Jack London - Nieoczekiwanie.pdf - Jack London - mofek

Jack London

NIEOCZEKIWANE

Widzieć dostrzegalne i robić powszednie — to prosta sprawa. Życie indywidualne skłonne

jest raczej do bezwładu niż ruchu. Skłonność tę wzmaga cywilizacja, w której zasięgu widzi się

tylko dostrzegalne, a nieoczekiwane nadchodzi bardzo rzadko. Jeżeli jednak nadchodzi i jest

wystarczająco ważne, niezaradne jednostki giną. Nie mogą zobaczyć niedostrzegalnego, nie mogą

stawić czoła nieoczekiwanemu, nie potrafią dopasować starannie sformowanego życia do kształtów

odmiennych, niecodziennych łożysk: giną u kresu własnego, utartego łożyska.

Bywają jednak ludzie powołani do wielkich przeżyć. Jednostki zaradne wymykają się prawu

dostrzegalnego i powszedniego, przystosowują życie do kształtu najdziwaczniejszych nawet łożysk,

w które zabłądzą lub zostaną zepchnięte siłą. Taką jednostką była Edyta Whittlesey. Urodziła się w

rolniczej okolicy Anglii, gdzie życie płynie naturalnym rzeczy porządkiem, a nieoczekiwane jest

tak bardzo nie oczekiwane, że uchodzi za niemoralność, jeżeli się czasami zdarzy. Edyta Whittlesey

poszła na służbę wcześnie, była więc młoda, gdy naturalnym rzeczy porządkiem została pokojową

wielkiej damy.

Zasadą cywilizacji jest narzucanie ludzkich praw życiu, dopóki nie zacznie ono działać

regularnie i sprawnie, jak maszyna. Unicestwia się nieprzyjemne, przewiduje nieuniknione.

Człowiek nie moknie na deszczu, nie marznie podczas mrozów. Nawet śmierć nie skrada się

groźnie ciachając kosą znienacka, lecz jest przygotowanym zawczasu pogrzebowym orszakiem

sunącym gładko do rodzinnego grobowca, gdzie troskliwie odkurza się wszystko, a zawiasy oliwi,

żeby ich rdza nie pokryła.

Takie właśnie było życie Edyty Whittlesey. Nic się nie działo. Trudno nawet nazwać

wydarzeniem to, że mając dwadzieścia pięć lat towarzyszyła swej pani w wycieczce do Stanów

Zjednoczonych. Łożysko zmieniło tylko kierunek, zostało jednak tym samym dobrze naoliwionym

łożyskiem. Bez przygód i niespodzianek wiodło na drugą stronę Atlantyku. Nawet okręt nie był

okrętem na morzu, lecz pakownym wielopiętrowym hotelem, który porusza się szybko i pewnie,

niezmiernym ciężarem gniecie fale i zmuszając je do uległości odmienia ocean w do znudzenia

spokojną sadzawkę. Na amerykańskim brzegu łożysko wiodło dalej lądem; było to bardzo

przyzwoite łożysko wiodące do hotelu na każdym postoju, a między postojami do hoteli na kołach.

W Chicago, kiedy jej pani oglądała jedną stronę życia towarzyskiego, Edyta Whittlesey

poznawała drugą. Objawiła nawet pewną zdolność do zmagania się z nieoczekiwanym i do

zwycięstwa nad nim, gdyż podziękowała za służbę i została Edytą Nelson. Hans Nelson, imigrant,

Szwed z pochodzenia i cieśla z zawodu, ulegał germańskiemu niepokojowi, który na szlaku

wielkiej przygody wciąż popycha tę rasę ku zachodowi. Hans był muskularny, ciężki,

zrównoważony, a mierną wyobraźnię łączył z niezwykłą przedsiębiorczością. Posiadał nadto

uczciwość i dar kochania równe jego niepożytej energii.

— Będę pracował ciężko, a jak zbiorę trochę pieniędzy, pojadę do Colorado — rzekł Edycie

następnego dnia po ślubie.

Po roku Nelsonowie byli w Colorado, gdzie Hans pierwszy raz ujrzał kopaczy złota i zaraził

się ich gorączką. Poszukiwania wiodły go przez Dakotę, Idaho i wschodni Oregon, aż do gór

Kolumbii Brytyjskiej. W obozie i na szlaku Edyta Nelson towarzyszyła mężowi — dzieliła jego

szczęście, kłopoty i trudy. Dreptanie hodowanej w domu kobiety zamieniła na posuwisty chód

górala. Nauczyła się spoglądać w oczy niebezpieczeństwu śmiało, ze zrozumieniem, i na zawsze

pożegnała paniczny strach zrodzony z nieświadomości, pospolity wśród mieszczuchów. Bo

mieszczuchy głupieją ze strachu jak przerażone konie i zamarli ze zgrozy oczekują losu, zamiast

porwać go za bary, albo rzucają się naprzód i w samobójczym pędzie ścielą drogę własnymi

trupami.

