1. W jakim sensie filozofia jest matką wszystkich nauk?
Obejmuje trzy działy filozofii:
- ontologię (metafizykę) – byt
- epistomologię (teoria wiedzy) – wiedza
- etyka/estetyka - wartości
2. Wymień trzy podstawowe dziedziny filozofii. Na jakie pytania próbują one odpowiadać?
- ontologia – co istnieje? Co to znaczy istnieć?
- Epistemologia – co wiemy? Co to jest wiedza?
- Etyka/estetyka – co jest dobre/piękne? Co to jest moralność/piękno?
3. Wymień aksjomaty teorii bytu Parmenidesa?
- byt jest
- niebytu nie ma
4. Wymień cztery własności bytu (wg Parmenidesa)
- byt nie ma początku
- byt nie ma końca byt jest ciągły
- byt jest niezmienny.
5. Jak Parmenides dowiódł, że byt posiada te własności?
Parmenides uważa za tożsame pojęcia "byt" i "jest". Czyli bytem jest to wszystko, co istnieje, to co można pomyśleć albo wyobrazić sobie. Niebytu nie można sobie wyobrazić, więc go nie ma, a jeśli komuś nawet się uda to już nie będzie on niebytem, bo stanie się bytem (myślą, wyobrażeniem).
- czyli byt nie ma początku i końca - bo nie wiadomo, gdzie jest granica między bytem a niebytem (jak nawet zbliżę się do tego co jest niebytem, to staje się bytem w momencie gdy o tym myślę)
- jest ciągły i niezmienny - no bo byt mógłby się zmienić tylko w niebyt, a niebytu nie ma
6. Jaki był wniosek z dowodu Zenona?
Paradoksy Zenona z Elei – Są to paradoksy, które łączy ukazanie trudności w rozumieniu czasu i przestrzeni jako wielkości ciągłych, które można w związku z tym dzielić w nieskończoność. Oprócz znaczenia czysto filozoficznego, paradoksy te mają też znaczenie matematyczne i fizyczne.
• Dychotomia (Achilles i żółw) – przedmiot, aby przemierzyć jakąś drogę, najpierw musi przebyć połowę tej drogi, ale zanim do niej dotrze, musi przebyć połowę połowy itd. W ten sposób, jako że zawsze można znaleźć połowę odcinka, ruch nie może się w ogóle rozpocząć. Ilustracją tego paradoksu jest opowieść o Achillesie i żółwiu. Achilles i żółw stają na linii startu wyścigu na dowolny, skończony dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy szybciej od żółwia i dlatego na starcie pozwala mu się oddalić o 1/2 całego dystansu. Achilles, jako biegnący 2 razy szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie do 3/4 dystansu. W momencie gdy Achilles przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu mu "ucieknie" pokonując 3/4+1/8 dystansu. Gdy Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu będzie od niego o 1/16 dystansu dalej, i tak dalej w nieskończoność. Wniosek: Achilles nigdy nie przegoni żółwia, mimo że biegnie od niego dwa razy szybciej.
• Strzała – załóżmy, że lecąca strzała pokonała określony dowolny odcinek drogi. Można więc powiedzieć, że w momencie startu można ją było znaleźć na początku tej trasy, a na mecie na końcu. Pytanie jednak, gdzie przebywała w trakcie pokonywania tej drogi. Można odpowiedzieć, że w połowie czasu pokonywania tego odcinka musiała być niewątpliwie w połowie odcinka. Powstaje jednak znowu dylemat, gdzie była w trakcie gdy pokonywała połowę połowy tego odcinka. Znowu można odpowiedzieć, że w 1/4 odcinka. Powstaje jednak znowu dylemat gdzie była w 1/8 czasu... Takie rozważanie prowadzi nas w końcu do wniosku, że albo musi istnieć tak mały odcinek drogi, który da się pokonać bez czasu, albo tak mały czas, w trakcie którego strzała nie pokonuje żadnego odcinka. W przeciwnym razie nie można by w każdej chwili jej lotu ustalić, gdzie przebywa. Jednak obie alternatywy - małego odcinka i małego okresu są nie do przyjęcia, bo cały odcinek składać się musi z sumy takich małych odcinków - co prowadziłoby do wniosku, że na pokonanie całego odcinka nie potrzeba też czasu. Podobne rozumowanie można przeprowadzić dla krótkich okresów, z którego wyniknie, że strzała nie może się w ogóle poruszać.
• Stadion – rozważmy wyścig rydwanów: Szybkość z jaką rydwany poruszają się jest jednocześnie taka i inna, mniejsza i większa, w zależności od tego, względem jakich innych przedmiotów (rydwanów) jest rozważana. Jeśli zaś ruch dokonuje się z szybkością, która jest jednocześnie "taka i nie taka" to jest sprzeczny i nie może istnieć.
7. W jaki sposób dowód ten przeprowadził Zenon? (Powinni Państwo umieć uzupełnić dowód o brakujące kroki.)
8. Jak współcześnie rozumie się wagę dowodów Zenona?
9. Co to jest ateizm? Co to jest teizm?
Ateizm: (przekonanie o tym, że Bóg nie istnieje) stanowisko negujące istnienie Boga. Jest to pogląd odrzucający wiarę w Boga jako sprzeczną z rozumem i nienaukową; tłumaczy zjawiska świata bez odwoływania się do przyczyn nadnaturalnych; jako składnik refleksji filozoficznych łączy się ze stanowiskiem racjonalistycznym i materialistycznym.
Teizm: (przekonanie o tym, że Bóg istnieje) stanowisko głoszące, że Bóg nie tylko jest (jednorazowym) stwórcą świata, ale pozostaje z nim w stałym kontakcie jako racja podtrzymująca świata w jego istnieniu, lub jego opatrzność czuwająca nad biegiem zdarzeń i ewentualnie weń ingerująca (możliwość cudów).
10. Czy agnostycyzm jest ateizmem? Jak definiowany jest agnostycyzm?
Agnostycyzm: (brak (zawieszenie) przekonania o istnieniu tudzież nieistnieniu Boga) to pogląd, według którego nigdy nikomu nie uda się dowieść istnienia Boga, ale nie ma też możliwości dowiedzenia, że Boga nie ma.
11. Co to jest fideizm? Co to jest racjonalizm religijny?
Fideizm: (przedstawiciel Kierkegaard) to pogląd filozoficzny i teologiczny głoszący prymat wiary nad poznaniem rozumowym i teoriami naukowymi. Według fideisty poznanie religijne w postaci objawienia wyprzedza poznanie rozumowe, a jedynym źródłem wiedzy w kwestiach wiary i etyki może być jedynie stała tradycja ludzkości oparta ostatecznie na pierwotnym Bożym Objawieniu. Jest to więc antyracjonalizm i irracjonalizm, bo przyjmuje się istnienie prawd niedostępnych poznaniu rozumowemu.
Racjonalizm religijny (Św. Tomasz z Akwinu) posługuje się rozumem, ale się na nim nie opiera, rozważa świat, ale w kategoriach narzuconych przez wiarę; może badać i rozważać, ale w zębach ma cugle wiary, a za plecami anioła stróża; jeśli się zanadto wypuści przed siebie, anioł ciągnie za cugle i kiełzna rozum.
Sposoby uzasadnienia sadu, że Bóg istnieje:
Empiryczne:
- cuda, przeżycia mistyczne
Racjonalne:
- dowody logiczne tego, że Bóg istnieje (św. Anzelm, św. Tomasz)
- przez wskazanie nieprawidłowości w rozumowaniu mającym wykazać, że Bóg nie istnieje
12. Czy teiści mogą być fideistami? Czy teiści mogą być racjonalistami religijnymi?
Po zastanowieniu się, uważam, że mogą być jednym i drugim, bo można mieć przekonanie, że Bóg istnieje (teiści) i przyjmować to na wiarę (fideizm) lub udowadniać to rozumem (racjonaliści religijni)
13. Jak Św. Tomasz uzasadniał racjonalizm religijny?
Sposoby uzasadnienia sądu, że Bóg istnieje:
- empiryczne – cuda, przeżycia mistyczne
- racjonalne
· dowody logiczne tego, że Bóg istnieje (św. Anzelm, św. Tomasz);
· przez wskazanie nieprawidłowości w rozumowaniu mającym wykazać , że Bóg nie istnieje
14. Jak definiowany jest Bóg w tradycji Judeo-Chrześcijańskiej?
W tradycji judeochrześcijańskiej objawia się Bóg jako wspólnota życia. W rozumieniu tradycji judeochrześcijańskiej, pierwszym i najważniejszym jest wiara w Boga – Stwórcę, który jest Panem ludzkiej historii i dziejów świata.
Bóg jest najdoskonalszą możliwą istotą.
15. Co znaczy “omnibenewolentny”, “omnipotentny”, “omniscjentny”?
“omnibenewolentny”- bóg jest wszechmiłosierny(wszechdobra)
„omniprezencja”- bóg jest wszechobecny
“omnipotentny”- bóg jest wszechpotężny (wszechmocna)
“omniscjentny”- bóg jest wszechwiedzący (wszechwiedząca)
16. Dlaczego w definicji Boga pomija się fakt, że jest on omniprezentny (wszechobecny)?
Bóg jest światłością. Ojciec wysyła światłość ogromną, majestatyczną i spokojną - nieskończony okrąg, który ogarnia całe stworzenie od chwili, w której zostało powiedziane: "Niechaj się stanie światłość", aż po wieki wieków. Bóg bowiem, który istniał wiecznie, ogarnia stworzenie, odkąd ono jest. Będzie nadal ogarniał to, co w swej ostatecznej formie, wiecznej, po sądzie, pozostanie Jego stworzeniem. Ogarnie tych, którzy będą z Nim wiecznie w Niebiosach.
Bóg ogarnia stworzenie nie Sobą, tylko światłością wtórną wydzielaną z Siebie. Stworzenie nie jest powtykane w Bożą Substancję. Jest ono poza Nią, ale w światłości wtórnej.
Bo są dwa pojęcia omniprezencji :
1) jest wszędzie (panteizm)
2) może być wszędzie...
bo skoro Bóg jest wszędzie to jest i w jabłku, czyli jedząc jabłko zjadam Boga.
17. Co to jest panteizm?
Panteizm: poglądy teologiczne i filozoficzne lub przekonania religijne utożsamiające Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego.
18. Czy ateista może przyjąć Judeo-Chrześcijańską definicję Boga?
Tak ??
19. Na jakiej definicji Boga opiera się dowód św. Anzelma?
Dowód św. Anzelma zwany jest także dowodem ontologicznym. Dowód ten można zinterpretować w następujący sposób:
a) Posiadam ideę Boga (bytu najdoskonalszego).
b) Istnienie jest doskonałością.
c) Istnienie należy do istoty Boga.
d) Nie mogę pomyśleć Boga jako nieistniejącego.
e) Bóg istnieje.
Cały zresztą dowód św. Anzelma nie urchronił się jednak od wiary i każe przyjąć założenie, że Bóg jest czymś ponad co niczego większego nie można sobie pomyśleć. Z tego jednak wynika, że coś, ponad co niczego większego nie można sobie pomyśleć to Bóg, ergo zgodnie z teorią św. Anzelma Bóg jest ograniczony ludzkim umysłem, mocą jego intelektu bądź wyobraźni. Jeśli Bóg jest nieskończony i trascendentny, to jest czymś więcej niż umysł ludzki jest w stanie pomyśleć, a więc nie może istnieć w intelekcie, ergo jakiekolwiek wyobrażenie człowieka o Bogu tak naprawdę nie jest wyobrażeniem o Bogu.
20. Jaka jest podstawowa konsekwencja definicji Boga św. Anzelma?
Definicja - Bóg to istota najdoskonalsza. A skoro umiem sobie wyobrazić istotę najdoskonalszą, a doskonalsze od wyobrażenia jest to, co istnieje rzeczywiście, to Bóg istnieje.
21. Co to znaczy „istnieć w intelekcie”? Podaj przykłady.
Istnienie w intelekcie (mentalne) vs. istnienie w rzeczywistości: Coś, co istniałoby w rzeczywistości, byłoby doskonalsze niż to samo coś, co istniałoby tylko mentalnie.
św. Anzelm z Canterbury, twierdzi, że człowiek mógł pomyśleć o takim bycie, o którym już nie ma od niego doskonalszego. Samo pojęcie bytu nie może istnieć tylko w intelekcie, ale musi mieć on odzwierciedlenie w materii. Takiemu bytowi, który istniałby w intelekcie, ale nie istniałby w rzeczywistości, stałby się nieistniejącym. Nie ma przejścia od najdoskonalszego bytu w intelekcie do stwierdzenia najdoskonalszego bytu w rzeczywistości.
22. Co to znaczy „istnieć w rzeczywistości”? Podaj przykłady.
Bóg jest istotą najdoskonalszą, Tym, od czego nic większego nie może być pomyślane. Jeśli posiadamy pojęcie istoty najdoskonalszej, to istnieje ona w naszej myśli. Ale: czy istnieje tylko w naszej myśli, czy również w rzeczywistości? Jeśli istota najdoskonalsza istnieje w rzeczywistości, to posiada własność, której pozbawiona byłaby istota najdoskonalsza istniejąca tylko w naszej myśli, mianowicie własność istnienia rzeczywistego; jest więc od niej o tę własność doskonalsza. Przeto istota najdoskonalsza, gdyby istniała tylko w myśli, nie byłaby najdoskonalsza; byłaby więc czymś sprzecznym. Zatem istota najdoskonalsza ni8e może istnieć tylko w myśli, lecz musi istnieć w rzeczywistości: wynika to z pojęcia Boga.
23. Co to znaczy „istnieć tylko w intelekcie”? Podaj przykłady.
24. Na jakiej zasadzie opiera się rozumowanie św. Anzelma?
W filozofii wyszedł on z płaszczyzny dialektyki, czyli czysto rozumowego dochodzenia prawdy, rozwiniętej już przez Alkuina i Maura, ale zaczął ją przekształcać w tzw. dialektykę istotną, czyli metafizykę.
Uważał, że poznanie ludzkie dokonuje się i przez wiarę i przez rozum jako dwa różne źródła poznawcze. Non quaero intelliegre ut credam, sed credo ut intelligam [ nie szukam zrozumienia, by potem uwierzyć, lecz wierzę, aby potem zrozumieć]
Jego dowód na istnienie Boga to dowód ontologiczny, tu: Anzelm stara się dowieść istnienia Boga na podstawie analizy samego pojęcia Boga, bez odwoływania się do świata zewnętrznego.
Dla Anzelma taki dowód na istnienie Boga był możliwy, bo przyjmował on skrajny realizm pojęciowy!
25. Spróbuj wyłożyć dowód św. Anzelma.
1. Bóg jest najdoskonalszą możliwą istotą.
2. Nie można wyobrazić sobie nic doskonalszego niż Bóg
3. Coś co istniałoby w rzeczywistości byłoby doskonalsze niż to samo coś, co istniałoby tylko w intelekcie
4. Gdyby Bóg nie istniał w rzeczywistości to można byłoby sobie wyobrazić coś doskonalszego niż On.
5. Bóg istnieje w rzeczywistości
26. Czy – według św. Anzelma – dowód ontologiczny jest dowodem a priori czy a posteriori?
Najbardziej jednak znaną koncepcją św. Anzelma jest dowód ontologiczny na istnienie Boga, który zawarł w Proslogionie. Wedle tej teorii, istnienie Boga można wydedukować z istnienia samego pojęcia "Bóg". Choć pomysł ten na pozór wydaje się sprzeczny logicznie, konstrukcja myślowa św. Anzelma jest niezwykle pieczołowicie przemyślana. Oto uproszczony proces myślowy, który doprowadził filozofa do dowiedzenia istnienia Boga:
Istnieje w języku pojęcie "Bóg". Cechą desygnatu pojęcia "Bóg" jest absolutna doskonałość. Jeśli zaś owo słowo oznacza byt doskonały, to temu bytowi nie może niczego brakować. W szczególności zaś nie może brakować mu przymiotu istnienia. Musi więc on istnieć.
A posteriori -"po fakcie" tudzież "w następstwie faktu". Odnosi się on do poznania powstałego na doświadczeniu – rozumowania o czymś drogą indukcji ("od szczegółu do ogółu"), wskutek percepcji jakiegoś faktu.
A priori -określenie tego, co pierwotne, uprzednie lub wcześniejsze i nie podlegające dowodzeniu
Anzelm prowadzi fascynujący, logiczny wywód, w którym dowodzi, że aby mieć rozumową pewność co do istnienia Boga, nie potrzebujemy żadnych doświadczeń, wiemy to z samego pojęcia Boga, a priori.
