Główne szkoły

n  Mówimy o jednej klasycznej psychologii świadomości, lecz nieklasycznych wersji psychologii świadomości było wiele:

n  William James - strumień myśli

n  Franz Brentano - psychologia aktów.

n  James R. Angell - funkcjonalizm

n  Wilhelm Dilthey - psychologia rozumiejąca

n  Henri Bergson:

n  „O bezpośrednich danych świadomości".

n  Psychologia postaci

n  Kurt Kofka, Max Wertheimer, Wolfgang Köhler, Kurt Lewin.

n  Radziecka koncepcja świadomości ekstrospekcyjnej

n  Koncepcja fenomenologiczna świadomości - jako kulminacja.

Cechy wspólne
oraz wewnętrzne zróżnicowanie

n  Kwestia wspólnego mianownika nieklasycznych koncepcji świadomości.

n  Czy istnieje jedna nieklasyczna koncepcja świadomości?

n  Wewnętrzne zróżnicowanie nieklasycznej psychologii jako nauki o świadomości.

n  W czym poszczególne koncepcje i szkoły różniły się od siebie.

W opozycji do koncepcji klasycznej

n  O ile psychika w teorii Klasycznej Psychologii Świadomości była monadą bez okien, tworem:

n  Oderwanym od ciała (paralelizm, Körper).

n  Oderwanym od świata (fenomenalizm)

n  Bez podmiotu (aktualizm)

n  Poza czasem (aktualizm w drugim znaczeniu).

n  Martwym, analizowanym pośmiertnie (Angell - psychologowie klasyczni mieli do czynienienia z analizą pośmiertną swojego przedmiotu badania chwytali go nie w jego dzianiu się tylko już po jego śmierci).

n  Statycznym i mechanicznym…

n  o tyle NPŚ oferowały coś dokładnie przeciwnego:

n  Przeżywanie własnego ciała, eksponowanie związku świadomości z ciałem (Leib).

n  Tezę o związku świadomości ze światem, różnie zresztą uzasadnianą:

n  od wskazywania nań, jako na konstytutywny rys świadomości, aż do darwinowskich, adaptacyjnych uzasadnień.

n  Konieczność wprowadzenia i podjęcia problematyki podmiotu świadomości

n  Powiązanie świadomości z czasem (przeszłym, przyszłym i teraźniejszym).

n  Ujęcie psychiki jako żywej, stającej się w każdym momencie, dynamicznej, znaczącej, tzn. sensownej (nie sterowanej wyłącznie poprzez mechaniczne podniety i prawa asocjacji), analizowanej w swym dzianiu się, nie pośmiertnie, tylko źródłowo, tak jak się ona jawi.

Fenomenologiczność

n  Można mowić o zasadniczej fenomenologiczności metodologicznej w obrębie nieklasycznej psychologii świadomości.

n  Husserl: zurick zu dem Sache -  z powrotem do rzeczy, od teorii do rzeczy.

n  Najczęściej rozumiemy fenomenologiczność jako nieuprzedzony przez wcześniejsze założenia opis pewnego typu przedmiotu danego w odpowiednim typie doświadczenia (epoche).

n  Dalej chodzi o fenomenologię ejdetyczną czyli o chwytanie istotowych struktur

n  Nie tylko fenomenologom chodziło o to by dać opis pewnego myślenia, które się odbywa, ale jeszcze dodatkowo uchwycić myślenie w jego istocie, dojść do natury myślenia.

n  Analiza sposobów dania w rozmaitych perspektywach odpowiednich przedmiotów. Chodzi o to, żeby nie tylko uchwycić to co dane, ale jeszcze posiadać refleksję samego sposobu dania, czy jawienia się jakiejś rzeczy.

n  I wreszcie chodzi o fenomenologię hermeneutyczną, czyli interpretację sensów fenomenów, głównie fenomenu Dasein (istnienia, egzystencji).

n  Dygresja:

n  potocznie - lecz w duchu platońskim - sądzi się, że własne stany psychiczne poznajemy bezpośrednio, cudze pośrednio, przez analogię, wnioskując.

n  Ingarden mówi o tym, że możliwe jest bezpośrednie poznawanie cudzych stanów psychicznych

n  Swoje pośrednio, cudze pośrednio (behawioryzm).

Antynaturalizm
Wilhelm Dilthey (1833-1911)

n  Kontrowersja/spór:

n  Naturalizm versus antynaturalizm

n  Naturalizm etyczny

n  Naturalizm przedmiotowy

n  Naturalizm metodologiczny

n  Naturalizm estetyczny

Rozumienie i przeżywanie

n  „dźwięki, jakie składają się na utwór muzyczny, płótno, na którym się coś namalowało, sala sądowa, gdzie się wydaje wyroki mają z przyrody jedynie swoje tworzywo.

n  Natomiast każda operacja nauk humanistycznych przeprowadzona na takich zewnętrznych formach, ma do czynienia jedynie z sensem i znaczeniem, jakie uzyskały one dzięki działaniu ducha, służy rozumieniu, które to znaczenie, ten sens w nich ujmuje”.

n  „Ekspresja przeżycia może zawierać więcej ze związku psychicznego, niż zdolna jest zauważyć wszelka introspekcja.

n  Czerpie ona z głębi, których świadomość nie rozświetla”.

n  „Jedynie czyny człowieka, utrwalone ekspresje życiowe, ich oddziaływanie na innych, pouczają go o nim samym; tak oto uczy się poznawać samego siebie jedynie na okrężnej drodze rozumienia”.

n  „Dlatego ekspresja zawiera w sobie więcej z przeżycia, niż zdolna jest zarejestrować samoobserwacja”.

n  „Sam przeżywam swoje stany, jestem wpleciony w kontekst oddziaływań społeczeństwa jako punkt przecinania się różnych jego systemów. Te systemy pochodzą z tej samej natury ludzkiej, którą przeżywam w sobie i rozumiem u innych. Język, w którym myślę rozwijał się w czasie i wyrastały z niego moje pojęcia. Dlatego aż po niezbadane głębie mojej jaźni jestem istotą historyczną”.

n  „W ten sposób przeżycie czasu we wszystkich kierunkach określa treść naszego życia. Dlatego też teoria uznająca czysto idealny charakter czasu nie ma w naukach humanistycznych żadnego sensu”.

n  „W przeżywaniu obecny jestem dla siebie jako zestrój. Każda zmiana sytuacji odmienia położenie całości życia.

n  Podobnie w każdej ekspresji życiowej, która zostaje przez nas zrozumiana, oddziaływuje zawsze całość życia” (holizm).

n  „Najbardziej swoista natura rozumienia polega właśnie na tym, że - inaczej niż w wypadku poznawania przyrody - nie operuje się tu czymś podlegającym jednoznacznemu określeniu”.

n  Przyrodę się opisuje i wyjaśnia.

n  Człowieka się (opisuje i) rozumie.

Brentano:
zagadka świadomości

n  Każdy akt świadomości ma dwa przedmioty

n  Jeden przedmiot to jest zwykły obiekt tego aktu np. słyszę dzwonek i on jest przedmiotem mojej percepcji.

n  Ale każdy akt świadomości ma jeszcze sam siebie za przedmiot - i to jest drugi przedmiot każdego aktu.

n  Kiedy percypuję dzwonek - jeśli robię to świadomie - to tym samym (ex opere operato) spostrzegam, że słyszę, że percypuję.

Nieklasyczne rozumienie świadomości

n  Teza Brentano o intencyjności świadomości: do natury świadomości należy to, że jest ona intencyjna, że odznacza się intencyjnością.

n  Jest to jedno z ciekawszych rozwiązań problemu odróżnienia tego co fizyczne i tego co psychiczne. Klasyczni psychologowie nie potrafili tego zrobić.

n  Termin intencyjny pochodzi od łacińskiego tendere in aliquid  - zmierzać ku czemuś.

n  Świadomość zawsze kieruje się ku czemuś - stąd intendere.

n  Nie ma to nic wspólnego z intencją w sensie zamiaru.

n  To coś ku czemu się kieruje nazywamy intencjonalnym odpowiednikiem świadomości.

n  Pojawia się rozróżnienie na akt i przedmiot świadomości.

n  To akt jest tym co interesuje psychologa.

n  Narodziny relacyjnego ujęcia psychiki.

Nieklasyczne rozumienie świadomości

n  Jamesa...