Podstawy diagnostyki hematologicznej.
Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej
UM w Łodzi
Etapy hematopoezy.
HSC
CFU-blast kom. ukierunkowana
CFU – GEMM limfoblast
CFU-Mega BFU-E CFU-GM prolimfocyt
megakarioblast CFU-E CFU-G CFU-M limfocyt
promegakariocyt pronormoblast mieloblast monoblast szpik grasica
erytroblast zas. promielocyt promonocyt
erytroblast poli mielocyt
erytroblast kw metamielocyt
megakariocyt . Th
. LB Ts LT
makrofag
retykulocyt gr. o jądrze pałki
T ef
PLT RBC Neu, Eo, Bas Mon Plazmocyt Tc
40-80% komórkowości szpiku – szereg rozwojowy granulocytarny
Proporcje układu białokrwinkowego do czerwonokrwinkowego = 3:1 lub 4:1
10-30% komórkowości szpiku – erytropoeza normoblastyczna
Morfologia krwi obwodowej.
Metody pobierania materiału.
1. Rodzaj i objętość krwi.
• krew żylna pobrana z żyły odłokciowej, najlepiej bez stazy uciskowej lub przy krótkotrwałym ucisku.
• krew tętnicza lub arterializowana włośniczkowa.
• objętość krwi powinna być taka, aby:
– można było wykonać przynajmniej kilka oznaczeń (od 10 do 250 ml). ale !!!!!!! optymalnie 1,0 ml do badań pediatrycznych i 2,0 ml dla dorosłych
2. Sposób pobierania krwi.
• systemy bezpiecznego pobierania krwi, tzw. probówko-strzykawki próżniowe zawierające odpowiednią masę lub objętość antykoagulantu
• podobierana krew włośniczkowa, po nakłuciu lancetem, musi swobodnie wypływać do kapilary lub mikroprobówki zawierającej antykoagulant. W żadnym przypadku krew nie może być wyciskana.
3.Antykoagulant.
• K2EDTA lub K3EDTA (ethyleno-dwuamino-czterooctan dwu lub trzy potasowy); wiąże on Ca2+ przeciwdziałając w ten sposób agregacji płytek, a dalej powstawania skrzepu.
Stężenie EDTA = 1,5 mg/ml
• zbyt małe – powoduje powstawanie mikroskrzepów
• zbyt duże – powoduje wzrost ciśnienia osmotycznego we krwi powodując kurczenie się komórek (szczególnie wrażliwe są erytrocyty i trombocyty)
• heparyna i cytrynian sodu ze względu na pseudotrombocytopenię EDTA-zależną o podłożu immunologicznym, a niekiedy nawet nie związaną z obecnością przeciwciał.
Istnieje wiele patologii, które „in vivo” zwiększają reaktywność płytek krwi lub wręcz wywołują agragację płytek, np.: zawał mięśnia sercowego, cukrzyca, choroby nowotworowe.
4.Czas badania.
• analiza próbki powinna nastąpić:
• bezpośrednio po pobraniu w celu wyeliminowania błędów związanych ze spontaniczną agregacja płytek
• lub w czasie 0,5 do 4,0 godzin
• analizę przeprowadza się w temperaturze pokojowej (18-25°C );
• próbka powinna być przechowywana i transportowana w temp. 4 – 8 °C.
po transporcie, czy przechowywaniu w niskiej temperaturze przed wykonaniem badania krew należy ogrzać do temperatury otoczenia.
w niskiej temperaturze wzrasta lepkość krwi,
- elementy krwi zlepiają się,
- zmianie ulegają wskaźniki związane z objętością krwinek czerwonych i płytek krwi,
- zmienia się wzór odsetkowy krwinek białych.
- komórki patologiczne mogą ulegać apoptozie i rozpadowi nawet w czasie do kilu godzin po pobraniu.
Parametry układu czerwonokrwinkowego.
RBC – liczba krwinek czerwonych
HBG – stężenie hemoglobiny we krwi
HCT – wskaźnik hematokrytowy
PCV – łączna objętość elementów morfotycznych krwi
MCV – średnia objętość krwinek czerwonych
MCH – średnia masa hemoglobiny w krwinkach czerwonych
MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych
RDW – wskaźnik zróżnicowania objętości krwinek czerwonych
HDW – wskaźnik zróżnicowania zawartości hemoglobiny
w krwinkach czerwonych
RETC – liczba lub odsetek retykulocytów
IRF – frakcja niedojrzałych retykulocytów
NRBC – bezwzględna liczba erytroblastów
Parametry układu białokrwinkowego.
WBC – liczba krwinek białych # lub %
GRA – liczba bezwzględna lub odsetek granulocytów obojętnochłonnych
EOS – liczba bezwzględna lub odsetek granulocytów kwasochłonnych
BASO – liczba bezwzględna lub odsetek granulocytów zasadochłonnych
MONO– liczba bezwzględna lub odsetek monocytów
LYM – liczba bezwzględna lub odsetek limfocytów
ATY – liczba bezwzględna lub odsetek atypowych limfocytów
LIC – liczba bezwzględna lub odsetek dużych niedojrzałych komórek (Large Immature Cells)
3- diff, 5-diff – metody różnicujące krwinki białe na 3 lub 5 populacji
WBC Volume Histogram – histogram objętości krwinek białych
WBC Cytogram/Scattegram – cytogram lub skategram leukocytów
Parametry układu płytkotwórczego.
PLT – liczba krwinek płytkowych w jednostce objętości
PCT – płytkokryt (stosunek objętości masy płytkowej do całkowitej objętości krwi)
MPV – średnia objętość płytek krwi wyliczona na podstawie rozkładu objętości
PDW –wskaźnik zróżnicowania objętości płytek krwi
PLT Volume Histogram – histogram objętości trombocytów
P-LCR – odsetek dużych płytek o objętości powyżej 15 fl
LP – bezwzględna liczba lub odsetek dużych płytek o objętości powyżej 20 fl
NORMOCYT – 6 - 9 μm; w prawidłowej krwi stanowią ponad 90 %;MCV= 87 μm3
MIKROCYT - ↓ 6 μm; w prawidłowej krwi stanowią < 10 %;
* niedobór Fe
* niedokrwistości chorób przewlekłych
* talasemie i hemoglobinopatie
* czasem MDS
MAKROCYT - 9 – 12 μm; w prawidłowej krwi stanowią < 10 %; fizjologicznie występują u noworodków
* niedobór B12 i kwasu foliowego * po leczeniu cytostatykami
* choroby wątroby * czasem MDS
* niekiedy niedokrwistość aplastyczna
MEGALOCYT- ↑ 12 μm; * niedobór B12 i kwasu foliowego * po leczeniu cytostatykami
ANIZOCYTOZA – jednoczesne występowanie we krwi obwodowej normo-, makro- i mikrocytów. Niewielki stopień anizocytozy (do 10 %) można spotkać w prawidłowej krwi obwodowej.
RDW [%]
Wskaźniki czerwonokrwinkowe - ich wartość informacyjna w ocenie zaburzeń układu krwiotwórczego i w zaburzeniach wodno-elektrolitowych.
...
levisss