27. Wyjaśnij zarzut Gaunilona.
Gaunilon wprowadził termin Doskonała wyspa. Nie twierdzi jednak, że istnieje coś takiego jak wyspa doskonała. Przeciwnie, używa on tego przykładu dla zademonstrowania faktu, iż formy dowodu ontologicznego ( św. Anzelm ) można użyć by dowieść istnienia jestestw, które właśnie nie istnieją. Wystarczy okrasić nazwę czegokolwiek przymiotnikiem „doskonały” i odpowiednio zdefiniować aby dowieść istnienia tego czegoś.
Tej samej formy dowodu można użyć, aby dowieść istnienia dowolnej liczby odpowiednio dobranych obiektów doskonałych.
· Gaunilon dowodzi istnienia Doskonałej Wyspy (najdoskonalszej możliwej wyspy)
· Gaunilon nie twierdzi wcale, że istnieje coś takiego jak Doskonała Wyspa.
· Przeciwnie, używa on tego przykładu dla zademonstrowania faktu, iż formy dowodu ontologicznego można użyć by dowieść istnienia istot, które właśnie nie istnieją.
On wyśmiał dowód Anzelma, bo według takiego rozumowania (przy założeniu, że to co istnieje w rzeczywistości jest doskonalsze niż ta sama rzecz istniejąca tylko w intelekcie) możemy udowodnić, że wszystko, co nazwiemy "doskonałe" istnieje.
np: doskonały świat - mogę go sobie wyobrazić, a skoro jest doskonały, to musi istnieć (a nie być tylko moim wyobrażeniem). Czyli wszystko, co doskonałe istnieje w rzeczywistości
28. Na jakich faktach opierają się dowody św. Tomasza?
„pięć dróg”:
- z istnienia ruchu – istnieje pierwsza przyczyna ruchu
- z niesamoistności świata – istnieje samoistna przyczyna świata
- z przypadkowości i skończoności rzeczy – istnieje istota konieczna i nieskończona
- z faktu, że istnieją rzeczy o różnej doskonałości – istnieje istota najdoskonalsza
- z powszechnej celowości przyrody – istnieje istota najwyższa rządząca przyrodą, działająca celowo
29. Spróbuj objaśnić rozumowanie św. Tomasza w drugim dowodzie.
1. Pewne zdarzenia są przyczynami innych (Zał: emp.)
2. Albo pewne zdarzenia są swoimi własnymi przyczynami albo tworzą szeregi przyczynowo-skutkowe (P-S) (Zał: racj.)
3. Nic nie może być swoją własną przyczyną (Dowód 2A)
4. Zdarzenia tworzą szereg P-S (2, 3)
5. Szereg P-S jest albo skończony albo nieskończony (Zał: racj.)
6. Szereg P-S nie jest nieskończony (Dowód 2B)
7. Szereg P-S musi być skończony (5,6)
8. Istnieje pierwsza przyczyna (7)
9. "Bóg" znaczy m.in. "Pierwsza Przyczyna" (z def. Boga)
Stąd, Bóg istnieje. (8,9)
30. Jakie zarzuty stawiano św. Tomaszowi?
- dlaczego tylko jedna pierwsza przyczyna?
- Skąd wiadomo, że pierwsza przyczyna jest wszechdobra, wszechmocna i wszechwiedząca?
- Dowód 2 zakłada swój wniosek
to, że uważał, że jest tylko jedna praprzyczyna - czemu tak miałoby być? może było ich kilka?
no i skąd wiadomo, że ta przyczyna była WSZECH-dobra, mocna, wiedząca?
poza tym jego dowód zakłada swój wniosek - że była pierwsza przyczyna wszystkiego.
31. Co to jest problem zła?
Problem zła w teologii to problem pogodzenia obecności zła i cierpienia z istnieniem wszechwiedzącego, wszechpotężnego, wszechmiłosiernego i nieskończenie dobrego Boga. Problem zła często zajmował wielkich filozofów. Istniały dwie szkoły: jedna - hinduska - zło i dobro są równie potrzebne i niezbędne do harmonii i akwinacka - zło jest tylko konsekwencją błędów i karą za grzechy.
32. W jaki sposób racjonalizm religijny jest istotny dla sporu o problem zła?
może dlatego, bo przy takiej definicji Boga (istota WSZECHDOBRA) i jednoczesnym doświadczeniu istnienia czegoś takiego jak zło można logicznie udowodnić, że Bóg nie istnieje.
- bo by stworzył lepszy świat
- bo skoro jest wszechmocny, to mógłby zlikwidować zło, czy cierpienie (skutki zła).
...
Hangar