Ruś Kijowska w XI w..pdf

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 1 of 4

RUŚKIJOWSKAwXIw.jejrozkwitiupadek

[ AldemusdeDodogne ]

RuśKijowskawpoczątkachXIw.byłapaństwemonieprzeciętnychmoŜliwościach.

Główną zasługą takiego stanu rzeczy były liczne sukcesy księcia kijowskiego

Włodzimierza Wielkiego. Jego energiczna polityka, zarówno wewnętrzna, jak i

zewnętrzna,konsekwentnedziałaniawymierzoneprzeciwkoBizancjum,doskonałe

wyczuciesytuacjiizręcznewyjścieznajgorszejklęskizadecydowało,Ŝenadano

mu przydomek Wielki. Co ciekawe, Włodzimierz w oczach cerkwi był nie tylko

"wielki"aletakŜeświęty;kanonizacjabyłaściślepowiązanazprzyjęciemchrztu.

SamoprzyjęciechrześcijaństwaprzezRuśjestróŜnieinterpretowane.L.Bazylow

przedstawia decyzję zawarcia małŜeństwa między Włodzimierzem a Anną,

księŜniczką bizantyjską, jako wymuszoną przez Ruś, jako decyzję natury

politycznej(takjaksytuacjamiałasięwpaństwachEuropyZachodniej).Natomiast

FeliksKonecznyw"DziejachRosji"zpoczątkuXXw.przestawiaWłodzimierzaw

ogóleniezainteresowanegochrztem.WedługKonecznego,więzionywbizantyjskiej

twierdzyChersonez,Włodzimierzniezostałwypuszczony,dopókiniepojąłAnnyza

Ŝonęinieuznałwiarykatolickiej.SamniemamŜadnychpodstawdoosądzenia

słusznościtychzałoŜeń,leczwydajemisię,zetowłaśniepolitykawzięłagóręi

zadecydowałaochrzcie.TymbardziejwierzęwteorięL.Bazylowa,ŜeWłodzimierz

był znany jako doskonały polityk. Bez wątpienia moŜna stwierdzić, Ŝe potęga

państwa ruskiego była w początkach XI wieku wielka, co dawało dobry start

kolejnymRurykowiczom.

WiekXIwdziejachRusijestotyleciekawyŜezbiegiemlatmoŜnazaobserwować

niezwykłe zjawiska. Ustabilizowanie się państwa było początkiem największego

rozwoju politycznego i gospodarczego Rusi Kijowskiej. Państwo Kijowskie

niewątpliwie osiągnęło szczyt swoich moŜliwości za panowania Włodzimierza

Wielkiego(9781015)jakiJarosławaMądrego(10191054).Zastanawiającyjest

jednakfakt,iŜtaksilnierozwiniętepolitycznie,gospodarczoikulturowopaństwo,

którejeszczewpołowieXIbyłopotęgąwtejczęściEuropy,popadłowgłęboki

kryzys polityczny, prowadzący do całkowitego upadku. Jak wiemy, połoŜenie

geograficzne (liczne szlaki handlowe) jak i sytuacja polityczna (połączenie ziem

nowogrodzkich i kijowskich) na słowiańszczyźnie wschodniej przyczyniły się do

znacznegobogactwaowegopaństwa.Nasuwasięjednakpytanie:czyRuśswoje

"prosperity"zawdzięczałatylkotymkorzystnymokolicznościom,czyteŜzręcznej

grzepolitycznej?

GłównymwydarzeniemnaRusiKijowskiejwpierwszychlatachXIw.byławalkao

władzęuschyłkuŜyciaWłodzimierzaWielkiego.DonajwaŜniejszychbłędówtegoŜ

monarchy moŜna zaliczyć podąŜenie w ślady ojca, czyli przekazanie władzy w

większychruskichgrodachswoimsynom.Decyzjataprzyczyniłasiędolicznych

walk o władzę między braćmi, jak i samym, zlekcewaŜonym przez synów,

Włodzimierzem.NajgorszyokreswalkrozpocząłsięjednaktuŜpojegośmierci.W

potyczkach tych przodowali: Jarosław, sprawujący władzę w Nowogrodzie oraz

Świętopełk Przeklęty, który to swoim brutalnym postępowaniem w dąŜeniu do

władzyzyskałtakhaniebneprzezwisko.Wartotezwspomnieć,ŜeŚwiętopełkbył

zięciemnaszegoBolesławaWielkiego(znanegotakŜejakoChrobry).Wdobiewalk

nawschodzie,zktórymPolskautrzymywałaprzyjaznestosunki,Bolesławudałsię

na prośbę Świętopełka na Ruś, aby przywrócić porządek i osadzić na tronie

"swojegoczłowieka",Świętopełka.Wiązałosiętooczywiściezlicznymikorzyściami

naturypolitycznejdlamłodziutkiegopaństwapolskiego.Abyinterwencjasięudała,

Chrobrywyruszyłzlicznymiposiłkamizarównowęgierskimijakiniemieckimi.Po

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kijow.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 2 of 4

stronieprzeciwnejstanąłnaRusiJarosławzposiłkamiwareskimiinowogrodzkimi.

DostarciadoszłowdrodzenaKijów,nieopodalgroduWołyń,gdzierozgromiono

siły Jarosława. W samym Kijowie tak się przestraszono wojsk Chrobrego, iŜ

bezproblemowo oddano władzę w ręce Świętopełka, który jednak długo jej nie

utrzymał. Sam Bolesław w drodze powrotnej przyłączył do Polski Grody

Czerwieńskie najbardziej sporną dzielnicę w średniowiecznych kontaktach

polskoruskich.

PokrótkichrządachwygnanegozkrajuŚwiętopełka,władzęwpaństwieobjąłjego

brat, Jarosław Mądry (10191054). To właśnie temu władcy Ruś Kijowska

zawdzięczaswójnajwiększyrozkwit,choćpoczątkowoniebyłowcaletakłatwo.

Biorąc pod uwagę rządy Jarosława, tak naprawdę samodzielną władzę nad całą

RusiąKijowskązyskałonpośmierciMścisława,księciatmutarakańskiego,który

korzystając z zawirowań w państwie ruskim planował podporządkowanie sobie

tych ziem. Ostatecznie jednak jego wysiłki skończyły się na opanowaniu tylko

częściRusi.TakwięcpośmierciMścisława,Jarosławmógłwpełniskoncentrować

sięnapolitycezagranicznej.Ruśwtymczasiebyławbardzodobrejkondycjitak

więc zorganizowanie odpowiednich sił na wyprawy Jarosława nie była trudne.

Wyprawywojenneposzłycałą parą. Napierwszyplanwojskaskierowałysię ku

Polsce(nieszczęsneGrodyCzerwieńskie),Litwę,Jaćwingów,EstówiPieczyngów.

Wkońcuw1043wyprawiłsięnaBizancjum.Niestetytapotyczkaniepowiodłasię

gdyŜBizantyjczycyuŜyliwobecWłodzimierza(synaJarosława,którydowodziłową

wyprawą) i ostatnich juŜ posiłków wareskich, nieznanego Rusinom "ognia

greckiego".Codziwne,wtamtychczasachWaregowieznaczniepomagalipaństwu

ruskiemu,aleniemieliŜadnychŜądańterytorialnychztegotytułu.Chcielisięoni

jedyniewzbogacić,nabywająccoraztonowszeprzywilejehandlowe.Nieposiadali

oniŜadnejadministracji,aniformyrządów.Ruśczęstotowykorzystywałaprosząc

Waregów o wsparcie, wiedząc, Ŝe nie stracą w tym przypadku choćby

najmniejszegokawałkaterytorium.

MiniaturazpołXIw.przedstawiająca"OgieńGrecki".

BrońktórazadałaklęskęRusinompodczaskampaniiz1043r.

Jarosław, podobnie jak Włodzimierz, nie potrafił jednak wyciągnąć wniosków z

przeszłości.Chodziłomianowicieopodziałpaństwamiędzysynów.Byłtodylemat

kaŜdegowładcyeuropejskiego,doprowadzającyprzewaŜniedopodziałupaństwa.

Jarosław wprowadził zasadę senioratu obejmującą dzielnice kijowską i

nowogrodzkąiusadziłnanimswojegonajstarszegosyna,Izjasława,apozostałym

czteremsynomoddałmniejwaŜnegrodywpaństwie.Początkowostosunkimiędzy

braćmiukładałysiępomyślnie.Takistanrzeczynietrwałjednakdługo,juŜw1064

r. Rościsław, tenktóremu nieprzypadła Ŝadna ziemia, postanowił sam sobieją

nadać. Skorzystał ze śmierci Włodzimierza, syna Jarosława i zagarnął ziemię

nowogrodzką. Wraz z druŜyną złoŜoną z wojów nowogrodzkich napadł na

Tmutarakańiosiadłtam,obejmująctamtejszeziemie,jednakjuŜw1067został

otruty.

NajwaŜniejsząosobąwpaństwiepozostawałIzjasław.Tozjegoinicjatywyw1067

ukazała się tzw. druga redakcja "Prawdy Ruskiej" czyli próba wyraźnego

zaznaczenia najwaŜniejszej osoby w państwie. Jednak tego władcy takŜe nie

ominęły zawirowania polityczne, nasilające się w ówczesnej Rusi. W okresie

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kijow.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 3 of 4

rządówIzjasławanastąpiłrozłamkościoła.IzjasławstanowczostanąłprzyRzymie,

co było znakomitym pretekstem do usunięcia niewygodnego brata z tronu. W

okresiewładzyIzjasławawybuchałytakŜelicznebuntymoŜnych,ponadtokaŜdyz

ksiąŜąt ruskich marzył o tytule księcia kijowskiego i jak największej władzy.

Wszystkie te oraz inne mniej waŜne czynniki zadecydowały o wejściu Rusi

kijowskiej w nową fazę walk o władzę. Skutkami tego było znaczne osłabienie

pastwa, liczne najazdy Połowców oraz aŜ trzy wygnania księcia kijowskiego

Izjasława. Sam Izjaslaw był o tyle w komfortowej sytuacji, iŜ utrzymywał

przyjazne stosunki z zachodnim sąsiadem Polską. DuŜą takŜe wagę naleŜy

przypisaćwięzomrodzinnymobuksiąŜątBolesławaiIzjasława.Izjasławmógłw

kaŜdej chwili liczyć na pomoc Polskich oddziałów, nie tylko ze względów

rodzinnych, ale oczywiście takŜe dlatego, Ŝe Bolesław chciał mieć w Kijowie

przychylnegosobiewładcę.

PierwszawyprawanaRuśKijowskązBolesławemŚmiałymnaczelemiałamiejsce

wiosną1069.BolesławIIwrazzwygnanymkrewnymorazposiłkaminiemieckimi

wyruszyli starym szlakiem Chrobrego na Ruś. Podobnie jak wtedy, wjazd do

Kijowa odbył się bezproblemowo, gdyŜ w Kijowie przestraszono się potęgi

Śmiałego, pamiętając zapewne czasy, kiedy to Chrobry wtargnął do ich

wspaniałego miasta. Misja została zakończona pełnym powodzeniem, Polacy w

drodzepowrotnejpogwałcilisobieipograbili,;)asamIzjasławosiadłnaswoim

tronie.Jednakniezagrzałonnanimmiejscanadługo,gdyŜporokurządówzostał

ponownie wypędzony. Bolesław zorganizował jeszcze jedną wyprawę, równie

udaną,jednakpokolejnym,juŜtrzecim,wygnaniuzięcia,Śmiałyruszyłgłowąi

uznał, Ŝe polityka jest waŜniejsza od rodziny. Bolesław i Światosław, ówczesny

ksiąŜę kijowski, zawarli sojusz, który mówił o nieagresji, niepodejmowaniu

kolejnychinterwencjizestronypolskiejipomocymilitarnejwwojniezNiemcami,

jakiejmiałaudzielićstronaruska.Zawiedzionyiwypędzony(tymrazemzPolski)

Izjasław,udałsięnadwórCesarskiHenrykaIV,zprośbąointerwencjewjego

sprawach. Zadeklarował, Ŝe odda Ruś w lenno cesarskie, co Henrykowi było

oczywiściebardzonarękę.Stanowiłotopodstawędoszykanowaniapolitycznego

obu słowiańskich państw, jednak groźby Henryka okazały się mało skuteczne i

poszkodowanyIzjasławzostałodesłanyzcesarstwa(czytaj:kolejnyrazwygnany).

W późniejszych czasach szukał jeszcze wsparcia u samego papieŜa, jednak ten

takŜe nie mógł mu pomóc. Ostatecznie w roku 1077, po śmierci Światosława,

Izjasławzasiadłporaztrzecinatroniekijowskim.Jegorządynietrwałyjednak

długo,bozaledwierok.OstateczniewładzęIzjasławaobaliłsojuszdwóchruskich

ksiąŜąt:WsiewołodaiOlega,(synaSwiatosława);wpotyczcepodCzernihowemw

1078r.ZginąłIzjasław,anowymksięciemkijowskimzostałWsiewołod.Przezjakiś

czasnaRusiKijowskiejpanowałspokój.

PośmierciWsiewołoda,walkiowładzeznaczniesięnasiliły.Niktniestosowałsię

dozasadysenioratu,ksiąŜątusuwanozdziedzictwasiłą.Zpoczątkuwładzęobjął

syn Izjasława, Świętopełk. Za jego czasów wzmogły się ataki Połowców oraz

wielkie spory wewnętrzne. Znacznie osłabiony kraj, który niegdyś dominował

wśródpaństwSłowiańskich,zrokunarokstawałsięcorazbardziejpodatnyna

wszelkie zewnętrzne ataki.Jednak spryt i doskonałagra polityczna Świętopełka

zadecydowałaospadkuagresjichanówpołowieckich.OŜeniłsięonbowiemzcórką

jednego z chanów i wraz ze zjednoczonymi siłami ksiąŜąt ruskich (choć to

wydawałosięniemoŜliwe),odparłonserięatakówpołowieckich.

TowłaśniezaczasówŚwiętopełka,nazjeździesześciuksiąŜątwLubeczu,w1097

r. podjęto próbę zjednoczenia pogrąŜonej w rozbiciu Rusi. Głównymi

postanowieniamizjazdubyłozerwaniezzasadąsenioratu,któryprowadziłtylkodo

walkwewnętrznych.WyznaczonotakŜekaŜdemuzsześciubracidzielnicę,wktórej

będziesprawowałswąwładzę,awrazieatakuzewnętrznegozobowiązanosiędo

wspólnejwalkizwrogiem.WaŜnympunktemporozumieniabyłotakŜepozbyciesię

najbardziej energicznych z braci, którzy stanowiliby istotne zagroŜenie dla

zjednoczonego państwa. Takim zagroŜeniem stał się Wasylko, który został

uroczyście zaproszony do Kijowa, po obradach w Lubeczu, po czym oślepiony i

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kijow.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 4 of 4

wtrąconydolochu.TakistanrzeczyoburzyłniektórychzksiąŜątruskichiznów

doszło do walk. Wszystkie próby zagarnięcia władzy w państwie skończyły się

jednakwrazzkolejnymzjazdem,tymrazemwWiticzewie.

JeŜeli chodzi o kulturę XIwiecznej Rusi, to od początku państwowości ruskiej

zadziwiała ona licznych podróŜników swym nieprzeciętnym bogactwem. JuŜ w

pierwszych latach istnienia państwa moŜna zauwaŜyć szybki rozwój malarstwa

religijnego,jakisakralnejarchitektury.ZresztącaływiekXInaRusiKijowskiej

jestzdominowanyprzezsztukęmalarstwaikonograficznego.Atrzebapamiętać,Ŝe

wtamtymczasieklasztoryisoborybyłyjedynymiośrodkamikulturynaRusi.Od

samego początku, chociaŜ Ruś wdawała się w liczne konflikty z Cesarstwem

Bizantyjskim, kulturowo upodabniała się do swego sąsiada. Takim przykładem

mogą być sobory św. Sofii w Połocku i Nowogrodzie, wzorowane na słynnym

konstantynopolskim Hagia Sofia. Warto takŜe dodać, Ŝe przy soborze św. Sofii,

który został wybudowany na cześć zwycięstwa nad Pieczyngami, powstała

pierwsza ruska biblioteka. Nie moŜna jednak powiedzieć, Ŝe Ruś Kijowska była

kopią Cesarstwa. Za jej odrębnością kulturową przemawiają np. liczne cerkwie

powstałewXIXIIw.wHaliczu,Czernihowie,Smoleńsku,Witebsku,Pskowieczy

tezwRiazaniu.

Powracającjednakdosytuacjiwpaństwie,niewyglądałaonaróŜowo.Wkrótcena

RusizapanowałchaoswywołanylicznymibuntamimoŜnych,cozwiększyłojeszcze

bardziejrozdrobnieniefeudalnekraju.Ruśsłabła,aŜwkońcuprzestałaistniećjako

twór polityczny, dlatego warto wspomnieć czasem o latach dobrobytu na Rusi,

któreprzypadłynawiekXI.

Bibliografia

F.KonecznyDziejeRosji

L.BazylowHistoriaRosji

B.RybakowPierwszeWiekiHistoriiRusi

T.OrszańskiZarysDziejówRusiHalickiejiKarpackiejwWiekachŚrednich

T.GrudzińskiBolesławŚmiałySzczodry

PracaZbiorowaHistoriaLiteraturyRosyjskiejPWN

SkomentujnaForum

SerwisHistorycznyHistoriaRosji

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kijow.html

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: