najadł się kiełbas i szynek. Ale gdy chciał już wracać tą samą drogą, okazało się, że był teraz za gruby i nie mógł się przedostać przez otwór. Na to tylko czekał Paluszek i począł w żołądku wilka wyć, krzyczeć, wołać, co tylko miał sił. - Będziesz ty cicho! - rzekł wilk. - Pobudzisz ludzi. -To i cóż - odparł malec - ty się na jadłeś do syta, to i ja chcę się poweselić! - I począł na nowo krzyczeć z całe j siły. Wreszcie obudził ojca i matkę, którzy pobiegli do spiżarni i zajrzeli przez szparę. A kiedy ujrzeli wilka, pobiegli do izby i przynieśli - ojciec siekierę, a matka kosę. Gdy Paluszek usłyszał głos ojca, zawołał: - Drogi ojcze, jestem tu, siedzę w brzuchu wilka! Ojciec ucieszył się bardzo i rzekł: - Dzięki Bogu, odnaleźliśmy znowu swe dziecię! - I kazał żonie odłożyć kosę, aby mimo woli nie uczyniła krzywdy Paluszkowi. Potem za jednym zamachem ściął wilkowi głowę, dobył noża, rozciął mu brzuch i wyciągnął stamtąd malca. -Ach! - rzekł ojciec. - Tak się o ciebie martwiliśmy! -Tak, ojcze - odparł Paluszek - wielu przygód zaznałem na świecie. Dzięki Bogu, że znowu oddycham świeżym powietrzem! - A gdzież to byłeś? - Ach, ojcze, byłem w mysiej dziurze i w żołądku krowy, i w brzuchu wilka. A teraz już pozostanę przy was, kochani rodzice. - My zaś nie sprzedamy cię za żadne skarby świata! -odparli rodzice całując serdecznie swe odzyskane dziecię. Po czym nakarmili go, napoili i przebrali w nowe ubranie, gdyż stare zniszczyło się podczas podróży.
5
spiniaa