Edyta Nelson spotykała nieoczekiwane na każdym zakręcie ścieżki, a wzrok wyćwiczyła

tak, że w krajobrazie widziała przede wszystkim niedostrzegalne, ukryte. Ona, co nie zajmowała się

kuchnią nigdy w życiu, potrafiła upiec doskonały chleb nad otwartym ogniem na zwyczajnej

patelni, i to bez użycia chmielu, drożdży czy proszku do pieczenia. A kiedy zużyła ostatni kubek

mąki i ostatni kawałek boczku, stać ją było na przystosowanie się do okoliczności: z moka- synów i

miękko garbowanych skórzanych części ubrania i rynsztunku przyrządziła niby to gulasz, który

mimo wszystko trzymał dusze w cielesnej powłoce i dawał siły do wleczenia się naprzód. Nauczyła

się objuczać zarówno konia, jak człowieka, choć było to zadanie, które złamałoby mieszkańca

miasta i odarło go z resztek ambicji. Wiedziała nawet, jakie węzły najlepiej nadają się do tego lub

owego rodzaju bagażów. Umiała także — nie tracąc równowagi ducha — rozpalić ogień z mokrego

drewna podczas gwałtownej ulewy. Krótko mówiąc, Edyta Nelson pod każdym względem

zwyciężała nieoczekiwane. Ale WIELKIE NIEOCZEKIWANE miało jeszcze zastąpić jej, drogę i

wystawić Edytę na ciężką próbę.

Fala poszukiwaczy złota odpływała na północ, ku Alasce, więc nurt ten musiał porwać i

rzucić w stronę Klondike Hansa Nelsona z żoną. Jesienią roku 1897 znaleźli się w Dyea, nie mieli

jednak pieniędzy, aby przenieść sprzęt na drugą stronę Przełęczy Chilkoot i spławić później w dół

Yukonu do Dawson. Owej zimy Hans Nelson pracował w swoim fachu, pomagał przy budowaniu

wyrastających jak grzyby po deszczu domów miasta Skaguay, gdzie zaopatrywali się kopacze.

Cieśla był w ostatecznej rozpaczy. Przez całą zimę słyszał nieodparty zew Alaski.

Najgłośniej wołała Zatoką Latuya, toteż latem. 1898 roku długie na siedemdziesiąt stóp czółno

Siwaszów płynęło labiryntem skał nadbrzeżnych. W czółnie byli Hans Nelson i jego żona, a prócz

nich (nie licząc Indian) trzech białych mężczyzn. Indianie zostawili pasażerów i bagaże nad

ustronną zatoczką mniej więcej sto mil od Zatoki Latuya i wrócili do Skaguay. Trzej biali ludzie

zostali, ponieważ wchodzili w skład zorganizowanej grupy, której uczestnicy pokrywali w równych

częściach koszt wyprawy i mieli otrzymywać jednakowe zyski. Edyta Nelson podjęła się

gospodarowania, przysługiwał jej więc udział taki sam jak mężczyznom.

Zrąbano pierwsze jodły, zbudowano trzyizbową chatę. Utrzymywanie w niej porządku

stanowiło zadanie Edyty Nelson. Mężczyźni mieli szukać złota, co robili, i znaleźć złoto, co

również się powiodło. Nie było to wspaniałe odkrycie, lecz dość ubogi pokład, gdzie wielogodzinna

harówka przynosiła każdemu kopaczowi piętnaście do dwudziestu dolarów dziennie. Lato, krótkie

na Alasce, przeciągało się niezwyczajnie, więc Hans Nelson i jego. towarzysze korzystali ze

sposobności i powrót do Skaguay: odkładali z dnia na dzień. W końcu było za późno. Od dawna

uzgodniono, że poszukiwacze odpłyną w towarzystwie kilkudziesięciu miejscowych Indian, którzy

wybierali się w jesienną podróż handlową wybrzeżem oceanu, Siwasze czekali na białych do

ostatniej chwili, wreszcie ruszyli w drogę. Spółka nie miała wyboru; musiała wyglądać

przypadkowej okazji. Tymczasem trzebiono drzewa na działce i gromadzono opał.

Indiańskie lato marudziło, drzemało. Później nagle, jak na dźwięk surmy, przyszła zima.

Nadciągnęła nocą, a kiedy kopacze zbudzili się, wyła wichura, szalała zamieć śnieżna, zamarzały

wody. Nawałnica ścigała nawałnicę, w przerwach zaś panowała cisza i słychać było tylko szturm

morza na bezludne wybrzeże, gdzie słone bryzgi inkrustowały plażę zlodowaciałą bielą.

W chacie działo się dobrze. Zdobyty złoty piasek wart był około ośmiu tysięcy dolarów i

poszukiwacze mogli się tylko cieszyć.

Porobili rakiety śnieżne, tropili zwierzynę, by zaopatrywać spiżarnię w świeże mięso, a w

długie wieczory siadywali przy tasiemcowych partiach wista lub pedro. Ponieważ ustała praca na

działce, Edyta Nelson przekazała mężczyznom podsycanie ognia i zmywanie naczyń, sama zaś

cerowała skarpety i naprawiała odzież.

W ciasnej chacie nie znano utyskiwań, swarów, drobnych sprzeczek, więc mieszkańcy jej

często gratulowali sobie wzajemnie, że żyją tak wesoło i po przyjacielsku. Hans Nelson (solidny,

poważny, raczej sztywny) szczerze i od dawna podziwiał żonę za jej łatwość obcowania z ludźmi.

Harkey — wysoki, chudy Amerykanin z Teksasu, człowiek przyjemny, choć małomówny, dobrze

zgadzał się z towarzystwem, póki nikt nie zahaczył jego teorii, że złoto rośnie. Czwarty wspólnik,

Michael Dennin, wnosił do zacisznej izby irlandzki humor. Był wysoki, atletycznie zbudowany,

skłonny do nagłych wybuchów gniewu o byle drobiazg i niezawodnie pogodny w obliczu wielkich

przykrości lub ciężkich trudów. Piąty i ostatni z kompanii, Dutchy, z własnej woli stanowił zwykły

cel żartów. Sam sobie robił na przekór, byle budzić śmiech na swój rachunek i byle trwała uciecha.

Zdaje się, miał jasny, świadomy cel w życiu: chciał być wesołkiem, szafarzem śmiechu.

Poważne kłótnie nie mąciły nigdy nastroju w szczupłym gronie. Panował tam umiejętnie

podsycany, pełen zadowolenia duch pomyślności, gdyż każdy mógł poszczycić się wynikiem

krótkiej pracy w ciągu lata: szesnastoma setkami dolarów.

Wreszcie nadeszło Nieoczekiwane.

Mieszkańcy chaty usiedli do śniadania późno, jak zwykle od czasu, gdy zima przerwała

regularną pracę przy dobywaniu złota. Była już ósma, ale paliła się świeca zatknięta w szyjkę

butelki. Edyta i Hans zajmowali oba końce stołu. Po jednej stronie, plecami do drzwi, siedzieli

Harkey i Dutchy. Miejsce naprzeciw nich było wolne. Dennin. nie przyszedł jeszcze.

Hans Nelson zerknął na pusty stołek, wolno pokiwał głową i siląc się na dobry humor,

powiedział:

— Zawsze pierwszy pcha się do żarcia. Bardzo dziwne. Może zachorował?

— Gdzie Michael? — zapytała Edyta.

— Wstał trochę wcześniej od nas i wyszedł na dwór — wyjaśnił Harkey.

Dutchy zrobił rozpromienioną minę, jak gdyby gotował figiel. Udawał, że wie coś niecoś o

powodach nieobecności Dennina. Uśmiechał się tajemniczo. Inni zaczęli go głośno wypytywać.

Edyta zajrzała do sypialni mężczyzn i wróciła do stołu. Hans spojrzał na żonę, lecz przecząco

pokręciła głową.

— Nigdy nie spóźnia się na posiłki — orzekła.

— Nic nie rozumiem — podjął Hans. — Zawsze ma apetyt pierwsza klasa; je niczym wilk.

— Bardzo niedobrze — odezwał się Dutchy i smutno pokiwał głową.

Zebrani przy stole zaczęli żartować na temat zniknięcia towarzysza.

— Wielka szkoda! — wtrącił znów Dutchy.

— Czego szkoda? — zapytał chór.

— Biedny Michael — westchnął Dutchy grobowym tonem.

— A cóż się stało Michaelowi? — zawołał Harkey.

— On więcej wcale nie głodny — ubolewał Dutchy. — Cały apetyt precz! On nie lubi

żarcia.

— Nie widać tego, by wpycha zawsze, aż mu się uszy trzęsą — powiedział Harkey.

— On nie chce być niegrzeczny dla pani Nelson — podjął szybko Dutchy. — Ja wiem, ja

wiem wszystko! To bardzo niedobre. Po co on tutaj nie jest? Bo wyszedł na dwór. Po co wyszedł na

dwór? Żeby dostać apetyt. Jak on to robi? Chodzi boso po śniegu. Aha! Ja wiem wszystko! Tak

bogate ludzie robią apetyt, kiedy apetyt pójdzie precz. Michael ma tysiąc i sześć setek dolarów. On

bogaty człowiek. On nie miał apetytu. Jak otworzyliście drzwi, widzieliście, jak chodził boso po

śniegu. Ale wy nie widzieliście apetyta. To cała bida Michaela! Jak on zobaczy apetyt, on go cap! i

przyjdzie na śniadanie.

Bredniom wesołka odpowiedział donośny śmiech. Ledwie przebrzmiał, drzwi otwarły się i

do izby wszedł Dennin. Siedzący przy stole odwrócili głowy, spojrzeli na spóźnionego przybysza.

Trzymał dubeltówkę. W oczach wszystkich podniósł ją do ramienia i dwa razy dał ognia. Po

pierwszym strzale Dutchy padł na stół, wywrócił kubek z kawą i płową czupryną zarył w talerzu

płatków owsianych. Czołem przygniótł bliższy brzeg, toteż pełen włosów talerz stanął na blacie

stołu pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Harkey podskoczył, zerwał się z miejsca, ale trafiony

drugim strzałem, upadł twarzą na podłogę. „Wielki Boże!” — zagulgotało mu w krtani i zamarło.

Tak przyszło NIEOCZEKIWANE.

Hans i Edyta zdrętwieli. Sztywno siedzieli za stołem, urzeczony wzrok utkwili w mordercy.

Niewyraźnie widać go było przez obłok prochowego dymu. Wśród grobowej ciszy kawa rozlana z

kubka Dutchy'ego ściekała na podłogę: kap, kap, kap... Dennin złamał dubeltówkę. Wyrzucił puste

gilzy. Trzymając strzelbę w jednej ręce, drugą sięgnął do kieszeni po ładunki.

Wsuwał je właśnie do luf, gdy Edyta Nelson ocknęła się, zaczęła działać. Nie miała

wątpliwości, że Dennin chce zabić ją i Hansa. Na chwilę — nie dłuższą niż trzy sekundy —

poraziła, sparaliżowała kobietę potworna, niepojęta forma, w jakiej objawiło się nieoczekiwane.

Później Edyta wyszła mu na spotkanie, chwyciła je za bary. Chwyciła zresztą w ścisłym słowa tego

znaczeniu, gdyż kocim susem skoczyła na mordercę i obydwiema rękami uczepiła się szalika, który

miał związany na szyi. Dennin, napadnięty znienacka, zachwiał się, cofnął o kilka kroków.

Próbował odzyskać swobodę ruchów, nie wypuszczał broni z ręki. Stało się wszakże coś dziwnego:

twarde mięśnie Edyty nabrały kociej zwinności. Kobieta uskoczyła w bok i szarpnięciem za szyję

przegięła mordercę prawie do podłogi. Wyprostował się, okręcił szybko dokoła własnej osi. Edyta

nie wypuszczała szalika. Trzymała mocno i uczepiona oburącz wirowała wraz z Denninem.

Wreszcie nogi jej oderwały się od podłogi, a ciało zaczęło krążyć w powietrzu tworząc wir, który

nagle zderzył się ze stołkiem. Mężczyzna i kobieta runęli na podłogę, lecz w upadku nie zaprzestali

obłąkańczej walki i szamocząc się przemierzyli połowę izby.

Hans Nelson oprzytomniał, pojął nieoczekiwane o pół sekundy później niż żona. Procesy

nerwowe i procesy myślowe zachodziły w nim wolniej. Był większym organizmem, toteż

zmarnował pół sekundy, nim dostrzegł, zrozumiał, zaczął wreszcie działać. Edyta zdążyła już

skoczyć na Dennina i chwycić go za gardło, gdy Hans porwał się na nogi. Ale nie był tak chłodny i

opanowany jak żona. Wpadł w furię, w szał godny Wikinga. W chwili gdy podnosił się ze stołka,

otworzył usta i wydał głos pośredni między rykiem a wyciem. Błyskawiczny wir dwóch ciał krążył

już po izbie, a Hans rycząc wciąż i wyjąc ścigał go i pochwycił wreszcie, kiedy Edyta i Dennin

runęli na podłogę.

Hans rzucił się na powalonego mordercę i nieprzytomnie zaczął okładać go pięściami. Tłukł

potężnie, jak młotem, toteż Edyta poczuła wkrótce, że Dennin nie stawia już oporu. Wypuściła z

rąk szalik, odpełzła nieco dalej. Dysząc ciężko leżała na podłodze i patrzyła. Wciąż padały

szaleńcze razy. Dennin nie czuł ich bodaj. Nie reagował, nie ruszał się nawet. Kobiecie przyszło na

myśl, że musiał zemdleć. Zawołała, żeby Hans dał spokój. Krzyknęła po raz drugi, ale Hans nie

zwracał uwagi na jej głos. Chwyciła męża za rękę, lecz osiągnęła tylko tyle, że rozmach osłabł

trochę.

Nie podszept rozsądku skłonił kobietę do tego, co zrobiła później, nie litość ani

posłuszeństwo nakazowi religii: „Nie zabijaj!” Było to raczej poczucie prawa. Etyka rasy i

otoczenia z dni młodości kazały jej własnym ciałem osłonić bezbronnego mordercę przed furią

męża. Hans spostrzegł, że bije żonę, i wtedy dopiero przestał. Pozwolił Edycie odciągnąć się od

ofiary. Podobnie rozjuszony, ale karny pies pozwala odciągnąć się swojemu panu. Podobieństwo to

sięgało jeszcze dalej. Na zwierzęcy sposób złość harczała w głębi gardzieli Nelsona,. który kilka

razy próbował znów rzucić się na zdobycz i uczyniłby to niezawodnie, gdyby Edyta zwinnie nie

zagradzała mu drogi.

Uparcie odciągała szaleńca, wlokła do tyłu. Nigdy nie widziała męża w takim stanie, więc

bała się go bardziej niż Dennina w gorączce walki. Nie mogła uwierzyć, że ta rozszalała bestia jest

jej Hansem. Ze zgrozą uświadomiła sobie nagle, że jak dziki zwierz może w każdej chwili chwycić

jej dłoń zębami. Hans nie chciał bić żony, lecz gorąco pragnął podjąć przerwaną egzekucję. Przez

kilka sekund szamotał się to w jedną, to w drugą stronę, lecz Edyta cierpliwie zagradzała mu drogę,

uchylała się z nim razem, aż wreszcie rozsądek zaczął powracać i mąż dał za wygraną.

Obydwoje z trudem dźwignęli się na nogi. Hans stanął pod ścianą, oparł się plecami. Twarz

mu drgała, w gardle głuche, nieprzerwane warczenie cichło z sekundy na sekundę, aż umilkło

zupełnie. Przyszła pora na reakcję. Edyta stała pośrodku izby. Załamywała ręce, jęczała i

wzdychała ciężko, trzęsła się jak liść na wietrze.

Nelson nie patrzył na nic, nic nie widział. Ale wzrok Edyty błądził niespokojnie po scenie

niedawnych wydarzeń, od jednego szczegółu do drugiego. Dennin leżał bez ruchu niedaleko stołka

obalonego szaleńczym wirem. Częściowo pod sobą miał dubeltówkę, nie zamkniętą jeszcze po

wyrzuceniu pustych gilz. Z jego prawej dłoni wysuwały się dwa ładunki. Nie zdążył ich włożyć w

lufy, ale kurczowo ściskał palcami, póki nie opuściła go przytomność. Harkey leżał twarzą do

podłogi w miejscu, na którym upadł. Dutchy pochylony na blat stołu nurzał płową czuprynę w

talerzu płatków owsianych, a talerz sterczał wciąż pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Ten

sterczący talerz szczególnie interesował Edytę. Czemu nie spada? To pocieszne! Zgodnie z

naturalnym porządkiem rzeczy talerz płatków owsianych nie powinien stać kantem na stole, choćby

nawet zamordowano człowieka.

Edyta przeniosła wzrok na Dennina, zaraz jednak wróciła do szczególnego talerza. Był taki

zabawny! Odczuła histeryczną ochotę do śmiechu. Później uprzytomniła sobie ciszę i zapomniała o

talerzu. Zapragnęła, by coś się zdarzyło. Jednostajne kapanie kawy ze stołu na podłogę podkreślało

tylko grobowe milczenie. Czemu Hans nic nie robi, nie mówi? Spojrzała na niego i otworzyła usta,

Jack London - Nieoczekiwanie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: