Pojecia językoznawcze (w kontekście testu).doc

POJĘCIA

HARMONIA WOKALICZNA – adaptacja wszystkich samogłosek afiksalnych wyrazu do samogłoski rdzennej pod względem określonych dla danego języka fonologicznych cech dystynktywnych. Stały wokalizm w językach mających harmonię wokaliczną mają więc tylko morfemy rdzenne, podczas gdy wokalizm afiksów jest zmienny, zależny od wokalizmu rdzenia. Jest zjawiskiem charakterystycznym dla języków aglutynacyjnych, występuje np. w językach uralo-ałtajskich, ugrofińskich, spełnia tu funkcję wyznacznika granicy wyrazu, wskazując na przynależność do jednego wyrazu rdzenia i ciągu afiksów związanych z tym rdzeniem harmonii wokalicznej.

PODWÓJNA ARTYKULACJA JĘZYKA (A. Martinet): Cecha charakterystyczna języka; każde jego wypowiedzenie rozkłada się na mniejsze elementy w dwu poziomach:

·         Artykulacja pierwsza: wypowiedzenie dzieli się na elementy posiadające znaczenie (gr. wyrazowe, wyrazy, morfemy).

·         Artykulacja druga: wyodrębnienie elementów nie wyrażających żadnego znaczenia. Ich jedyną funkcją jest tworzenie jednostki pierwszej artykulacji.

DWUKLASOWOŚĆ  (K. Bühler) – klasa wyrazów (słownik) i klasa zdań (gramatyka), traktowana za pomocą reguł gramatycznych. Za pomocą ograniczonej liczby elementów klasy wyrazów, można budować nieograniczoną ilość zdań. Dwuklasowość wiąże się z tekstotwórczością, produkcyjnością i otwartością języka, który umożliwia tworzenie nieskończonej liczby wypowiedzi. Poza tym język jest systemem znaków dwuklasowych.

·         Hierarchia elementów – elementy niższego rzędu, tworzą elementy rzędu wyższego.

NOMINATYWNOŚĆ - podmiotowość

ERGATYWNOŚĆ istnieje specjalny przypadek na określenie czynności, agensa w zdaniu przechodnim, przy agensie formalny wykładnik ergatywności (morfem); obiekt czynności musi wystąpić  w formie biernika w zdaniu przechodnim np. Ni etami naiz -  np., ja przyjść posiłek. Występuje w językach baskijskich, kaukaskich, austonezyjskich, australijskich oraz w wybranych rodzinnych językach obu Ameryk. 

·         Języki ergatywne – jeden z podtypów języków agentywnych (składnik syntaktyczny  zdania oznaczający  agensa występuje regularnie w formie rządzonej przez czasownik tranzytywny), charakteryzujących się konstrukcja zdania przechodniego, polegającą na użyciu specjalnego przypadka gramatycznego (ergatiwu) w funkcji wykładnika sprawcy czynności.

·         Ergativus (agentivus) – przypadek gramatyczny zależny służący do wyrażania agensa, a także narzędzia czynności, rządzony przez czasownik tranzytywny. Występuje w tzw. językach ergatywnych. Funkcjonalnie odpowiada nominativowi w językach nominatywnych.

Ergatywność w istocie polega więc na tym, że mówiący posługują się zdaniami „przechodnimi” (według Klimowa powinno się tu używać terminu „zdania agentywne”) o strukturze strony biernej. Zasadniczą różnicą nie jest wcale forma, lecz jedynie fakt, że prawdziwa strona bierna jest nacechowana, „nienormalna”, podczas gdy zdanie ergatywne jest zupełnie naturalnym i częstym sposobem wyrażania myśli. Oczywiście zdania „nieprzechodnie” („faktytywne”) wyglądają dokładnie tak samo i w językach akuzatywnych, i w językach ergatywnych [1].

1